Lejtienant Burakow (1898)
Lejtienant Burakow (Лейтенант Бураков), poprzednio Haihua (chiń. 海華; pinyin Hǎihuā, w starszej transkrypcji Hai Hua) – chiński niszczyciel z przełomu XIX/XX wieku, jedna z czterech jednostek typu Hai Long, przejęta następnie przez Rosję. Okręt został zwodowany w 1898 roku w niemieckiej stoczni Schichau w Elblągu, a do służby w chińskiej flocie został wcielony w 1899 roku. W czerwcu 1900 roku niszczyciel został zdobyty podczas powstania bokserów przez Brytyjczyków i następnie przekazany Rosji. Okręt wszedł w skład Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego pod nazwą „Taku”, zmienioną wkrótce na „Lejtienant Burakow”. Walczył w wojnie rosyjsko-japońskiej, w której został zatopiony 24 lipca 1904 roku nieopodal Port Artur przez japońskie kutry i kilka dni później zniszczony przez Rosjan.
 „Lejtienant Burakow” w 1904 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1897 |
| Wodowanie |
1898 |
 Cesarstwo chińskie
| |
| Nazwa |
Haihua |
| Wejście do służby |
1899 |
| Wycofanie ze służby |
17 czerwca 1900 |
 Rosyjska Carska MW
| |
| Nazwa |
Taku → Lejtienant Burakow |
| Wejście do służby |
27 sty.?/9 lutego 1901 |
| Zatopiony |
24 lipca 1904 |
| Los okrętu |
zniszczony 30 lipca 1904 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 243 tony |
| Długość |
59 metrów |
| Szerokość |
6,4 metra |
| Zanurzenie |
2,55 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły moc 6000 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
32–33,6 węzła |
| Zasięg |
3000 Mm przy prędkości 12 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 6 dział kal. 47 mm (6 × I) 4 torpedy | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 356 mm (2 × I) |
| Załoga |
57 |
Projekt i budowa
edytuj„Hai Hua” był jednym z czterech niszczycieli zamówionych przez Chiny w Niemczech jesienią 1896 roku[1]. Nazwa (chiń. 海華; pinyin Hǎihuā) oznaczała „morski kwiat” i spotykana jest w literaturze także w starszej transkrypcji Wade-Gilesa: „Hai Hua” lub innych wariacjach (Hai Hoha, Hai Hoa, Hai Hoah, Hai Houa)[2]. Problemy z finansowaniem budowy jednostek wpłynęły na spore opóźnienie w ich dostarczeniu zamawiającemu[1]. Niszczyciele miały stalowe kadłuby z taranowym dziobem i wypukłym pokładem dziobowym[3][4]. Projekt jednostek zakładał osiągnięcie dużej prędkości kosztem zamontowania słabszego zestawu uzbrojenia[5]. W rezultacie powstały najszybsze w tym czasie na świecie okręty tej klasy[1]. Podczas prób morskich „Hai Long” przy zmniejszonym do 25 ton zapasie węgla osiągnął prędkość 35,2 węzła; przy pełnych zasobniach (67 ton) okręty tego typu osiągały 30–31 węzłów przy nominalnej mocy siłowni i 33–34 węzły przy forsowaniu maszyn[1].
Okręt zbudowany został w stoczni Schichaua w Elblągu pod numerem stoczniowym 611[6]. Stępkę jednostki położono w 1897 roku, a zwodowany został w 1898 roku[4][a]. Budowa okrętu została ukończona w 1898 roku, a 7 kwietnia 1899 roku wszystkie cztery jednostki typu Hai Long (najprawdopodobniej z niemieckimi załogami) opuściły Elbląg i udały się w rejs do Chin, uzupełniając paliwo w Rotterdamie, na Malcie, w Port Saidzie, Kolombo i Singapurze, docierając 6 czerwca do Taku[7].
