Wikipedia

Himjaryci

Himjaryci (arab. مملكة حِمْيَر, hebr. ממלכת חִמְיָר) – lud arabski z południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego, który od ok. 115 p.n.e. do ok. 525 roku n.e. władał państwem na terenach obecnego Jemenu. Królestwo Himjarytów było jednym z sześciu największych królestw przedmuzułmańskich – obok królestwa Saby, królestwa Katabanu, królestwa Ausanu, królestwa Hadramaut i królestwa Ma’in.

Brązowa statua przedstawiająca króla Himjarytów Dhamara Alego Jahbura II (ok. III–IV w.), Muzeum Narodowe w Sanie
Ręka z brązu z inskrypcją w języku himjaryckim, British Museum

Historia

edytuj

Początki dziejów Himjarytów nie są do końca znane[1]. Nebes (2010) podaje, że sięgają II w. p.n.e. – okresu królestwa Katabanu[1], natomiast inne opracowania (Von Wissmann, 1964) dowodzą obecności Himjarytów na terenach Dahas, wzdłuż Wadi Bana i na wschód od granicy pomiędzy Katabanem a Hadramautem, już ok. 500 roku p.n.e., co jednak podawane jest w wątpliwość[2].

Po rozpadzie królestwa Katabanu grupa plemion himjaryckich zawładnęła południowo-zachodnią częścią Arabii, zdobywając kontrolę nad portami w Adenie i południowej Tihamie nad Oceanem Indyjskim[3]. Dzięki dostępowi do morza Himjaryci mogli konkurować z Sabejczykami o kontrolę nad szlakami handlowymi[3]. Początek ery Himjarytów umiejscowiony jest ok. 110 roku p.n.e.[2] Stolicą ich państwa został Zafar[4][5][6].

Himjaryci po raz pierwszy wzmiankowani byli pod koniec I w. p.n.e. w inskrypcji umieszczonej na murze obronnym Wadi al-Bana, chroniącej Hadramaut od strony portu[6]. O Himjarytach wspomniał po raz pierwszy Pliniusz Starszy w Naturalis historia, cytując rzymskiego dowódcę Gaiusa Aeliusa Gallusa, który w 24 roku p.n.e. poprowadził rzymską ekspedycją lądową w celu podporządkowania cesarstwu południowo-zachodniego krańca Półwyspu Arabskiego[2]. Pliniusz raportował, że Himjaryci to najliczniejszy lud południowej Arabii[2] i zawarł pierwszą wzmiankę o Zafarze[2][1]. Zafar wzmiankowany był również w anonimowym dziele Periplus maris Erythrei z połowy I w. n.e.[1]

W II w. n.e. Arabię Południową najechali Abisyńczycy, którzy zajęli Tihamę, a ok. 240 roku Zafar, zmuszając Himjarytów do zawarcia z nimi aliansu przeciwko Sabejczykom[3]. Konflikt uniemożliwiał funkcjonowanie szlaków handlowych na terenach Sabejczyków, co doprowadziło do załamania się finansów ich państwa, które ostatecznie upadło ok. 270–280 n.e., pod presją napierających Arabów z Arabii Środkowej, Hadramidów od wschodu, Abisyńczyków od zachodu i Himjarytów od południa[7]. Tereny Saby zaanektowali Himjaryci[7], którzy wkrótce potem zajęli również Hadramaut (jeszcze przed rokiem 300)[8]. Te sukcesy przypadły na okres panowania Jasiruma Juhan’ima (ok. 265–287) i jego syna Szamara Juhar’isza (ok. 287–311)[9]. Na początku IV w. Himjaryci władali całą Arabią Południową z wyjątkiem Tihamy pozostającej w rękach Abisyńczyków[7]. Ich dominacja trwała 250 lat[9].

W IV wieku Himjaryci przenieśli stolicę państwa do Sany[4]. Do 525 roku królestwo Himjarytów było dominującym państwem na Półwyspie Arabskim. Jego gospodarka bazowała na rolnictwie i eksporcie kadzidła oraz mirry. Przez wiele lat pozostawało ważnym pośrednikiem między Afryką wschodnią a obszarem śródziemnomorskim, zwłaszcza w handlu kością słoniową sprzedawaną do Rzymu. Mieli również duży wpływ polityczny, jak i kulturowy na miasta wschodniej Afryki[10]. Himjaryci odrzucili tradycyjne pogańskie wierzenia ok. 380 roku i zwrócili się w stronę monoteizmu, o czym świadczą inskrypcje świątynne odwołujące się do „Pana niebios” i „Pana nieba i ziemi”[1]. Nie ma zgodności co do tego, która z wielkich religii monoteistycznych, chrześcijaństwo czy judaizm, miała początkowy wpływ na monoteizm Himjarytów, czy też może wykształcili oni własną formę rahmanizmu[1]. Wiele przemawia za wpływem judaizmu[1][11].

