Hugo X Czarny

arystokrata francuski

Hugo X Czarny z Lusignan (ur. ok. 1185, zm. 1249 pod Damiettą) – senior Lusignan, hrabia La Marche (od 1219) i Angoulême (od 1220), syn Hugona IX.

Hugo X Czarny
"
Wizerunek herbu
Hrabia La Marche
Okres

od 1219
do 1249

Poprzednik

Hugo IX Czarny

Następca

Hugo XI Czarny

Hrabia Angoulême
Okres

od 1220
do 1249

Poprzednik

Aimer Taillifer

Następca

Hugo XI Czarny

Dane biograficzne
Dynastia

Ród z Lusignan

Data urodzenia

ok. 1185

Data śmierci

1249

Miejsce spoczynku

Valence

Ojciec

Hugo IX Czarny

Matka

Agata z Preuilly (?)

Rodzeństwo

Agata(?) i NN brat

Żona

Izabela z Angoulême

Dzieci

Hugo, Agnieszka, Alicja, Gwido, Godfryd, Wilhelm, Ademar, Izabela, Małgorzata

Teobald z Nawarry, Piotr z Bretanii i Hugo z Lusignan

Jeden z przywódców opozycji możnowładczej przeciw rządom regencyjnym królowej Blanki w okresie małoletności jej syna Ludwika Świętego. Potem przywódca buntu przeciw władzy królewskiego brata Alfonsa w Akwitanii, który skończył się klęską i upokorzeniem Hugona w bitwie pod Taillebourgiem, w lipcu 1242 roku. Zmarł w czasie wyprawy krzyżowej do Egiptu, w bitwie pod Damiettą w 1249 roku. Jego małżeństwo z Izabelą pozwoliło rozszerzyć posiadłości rodu o hrabstwo Angoulême, którego była ona ostatnią dziedziczką.

Życiorys

edytuj

Po śmierci swego ojca Hugona IX w 1219 roku objął we władanie hrabstwo La Marche. W 1220 roku ożenił się z Izabelą, wdową po Janie bez Ziemi (zm. 1216), córką Aimera Taillefer, hrabiego Angoulême. Uczynił to mimo tego, że w 1214 roku zaręczył się z Joanną, jej córką z pierwszego małżeństwa. Poza tym zanim Izabela wyszła za mąż za Jana, była wcześniej zaręczona z ojcem Hugona. Związek z Izabelą pozwolił mu objąć władzę w Angoulême[1]. W 1224 złożył hołd Ludwikowi VIII, a wkrótce po tym dowodził nieudaną wyprawą króla na Gaskonię[2]. W 1226 roku wziął udział w wyprawie królewskiej na Langwedocję, opuścił jednak armię, po upływie czterdziestu dni obowiązkowej służby, w czasie oblężenia Awinionu[3].

Po śmierci Ludwika VIII, Hugo znalazł się w obozie możnowładców wrogich królowej-wdowie Blance, sprawującej regencję w imieniu małoletniego Ludwika IX. Opozycjonistami, oprócz Hugona, byli przede wszystkim Piotr Mauclerc hrabia Bretanii, Ryszard z Kornwalii (brat króla Anglii Henryka III) oraz Tybald IV z Szampanii, który jednak wkrótce przeszedł na stronę dworu. W pozyskaniu władcy Anglii pomocny z pewnością był fakt, że żona Hugona była matką Henryka III i Ryszarda z Kornwalii. Buntownicy zgromadzili armię pod Thouars w 1227 roku. Nie doszło jednak do bitwy – zawarto traktat w Vendôme, którego jednym z postanowień było małżeństwo pomiędzy córką Hugona (prawdopodobnie Izabelą) a bratem Ludwika IX Alfonsem z Poitiers[4]. Hugo otrzymał za to, jako rękojmię, L'Aunis i Saint-Jean-d’Angély[5].

Hugo najpewniej nie brał udziału w próbie odbicia Blance młodego króla, podjętej w tym samym roku pod Montlhéry. Natomiast w walce z kolejną koalicją możnowładców (1228–1231) wspomagał króla[6]. Postanowienia traktatu paryskiego z 1229 roku zerwały zaręczyny córki Hugona z Alfonsem z Poitiers, gdyż ten miał się ożenić z Joanną, spadkobierczynią Rajmunda VIII z Tuluzy. W 1230 roku uzgodniono, że w ramach zadośćuczynienia najstarszy syn Hugona, również o imieniu Hugo, pojmie za żonę siostrę Ludwika IX Izabelę. Do tego mariażu również nie doszło, gdyż młodszy Hugo poślubił Jolantę, córkę Piotra z Bretanii[7].

