Hendrick ter Brugghen

Quirijn van Brekelenkam
Data i miejsce urodzenia	1588 ; Deventer
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1629 ; Utrecht
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	barok
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hendrick Jansz ter Brugghen lub Terbrugghen (ur. 1588 w Deventer lub Hadze, zm. 1 listopada 1629 w Utrechcie) – holenderski malarz okresu baroku, pierwszy caravaggionista utrechcki.

Jego ojciec był członkiem Rady Miasta Deventer. W 1591 rodzina przeniosła się do katolickiego Utrechtu. Kształcił się u manierysty Abrahama Bloemaerta. W 1604 wyjechał w podróż artystyczną do Włoch, gdzie przebywał przez 10 lat. W 1616 powracił do Utrechtu i został członkiem gildii św. Łukasza. 15 października 1616 poślubił Jacobę Verbeek, córkę rachmistrza, z którą miał ośmioro dzieci. W latach 1621–1624 prawdopodobnie prowadził wspólną pracownię z młodszym od siebie caravaggionistą utrechckim – Dirckem van Baburenem.

Malował obrazy religijne (sceny pasyjne, męczeństwa świętych) i sceny rodzajowe (śpiewacy, muzykanci, żołnierze). Jego zachowana spuścizna obejmuje okres 1616-1629 (ok. 20 dzieł). Specjalizował się w obrazach dużego formatu, o silnych kontrastach światłocieniowych i głębokim dramatyzmie. W postaciach, efektach świetlnych i układzie kompozycji wyraźnie nawiązywał do Caravaggia. Pod wpływem katolickich zleceniodawców, w niektórych swych dziełach sięgał do tradycji późnośredniowiecznego malarstwa niderlandzkiego, łącząc ją ze stylistyką włoską.

Oddziałał na takich malarzy, jak: Jan van Bijlert, Jan Lievens, Paulus Bor, Leonaert Bramer i być może Georges de La Tour. Echa jego twórczości widać również u Jana Vermeera.

W zbiorach polskich znajdują się dwa obrazy ter Brugghena: Piłat umywający ręce – (Lublin, Muzeum Narodowe w Lublinie) i Król Dawid grający na harfie w otoczeniu aniołów (1628) – (Warszawa, Muzeum Narodowe).

Dzieła

Kobieta grająca na instrumencie smyczkowym (1625), Gemäldegalerie

Powołanie św. Mateusza - (ok. 1616) – Budapeszt, Muzeum Sztuk Pięknych
Wieczerza w Emaus - (1616) – Toledo (Ohio), Toledo Museum of Art
Alegoria smaku - (1617) – Malibu, J. Paul Getty Museum
Piłat umywający ręce (ok. 1617) – Lublin, Muzeum Narodowe
Pokłon Trzech Króli - (1619) – Amsterdam, Rijksmuseum
Chrystus cierniem ukoronowany - (1620) – Kopenhaga, Statens Museum for Kunst
Pasterz grający na flecie - (1621) – Kassel, Galeria Malarstwa
Powołanie apostoła Mateusza - (1621) – Utrecht, Centraal Museum
Wieczerza w Emaus - (ok. 1621) – Poczdam, Galeria Malarstwa (Sanssouci)
Niewierny Tomasz - (1621-23) – Amsterdam, Rijksmuseum
Uwolnienie św. Piotra- (1624) – Haga, Mauritshuis
Ezaw sprzedający swoje pierworództwo - (ok. 1625) – Berlin, Gemäldegalerie
Ukrzyżowanie z Marią i św. Janem - (ok. 1624-26) – Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art
Lutnistka - (1624-26) – Wiedeń, Kunsthistorisches Museum
Koncert - (1626) – St. Petersburg, Ermitaż
Demokryt - (1628) – Amsterdam, Rijksmuseum
Król Dawid grający na harfie - (1628) Muzeum Narodowe w Warszawie
Duet - (1628) – Paryż, Luwr
Jakub, Laban i Lea - (1628) – Kolonia, Wallraf-Richartz-Museum
Śpiewaczka uliczna - (1628) – Bazylea, Kunstmuseum

Jakub i Ezaw – Madryt, Muzeum Thyssen-Bornemisza
Powołanie św. Mateusza – Hawr, Musée des Beaux-Arts
Święty Sebastian pielęgnowany przez kobiety – Oberlin (Ohio), Allen Memorial Art Museum
Wyszydzanie Chrystusa - Lille, Palais des Beaux-Arts w Lille

Zobacz też

Bibliografia

Samuel Rodary, Caravaggioniści holenderscy, Wrocław: Eaglemoss Polska, 2001 (Wielcy Malarze ; nr 157)