Ostatnim władcą Himjarytów był Dhu Nawas (okres panowania 521/522–525[12][a]). Według legendy, Dhu Nawas miał być przystojnym mężczyzną adorowanym przez poprzedniego władcę, którego zabił, by uniknąć niechcianych zalotów[7]. Przy wsparciu arystokracji objął tron i przeszedł na judaizm, przyjmując imię Jusuf[7][1]. Wobec postępującej chrystianizacji Półwyspu Arabskiego, Dhu Nawas zaatakował chrześcijan w Zafarze, by ok. 518–523 zająć Nadżran[7][13]. Pomimo obietnicy danej przez króla o ochronie chrześcijan w zamian za poddanie miasta[1][14], w Nadżranie doszło do pogromu, podczas którego mogło zginąć nawet 20 tys. osób, które odmówiły konwersji na judaizm[7]. W odpowiedzi Cesarstwo Bizantyńskie we współpracy z Aksum przeprowadziło ofensywę[7]. Według legendy, na Himjarytów wyruszyło 100 tys. żołnierzy dowodzonych przez dowódcę o imieniu Abraha[7]. Armia Dhu Nawasa została pokonana, a on sam zginął przy próbie powstrzymania lądowania wojsk najeźdźcy[12]. Według legendy Dhu Nawas miał popełnić samobójstwo, wjeżdżając na koniu w wody Morza Czerwonego[7].

Po śmierci Dhu Nawasy ok. 525–530 roku, król Aksum Kaleb zainstalował na tronie Himjarytów Simjafę Aszwę, który panował krótko i został obalony przez Abrahę[12]. Aksum próbowało usunąć Abrahę z tronu, nasyłając na niego swojego wodza – Abraha pokonał go jednak w pojedynku i utrzymał władzę[7]. Abraha, a potem jego synowie sprawowali władzę do 575 roku, kiedy to Persowie zajęli Arabię Południową[1][4].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Caton (2013) podaje 517 jako początek panowania Dhu Nawasa.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j Norbert Nebes: The Martyrs of Najran and the End of the Himyar: On the Political History of South Arabia in the Early Sixth Century. W: Angelika Neuwirth, Nicolai Sinai, Michael Marx: The Qu’ran in Context: Historical and Literary Investigations Into the Qur’anic Milieu. BRILL, 2010, s. 26–59. ISBN 978-90-04-17688-1. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e Raymond D. Tindel: The Rise of the Himyar and the Origins of Modern Yemen. W: Rosemarie Richter, Walter W. Müller: Arabia Felix: Beiträge zur Sprache und Kultur des vorislamischen Arabien: Festschrift Walter W. Müller zum 60. Geburtstag. Otto Harrassowitz Verlag, 1994, s. 273–278. ISBN 978-3-447-03603-0. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
  3. ↑ a b c Steven C. Caton: Yemen. ABC-CLIO, 2013, s. 45, seria: Middle East in focus. ISBN 978-1-59884-928-8. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
  4. ↑ a b c Himyar, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  5. ↑ A.V. Korotaev, Pre-Islamic Yemen: Socio-political Organization of the Sabaean Cultural Area in the 2nd and 3rd Centuries AD, Otto Harrassowitz Verlag, 1996, ISBN 978-3-447-03679-5 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  6. ↑ a b Paul Yule. A Late Antique Christian king from Zafar, southern Arabia. „Antiquity”, s. 1124–1135, 2013. (ang.). 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Steven C. Caton: Yemen. ABC-CLIO, 2013, s. 46, seria: Middle East in focus. ISBN 978-1-59884-928-8. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
  8. ↑ Scott Fitzgerald Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, OUP USA, 1 listopada 2012, s. 262, ISBN 978-0-19-533693-1 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  9. ↑ a b Scott Fitzgerald Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, OUP USA, 1 listopada 2012, s. 263, ISBN 978-0-19-533693-1 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  10. ↑ W.H. Schoff, The Periplus of the Erythraean Sea: Travel and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of the First Century, sourcebooks.fordham.edu, 1912 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  11. ↑ Scott Fitzgerald Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, OUP USA, 1 listopada 2012, s. 302, ISBN 978-0-19-533693-1 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  12. ↑ a b c Scott Fitzgerald Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, OUP USA, 1 listopada 2012, s. 282–284, ISBN 978-0-19-533693-1 [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  13. ↑ G.W. Bowersock, The Rise and Fall of a Jewish Kingdom in Arabia, Institute for Advanced Studies, Princeton, 2011 (ang.).
  14. ↑ Tamar Nutsubidze, Cornelia B. Horn, Basil Lourié, Georgian Christian Thought and Its Cultural Context: Memorial Volume for the 125th Anniversary of Shalva Nutsubidze (1888–1969), BRILL, 13 marca 2014, s. 37, ISBN 978-90-04-26427-4 [dostęp 2016-10-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Himjaryci&oldid=74564172”