Po objęciu w 1241 roku we władanie przepisanych przez ojca Poitou i Owernii Alfons z Poitiers stał się seniorem Hugona X, który niechętnie złożył mu hołd. Hugo nie był zadowolony z nowego układu sił, tym bardziej, że król domagał się oddania miejscowości nadanych w chwili zaręczyn córki Hugona z Alfonsem[5]. Wkrótce Hugo zbuntował się przeciw Alfonsowi. Zdobył poparcie miast Poitou i Langwedocji, zgrupował wokół siebie baronów, w tym Rajmunda VII[5], cieszył się też poparciem królów Anglii, Niemiec, Aragonii i Kastylii[8]. Zerwał w Boże Narodzenie 1241 roku hołd złożony Alfonsowi, podkreślił ten akt zburzeniem domu, w którym odbył się akt hołdu[5]. Sąd królewski ogłosił konfiskatę lenn Hugona[8]. Przybycie Anglików skończyło się klęską pod Saintes i Taillebourg (lipiec 1242 roku), najdłużej walczył Rajmund VII, poddał się dopiero w październiku 1243 roku. Hugo poddał się po klęsce Henryka III. 26 lipca przybył do obozu królewskiego wraz z żoną i synami i błagał króla o przebaczenie. Ten zgodził się mu wybaczyć, pod warunkiem, że odda wszystko, co zagrabił Alfonsowi oraz trzy zamki jako rękojmię[9]. Musiał też złożyć hołd Ludwikowi z Angoulême i Alfonsowi z La Marche i Lusignan [10]. Ponadto jedynie swemu otoczeniu oraz królewskiej łasce zawdzięczał życie, gdyż Ludwik uchronił go od pojedynku z jednym z młodych rycerzy, który rzucił Hugonowi rękawicę. Bunt przeciw Alfonsowi kosztował Hugona utratę honoru[9]. Według niektórych przekazów, Izabela, nie mogąc znieść upokorzenia, próbowała otruć obu Kapetyngów – króla i Alfonsa, a gdy to jej się nie udało, próbowała popełnić samobójstwo, również bezskutecznie[10].

W listopadzie 1246 roku przyłączył się do antypapieskiej ligi baronów francuskich. Członkowie ligi wspólnie wydali manifest, w którym uskarżali się na naruszanie świeckiej jurysdykcji przez sądy kościelne i inne nadużycia. Innocenty IV, który był w trakcie sporu z cesarzem Fryderykiem II, potrzebował poparcia Ludwika IX, który z kolei popierał w części postulaty swych możnych[11]. Spór przyćmiła wyprawa krzyżowa podjęta w 1249 roku przez króla Ludwika IX. Wśród wielu baronów udział w wyprawie wziął także Hugo, który zginął w czasie walk pod Damiettą. Został pochowany w opactwie Valence. Po jego śmierci większość tytułów przejął najstarszy syn Hugo XI Czarny.

Potomstwo

edytuj

Z małżeństwa z Izabelą z Angoulême Hugo doczekał się dziewięciorga dzieci:

Wywód genealogiczny[12]

edytuj
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hugo VIII (zm. po 1164), hr. La Marche
 
 
 
 
 
 
 
Hugo (zm. 1169), s. Lusignan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Burgunda z Rancon (zm. przed 1169)
 
 
 
 
 
 
 
Hugo IX (zm. 1219), hr. La Marche
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
Orengarda (zm. przed 1166)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
Hugo X Czarny
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
Piotr, hr. Preuilly
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
Agata (?)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN
 
 
 
 
 
 

Przypisy

edytuj
  1. Hallam i Everard 2008 ↓, s. 182.
  2. Nie udało się osiągnąć głównego celu wyprawy – zdobycia Bordeaux; Hallam i Everard 2008 ↓, s. 183-184 i 243.
  3. Le Goff 2001 ↓, s. 66-67 i 243.
  4. Le Goff 2001 ↓, s. 82.
  5. a b c d Le Goff 2001 ↓, s. 121.
  6. Le Goff 2001 ↓, s. 86.
  7. Le Goff 2001 ↓, s. 120-121.
  8. a b Hallam i Everard 2008 ↓, s. 277.
  9. a b Le Goff 2001 ↓, s. 124.
  10. a b Hallam i Everard 2008 ↓, s. 278.
  11. Hallam i Everard 2008 ↓, s. 280-281.
  12. Wywód utworzony na podstawie: Foundation for Medieval Genealogy

Bibliografia

edytuj