Hmong
Hmong (wym. m̥ɔ̃ŋ) lub Mong (mɔ̃ŋ) – liczna grupa etniczna zamieszkująca górzyste regiony Azji Południowo-Wschodniej, posługująca się językiem hmong. W południowych Chinach, gdzie mieszka ich około 3 mln, stanowią najliczniejszy odłam ludu Miao. W innych krajach żyje łącznie około 1,7 miliona Hmongów: w Wietnamie – 790 tys., w Laosie – 450 tys., w Tajlandii – 150 tys., a poza Azją w Stanach Zjednoczonych (275 tys.), we Francji (16 tys.) i innych krajach świata.
.jpg)
Od początków XVIII wieku Hmongowie z wolna przesuwali się na południe, głównie z uwagi na niepokoje w środkowych Chinach i w poszukiwaniu zdatniejszych pod uprawy terenów. W czasach dzisiejszych Hmongowie zamieszkują górzyste regiony północnej części Półwyspu Indochińskiego, przede wszystkim w Wietnamie, Laosie i Tajlandii.
W Laosie w drugiej połowie XX wieku Hmongowie, współdziałając z armią Królestwa Laosu i CIA, zwalczali komunistyczną partyzantkę Pathet Lao. Gdy w 1975 roku Pathet Lao przechwyciła władzę, Hmongowie poddani zostali surowym represjom, w związku z czym dziesiątki tysięcy szukało schronienia za granicą, głównie w Tajlandii. Pod koniec lat siedemdziesiątych zaczęto osiedlać tych uchodźców w krajach zachodnich, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, a część powróciła – na bazie programu repatriacyjnego ONZ – do Laosu. Około 8 tys. Hmongów nadal pozostaje w Tajlandii.
W 1949 roku lud Miao został uznany za jedną z 55 mniejszości uznawanych przez władze Chin. Miaosi zamieszkują głównie w południowych Chinach, w prowincjach: Kuejczou, Hunan, Junnan, Syczuan, Kuangsi, Hajnan, Guangdong, Hubei. Według spisu powszechnego z 2000 roku liczba Miaosów w Chinach wynosi około 9,6 miliona. Liczba ta obejmuje lud Hmongów, jak również inne, kulturalnie i lingwistycznie spokrewnione grupy etniczne nie uznające się za Hmongów – Hmu, Kho (Qho) Xiong i A Hmao. Jednakże Biali Miaosi (Bai Miao) i Zieloni Miaosi (Qing Miao) należą do grup etnicznych Hmong/Mong.
W Indochinach sąsiedzi nazywają Hmongów różnie: Wietnamczycy – Mèo lub H’Mông; Tajowie – แม้ว (Maew) bądź ม้ง (Mong); Birmańczycy – mun lu-myo. Wielu Hmongów uważa określenie „Mèo”, jak również jego odmiany, za wysoce obraźliwe[1].
Ponieważ Hmongowie zamieszkiwali głównie w górzystych regionach Półwyspu Indochińskiego francuscy kolonizatorzy nazywali ich Montagnards, czyli „góralami”, nie należy jednak utożsamiać ich z ludem Degarów z Wietnamu, których również określano mianem Montagnards.
Podział plemienny
edytujDwie największe podgrupy ludu Hmongów nazywają same siebie „Białymi Hmongami” (Hmong Der) i „Zielonymi” lub „Niebieskimi Mongami” (Mong Leng). W alfabecie łacińskim, przyjętym w Laosie w latach pięćdziesiątych XX wieku, nazwy te zapisuje się jako Hmoob Dawb (Biali Hmongowie) i Moob Leeg (Zieloni Mongowie). Inne grupy ludu Hmong/Mong to Czarni Hmongowie (Hmoob Dub), Pręgowani Hmongowie (Hmoob Txaij/Hmoob Quas Npab), Hmong Shi, Hmong Pe, Hmong Pua i Hmong Xau[2].
Geografia
edytuj
Chociaż w Chinach zamieszkuje najliczniejsza populacja Hmongów, ich dokładną liczbę trudno określić. Według spisu ludności z roku 1990 spośród 7,4 miliona ludności Miao, 5,4 miliona zostało odnotowanych jako mówiących językiem Miao, z czego około 2 miliony używały dialektu Hmong. Obecnie szacuje się, że języka Hmong używa około 2,8 miliona osób[3].
Liczby dla Indochin są dokładniejsze:
- Wietnam (1999): 787 600
- Laos (2005): 450 000
- Tajlandia: 150 000
Niewielka populacja Hmongów mieszka również w Birmie, ale brak danych liczbowych.
Poza Azją najwięcej Hmongów zamieszkuje w Stanach Zjednoczonych. Spis powszechny z 2000 roku wykazał 186 310 osób uważających się za Hmongów lub będących takiego pochodzenia. Liczba ta była krytykowana za poważne zaniżenie liczebności populacji, której wielkość szacuje się na 250–300 tysięcy[4].
