Hermonaks
Hermonaks (stgr. Ἑρμῶναξ) – ateński malarz ceramiki działający w latach 470-440 p.n.e.[a], tworzący w technice czerwonofigurowej.
Działalność
edytujUznawany za ucznia Malarza Berlińskiego. Jako malarz waz czerwonofigurowych znany dzięki inskrypcjom autorskim (Hermonaks egrapsen) na 10 naczyniach (głównie na stamnosach i pelike zdobionych scenami mitologicznymi)[b]. Dekorował przede wszystkim formy duże (pelike i stamnosy, amfory szyjowe, hydrie, dzbany-ojnochoe), sięgał też jednak do mniejszych (czary-kyliksy, lekyty). J. Beazley przypisywał jego autorstwu początkowo 56 naczyń[1], ostatecznie 164 egzemplarze z fragmentami[2], jednakże łączna liczba przypisanych mu dotychczas fragmentów oraz kompletnych naczyń przekracza 200.
Spośród uczniów Malarza Berlińskiego współczesny był Malarzowi Providence; z twórców późniejszych zbliżony był do niego np. Malarz Cleveland.
Jako twórca zajmuje chronologicznie pozycję pośrednią pomiędzy artystami okresu archaicznego i klasycznego[3], a w rozwoju greckiego malarstwa wazowego jego prace zaznaczają fazę przejściową od attyckiego czerwonofigurowego stylu surowego do swobodnego[4]. Uznaje się, że najlepszy okres jego działalności przypada na lata 470-460 p.n.e.[5]
Jedyny przykład jego dorobku w zbiorach polskich – amfora szyjowa przedstawiająca wymarsz wojownika z domu (z ok. 470 p.n.e.), należy do zbiorów muzeum zamkowego w Łańcucie[c].
Cechy twórczości
edytuj
Często przedstawiał m.in. sceny dionizyjskie, do ulubionych przez niego tematów należały także scen porwań. Chętnie ukazywał postacie w gwałtownym ruchu; figury ich są wydłużone, bogato odziane i zdradzają już ówczesne próby stworzenia efektów psychologicznych.
Choć wieloma cechami stylistycznymi Hermonaks nawiązuje do stylistyki Malarza Berlińskiego, to zagęszczeniem scen przypomina kompozycje takich malarzy kyliksów, jak Duris czy Makron[d]. Przeważa jednak widoczny wpływ Malarza Berlińskiego, od którego przejął malarską tradycję archaiczną, m.in. w sposobie rysowania oka, w kompozycji poszczególnych postaci oraz w ich wysmuklonym kształcie. Wśród waz sygnowanych widoczna jest artystyczna ewolucja twórcy, który zauważalnie naśladując manierę Makrona, ujawnia też wpływ ściennego malarstwa Polignota – zarówno podejmowaniem „wielkiej” tematyki mitologicznej, jak i skłonnością do stosowania skrótów perspektywicznych i zainteresowaniem kwestią przedstawiania ruchu[5]. Można przypuszczać, że np. pomysł przedstawienia rannego Filokteta na sygnowanej wazie znalezionej w Etrurii (z ok. 460 p.n.e.) został przejęty z obrazu Aristofona, brata Polignota[6].
Kompozycje jego wskazują, że Hermonaks wytyczył nowe zasady w rozmieszczaniu grup postaci na dużych naczyniach, naruszając tym dotychczasowe normy ustalone dla określonych przedstawień znanych scen mitologicznych. Poza zacieraniem proporcji przestrzennych, sceny te wzbogacał o dodatkowe postacie (często zupełnie uboczne), niekiedy wykraczające poza przyjętą powierzchnię dekoracyjną (np. przechodzące na imadła naczynia)[e]. W ich ujęciu, oprócz manierystycznego wydłużenia sylwetek (z ich polem wypełnionym drobnymi elementami), stosował zróżnicowane ujęcia głów (nawet en face i w trzech czwartych), często ujmowanych bardzo wyraziście[7].
Uwagi
edytuj- ↑ W starszych opracowaniach działalność datowana na pierwszą połowę lub drugą ćwierć V w. p.n.e., potem dokładniej na lata 480-450 p.n.e. (H. Marwitz, Der Kleine Pauly, s. 1086); obecnie przeważające datowanie przyjęte za ustaleniami Hannsa E. Langenfassa (Hermonax. Untersuchungen zur Chronologie [niepublikowana dysertacja] München, 1972).
- ↑ W tym na 4 stamnosach i 5 pelike (H. Marwitz, Der Kleine Pauly, dz. cyt., s. 1086); Janusz A. Ostrowski wymienia tylko 7 waz (Słownik artystów starożytności. Katowice: Książnica, 1994, s. 103).
- ↑ Nr inw. S 8176; zakupiona w Neapolu przez Izabelę Lubomirską w r. 1785/86 (Witold Dobrowolski: Wazy greckie Stanisława Kostki Potockiego. Próba rekonstrukcji kolekcji. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2007, s. 33). Temat ten w innej wersji powtarza np. jego późniejsza amfora szyjowa z uniwersyteckiego muzeum im. Martina von Wagnera w Würzburgu (nr L 504).
- ↑ Paolo E. Arias przypuszcza nawet, że miał on styczność z Makronem i Hieronem (Spina. Guida al museo archeologico in Ferrara. Firenze: Sansoni, 1961, s. 61).
- ↑ Wybitnym przykładem jest skupienie aż 11 postaci wokół sfinksa siedzącego na kolumnie w mitologicznej scenie na pelike z Cerveteri (P. Ducati, Enciclopedia Italiana di scienze…, dz. cyt.).
Przypisy
edytuj- ↑ We wczesnej pracy Attische Vasenmaler des rotfigurigen Stils. Tübingen: Mohr-Siebeck, 1925, s. 299nn.
- ↑ J.D. Beazley: Attic Red-Figure Vase-Painters, dz. cyt.
- ↑ P.E. Arias, Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale, dz. cyt., t. 4, s. 14.
- ↑ P. Ducati, Enciclopedia Italiana di scienze…, dz. cyt.
- ↑ a b P.E. Arias, Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale, dz. cyt.
- ↑ M. Nowicka: Z dziejów malarstwa greckiego i rzymskiego. Warszawa: PIW, 1988, s. 83.
- ↑ H. Marwitz, Der Kleine Pauly, dz. cyt., s. 1087.
Bibliografia
edytuj- Paolo Enrico Arias: Hermonax. W Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana [Treccani], 1961, t. 4
- Herbert Marwitz: Hermonax. W Der Kleine Pauly. Stuttgart: A. Druckenmüller, 1967, t. 2, kol. 1086-1087
- Pericle Ducati: Ermonatte. W Enciclopedia Italiana di scienze, lettere ed arti [Treccani]. Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1932, t. 14
- John D. Beazley: Attic Red-Figure Vase-Painters. Oxford: Clarendon Press, 1963, s. 483nn
Literatura uzupełniająca
edytuj- Ernst Pfuhl: Malerei und Zeichnung der Griechen. München: F. Bruckman, 1923, t. 2, s. 583nn
- Franklin P. Johnson: The Late Vases of Hermonax. „American Journal of Archaeology” t. 49 (1945), s. 491-502
- Franklin P. Johnson: The Career of Hermonax. „American Journal of Archaeology” t. 51 (1947), nr 3, s. 233-247
- Martin Robertson: The art of vase painting in classical Athens. Cambridge: Cambridge University Press, 1992, s. 174-177, ISBN 978-0521338813