Hełmogłowik biały

Hełmogłowik biały
	Chiroxiphia bokermanni
	(Coelho & Silva, 1998)
	; Samiec
	; Samica wysiadująca jaja
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	gorzykowate
Podrodzina	gorzyki
Plemię	Ilicurini
Rodzaj	Chiroxiphia
Gatunek	hełmogłowik biały
Synonimy
	Antilophia bokermanni Coelho & Silva, 1998;
	Antilophia bokermanni Coelho & Silva, 1998;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hełmogłowik biały^[3], skoczek królewski (Chiroxiphia bokermanni) – gatunek małego ptaka z rodziny gorzykowatych (Pipridae). Występuje endemicznie w Brazylii. Gatunek ten jest krytycznie zagrożony wskutek utraty siedliska.

Taksonomia: Gatunek został odkryty w grudniu 1996, a naukowo opisany w 1998 na łamach czasopisma „Ararajuba”^[4]. Wraz z hełmogłowikiem czarnym (Chiroxiphia galeata) często umieszczany jest w odrębnym rodzaju Antilophia^[5]^[3]^[6]. Nie wyróżnia się podgatunków^[5]^[6].

Epitet gatunkowy – bokermanni – upamiętnia brazylijskiego zoologa i twórcę filmów o dzikiej przyrodzie – Wernera Bokermanna, który zmarł w 1995. Ponieważ czub ptaka przypomina hełm, otrzymał portugalską nazwę soldadinho-do-araripe (mały żołnierz wśród gorzyków). Ta nazwa nawiązuje również do spokrewnionego z nim, lecz bardziej rozpowszechnionego hełmogłowika czarnego, który z wyglądu jest do niego podobny.

Morfologia: Jak większość gorzyków, cechuje go silny dymorfizm płciowy w barwie upierzenia. Podobnie jak hełmogłowik czarny jest stosunkowo duży (w porównaniu do innych gorzykowatych) – długość ciała wynosi około 15,5 cm^[2]. Ma długi ogon. U efektownie ozdobionego samca dominuje kolor biały. Z wyjątkiem schowanych białych części skrzydeł, są one czarne, podobnie jak ogon. Od czuba do środkowej części grzbietu biegną karminowoczerwone czerwone łaty. Tęczówka jest czerwona. samice są oliwkowozielone z bladozielonym spodem ciała. Mają skrócony oliwkowozielony czub z przodu głowy.

Występowanie: Hełmogłowik biały jest endemitem północno-wschodniej Brazylii. Dotychczas spotkano go jedynie na wyżynie Chapada do Araripe na południu stanu Ceará. Występuje w przedziale wysokości 600–800 m n.p.m. Zasięg występowania gatunku obejmuje terytorium trzech gmin: Crato, Barbalha i Missao Velha^[2].

Status: IUCN uznaje hełmogłowika białego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered) nieprzerwanie od 2000 (stan w 2021)^[2]. W 2000 szacowana populacja tego gatunku liczyła co najmniej 50 osobników i został on oceniony jako jeden z najrzadszych ptaków Brazylii oraz świata. W 2003 liczba osobników była bardziej optymistyczna i BirdLife International oszacował populację na 49–250 osobników. W 2004 na podstawie 43 odkrytych samców przyjęto, że jest 250 osobników w ogóle. Najdokładniejsze do tej pory badanie, przeprowadzone pod koniec 2010, wykazało, że populacja liczyła wówczas 779 osobników, co oznacza, że wcześniejsze szacunki były zaniżone^[2]. W 2000 wybudowano park rozrywki z basenami i asfaltowe drogi, wskutek czego duża część naturalnego siedliska tego ptaka została zniszczona. Wycięte drzewa zastąpiono plantacjami bananów. Oprócz utraty i degradacji siedlisk zagrożenie stanowią także pożary lasów^[7]. W 2014 w celu ochrony gatunku utworzono dwa niewielkie rezerwaty^[7].

Przypisy

↑ Antilophia bokermanni, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-10-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e BirdLife International, Antilophia bokermanni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-27] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Ilicurini Prum, 1992 (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-27].
↑ G. Coelho & W. Silva. A new species of Antilophia (Passerifirmes: Pipridae) from Chapada do Araripe, Ceará, Brazil. „Ararajuba”. 6 (2), s. 81–84, 1998. (ang.).
↑ ^a ^b Araripe Manakin (Antilophia bokermanni). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-29)]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b Species factsheet: Antilophia bokermanni. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-27]. (ang.).

Bibliografia

BirdLife International, Antilophia bokermanni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-04-13] (ang.).
(ang.) BirdLife International (2008) Species factsheet: Antilophia bokermanni [Pobrano z http://www.birdlife.org 21/11/2008].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Conservação do soldadinho-do-araripe Antilophia bokermanni (AVES: Pipridae) (port.) [Pełny tekst w formacie PDF].

[itis-1] Antilophia bokermanni, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-10-27] (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Antilophia bokermanni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-27] (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Ilicurini Prum, 1992 (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-27].

[oryg-4] G. Coelho & W. Silva. A new species of Antilophia (Passerifirmes: Pipridae) from Chapada do Araripe, Ceará, Brazil. „Ararajuba”. 6 (2), s. 81–84, 1998. (ang.).

[ibc-5] Araripe Manakin (Antilophia bokermanni). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-29)]. (ang.).

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-27]. (ang.).

[birdlife-7] Species factsheet: Antilophia bokermanni. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-27]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]