Inne kraje o znaczącej populacji Hmongów to[5]:
- Francja: 15 000
- Australia: 2000
- Gujana Francuska: 1500
- Kanada i Argentyna: 600
W USA stanami o największej koncentracji populacji Hmongów są Kalifornia, Minnesota, Rhode Island, Wisconsin, Michigan i Karolina Północna[6].
Historia
edytuj
Prześledzenie pochodzenia ludu Hmong natrafia na ogromne trudności, ale teorie wywodzące ich z Mezopotamii, Syberii czy Mongolii zostały ostatnio odrzucone przez badaczy, którzy uznali, iż istnieją wystarczające dowody lingwistyczne na zamieszkiwanie Hmongów w tym samym rejonie południowych Chin od co najmniej 2000 lat. Historyczne dokumenty chińskie dowodzą, że obszar ten był zamieszkany przez lud Miao, z którym Hmongowie są często utożsamiani.
Nie należy jednakże stawiać znaku równości pomiędzy dziejami Miaosów a dziejami Hmongów. Chociaż bowiem termin Miao jest dziś używany przez władze chińskie dla określenia etnicznie i językowo spokrewnionych ludów (jak Hmong, Hmu, Kho Xiong i A Hmao), w przeszłości nie było to tak oczywiste. W historycznych zapiskach chińskich terminu tego używano w odniesieniu do wielu różnych grup etnicznych, uważanych za mało znaczące w porównaniu do Han, w tym także takich, które z Hmongami nie miały zupełnie nic wspólnego. Christian Culas i Jean Michaud zauważyli: W tych wszystkich dawnych zapiskach, aż do połowy XIX stulecia, widać nieustanne zamieszanie co do dokładności określenia grup ludności określanych terminem Miao. Musimy być więc ostrożni, z całym szacunkiem do historycznej wartości (tych zapisków), względem jakichkolwiek wczesnych powiązań[7].
Konflikty pomiędzy Miaosami a nowo przybywającymi na te tereny osadnikami, nasiliły się w XVIII wieku pod wpływem represyjnych ekonomicznych i kulturalnych reform wprowadzanych przez dynastię Qing. Doprowadziło to do starć zbrojnych i masowej wędrówki ludności; trwało to do końca XIX wieku i w rezultacie większość Hmongów wyemigrowała do Indochin. Migracja ta zaczęła się jednak wcześniej – pod koniec XVII wieku – kiedy to niewielkie grupy Hmongów zaczęły zapuszczać się dalej na południe w poszukiwaniu lepszych ziem pod uprawę[8].
Pomiędzy lipcem 1919 a marcem 1921 roku Hmongowie w Indochinach Francuskich powstali przeciwko władzom kolonialnym. Francuzi nazywali ten wybuch „wojną szaleńców” (fr. La Guerre des Fous), zaś Hmongowie – Rog Paj Cai (od nazwiska przywódcy Paj Cai, lub też wojną o lepsze prawa).
Laos
edytujTajna wojna
edytuj
W początkach lat sześćdziesiątych XX wieku Centralna Agencja Wywiadowcza zaczęła werbować laotańskich Hmongów do udziału w wojnie wietnamskiej w szeregach Specjalnego Oddziału Partyzanckiego (SGU) pod dowództwem generała Vang Pao. Około 60% Hmongów-mężczyzn było opłacanych przez CIA za uczestniczenie w „tajnej wojnie”[9]. CIA używało SGU do przeciwdziałania siłom komunistycznej Ludowej Armii Wietnamu (LAW) na szlaku Ho Chi Minha, głównej militarnej drogi zaopatrzeniowej z północy na południe przez terytorium Laosu. Partyzanci Hmong ryzykowali życiem, walcząc dla Stanów Zjednoczonych, starając się przecinać linie nieprzyjacielskiej komunikacji i ratując strąconych amerykańskich pilotów. W wyniku tych walk Hmongowie ponieśli wysokie straty: ponad 40 tysięcy Hmongów zginęło, niezliczoną liczbę uznano za zaginionych, tysiące dalszych zostało rannych i na całe życie okaleczonych.
Generał Vang Pao dowodził obroną Regionu II (MR2) przeciw siłom LAW ze swej kwatery w bazie Long Tieng (Long Cheng), znanej także jako Lima Site 20 Alternate (LS 20A)[10]. W szczytowym okresie działania LS 20A Long Tieng stało się drugim co do wielkości miastem Laosu. Miało własny bank, lotnisko, zespół szkół, urzędy regionalne oraz wiele innych urzędów i służb towarzyszącym organizacji wojskowej. Przed zakończeniem „tajnej wojny” gen. Vang Po utracił kontrolę nad Long Tieng, które ostatecznie padło ofiarą nieprzyjaciela.
Po ostatecznym wycofaniu się sił amerykańskich z Wietnamu w 1975 roku laotańskie królestwo zostało obalone przez komunistów, a Hmongowie stali się celem działań odwetowych i prześladowań. Podczas gdy część populacji Hmongów wróciła do swych wiosek z zamiarem ułożenia sobie życia pod panowaniem nowej władzy, tysiące innych szukało ratunku w ucieczce przez graniczną rzekę Mekong do Tajlandii, często pod ogniem. Tak rozpoczął się masowy eksodus Hmongów z Laosu. Ci, którym ucieczka się powiodła, byli w Tajlandii przetrzymywani latami w zarządzanych przez ONZ obozach dla uchodźców. Niemal w 20 lat później, w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, podjęto międzynarodową debatę mającą zadecydować, czy Hmongowie powinni wrócić do Laosu, czy też – ze względu na to, że byli w tym kraju prześladowani – uzyskać prawa imigranckie w USA i innych krajach zachodnich. Ostatecznie przyznano im status uchodźców.
Ruch oporu Hmongów
edytujSpośród tych Hmongów, którzy nie uciekli z Laosu, od dwóch do trzech tysięcy zostało deportowanych do tzw. obozów reedukacyjnych, gdzie więźniów politycznych przetrzymywano przez okres 3–5 lat. Wielu Hmongów – zmuszanych do pracy ponad siły i będących ofiarami prześladowań – nie przeżyło okresu uwięzienia w obozach[11]. Tysiące innych, zwłaszcza żołnierzy, którzy zawierzyli CIA, a także ich rodziny, uciekli w odległe regiony górskie – jak np. masyw Phou Bia, najwyższe (a tym samym najmniej dostępne) pasmo górskie w Laosie. Część Hmongów chciała w ukryciu przeczekać najtrudniejszy okres, ale byli i tacy, którzy chcieli nadal walczyć przeciwko Pathet Lao i wojskom wietnamskim. Duchowy przywódca Hmongów, Zong Zoua Her, stworzył siły ruchu oporu zwane Chao Fa. Po początkowych sukcesach tych nielicznych oddziałów nastąpiło kontruderzenie komunistycznych wojsk rządowych, w tym bombardowania dywanowe, ciężki ostrzał artyleryjski, jak również użycie defoliantów i broni chemicznej[12]. Schwytani bojownicy byli torturowani i zabijani, a ich żony lub narzeczone wielokrotnie gwałcone[13].
Przez cały czas trwania wojny wietnamskiej i przez następne dwadzieścia lat rząd USA utrzymywał, że „tajna wojna” nie istniała i że Stany Zjednoczone nie były zamieszane w żadne operacje powietrzne lub naziemne w Laosie. Dopiero w końcu lat dziewięćdziesiątych, pod naciskiem organizacji zrzeszających weteranów, administracja Billa Clintona przyznała, że Amerykanie brali udział w działaniach w Laosie i uznała, że Hmongom w Tajlandii należy się przyznanie praw uchodźczych. Jednocześnie uhonorowano Amerykanów i Hmongów – weteranów tej zapomnianej wojny. 15 maja 1997 roku rząd Stanów Zjednoczonych zdecydował się wznieść pomnik tej wojny na Cmentarzu w Arlington.
Kultura
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Np. Dao Yang, s. xvi
- ↑ Tapp, s. 78
- ↑ Jacques Lemoine: What is the actual number of the (H)mong in the World. Hmong Studies Journal, Vol 6, 2005
- ↑ Wayne Carroll i Victoria Udalova: Who is Hmong? Questions and Evidence from the U.S. Census. Hmong Studies Journal, Vol 6, 2005
- ↑ Lemoine
- ↑ Mark Pfeifer: 50 States by Rank in Hmong Population: U.S. Census 2000. Hmong Cultural Center.
- ↑ Culas i Michaud, s. 64
- ↑ Culas i Michaud, ss. 68–74
- ↑ Grant Evans: Laos is getting a bad rap from the world's media. [w:] The Bangkok Post, 8 lipca 2003
- ↑ Hamilton-Merritt, ss.130–139.
- ↑ The Hmong: An Introduction to their History and Culture. [1]
- ↑ Minority..., ss.199–219.
- ↑ Hamilton-Merritt, ss.390–412.
Bibliografia
edytuj- Christian Culas, Jean Michaud: A Contribution to the Study of Hmong (Miao) [w:] Hmong/Miao in Asia. Silkworm Books, 2004. ISBN 978-97-4957501-7.
- Dao Yang: Hmong at the Turning Point. Minneapolis: WorldBridge Associates Ltd, 1993. ISBN 0-9632-1499-3.
- W. R. Geddes: Migrants of the Mountains: The Cultural Ecology of the Blue Miao (Hmong Njua) of Thailand. Oxford: Clarendon Press, 1976. ISBN 0-1982-3187-3.
- Jane Hamilton-Merritt: Tragic Mountains: The Hmong, the Americans and the Secret War in Laos 1942-1992. Indianapolis: 1999. ISBN 0-2532-0756-8.
- Minority Policies and the Hmong in Laos: Studies in the Politics and Society of the Lao People's Democratic Republic. St. Lucia: Queensland University Press, 1982.
- Nicholas Tapp. Cultural Accomodations in Southwest China: The Han Miao and Problems in the Ethnography of the Hmong. „Asian Folklore Studies”. 61, 2002. ISSN 1882-6865.