Dane taktyczno-techniczne
edytujOkręt był niewielkim niszczycielem z dwoma pochylonymi kominami[3][4]. Długość całkowita wynosiła 59 metrów, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 2,55 metra[4][8]. Wyporność normalna wynosiła 243 tony, zaś pełna 284 tony[4][8][b]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 6000 KM, do których parę dostarczały cztery kotły Thornycroft[1][8]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 32–33,6 węzła[1][9]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 67 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 3000 Mm przy prędkości 12 węzłów (lub 2100 Mm przy prędkości 14 węzłów lub 790 Mm przy prędkości 18 węzłów)[1][8].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiło sześć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm L/30 Hotchkiss, umieszczonych po trzy przy burtach po obu stronach kominów i na rufie[3][4]. Według źródeł rosyjskich, armaty systemu Hotchkissa były produkcji niemieckiej i miały lufy o długości L/35[10]. Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze obracalne nadwodne wyrzutnie torped kalibru 356 mm Schwarzkopfa, umieszczone na pokładzie przed i za drugim kominem[4][10]. Łączny zapas wynosił cztery torpedy[8].
Załoga okrętu liczyła 57 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][11][c].
Służba
edytujChiny
edytuj„Hai Hua” został wcielony do służby w chińskiej marynarce w 1899 roku[12][d]. Do Chin dopłynął razem z pozostałymi okrętami tego typu 7 kwietnia 1899 roku[7]. Podczas powstania bokserów, 17 czerwca 1900 roku w Taku wszystkie cztery niszczyciele typu Hai Long zostały zdobyte przez dowodzonych przez por. mar. Rogera Keyesa marynarzy brytyjskich z niszczycieli HMS „Fame” i HMS „Whiting”[9][13]. Okręty te zostały następnie przez Brytyjczyków rozdzielone między cztery główne mocarstwa biorące udział w interwencji, przy czym we wszystkich flotach nadano im imię „Taku” na pamiątkę zdobycia[14]. W wyniku podziału, „Hai Hua” został przekazany Rosji[13].
Rosja
edytujNiszczyciel, nazwany tymczasowo „Taku” (ros. Таку), rozpoczął kampanię ze skompletowaną załogą 14?/27 czerwca 1900[15]. Początkowo nie został formalnie wcielony do służby, natomiast używany był do listopada jako okręt łącznikowy między kontyngentem w Taku a bazą floty rosyjskiej w Port Artur[15]. Po zakończeniu interwencji rozważano porzucenie okrętu, który wymagał remontu, lecz ostatecznie zdecydowano zatrzymać go dla marynarki rosyjskiej[16]. Został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego rozkazem z 27 stycznia?/9 lutego 1901 roku[17]. Jednocześnie nazwę okrętu zmieniono na „Lejtienant Burakow” (porucznik Burakow, ros. „Лейтенант Бураков”), na cześć oficera, który zginął przy ataku na forty Taku[16]. Zaliczono go jako okręt III rangi, przeznaczony do celów szkolnych[17]. Według niektórych publikacji z epoki, jednostka formalnie weszła w skład Floty Bałtyckiej[18][19]. W 1904 roku zdemontowano obie wyrzutnie torped nietypowego dla Rosji kalibru 350 mm, montując w zamian jedną kalibru 381 mm[20][21]. Z uwagi na dłuższą wyrzutnię, wymagało to zrobienia niszy w ściance kambuza dla umożliwienia jej obrotu[10]. Niemieckie działa kalibru 47 mm L/35 zamieniono na typowe we flocie rosyjskiej działa tego kalibru[10].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 2. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur[22][23]. 12 lutego?/25 lutego 1904 roku niszczyciele „Lejtienant Burakow”, „Bditielnyj”, „Biezstrasznyj” i „Wnuszytielnyj” udały się na patrol u północno-zachodnich wybrzeży półwyspu Kwantung, gdzie doszło do potyczki z japońskimi niszczycielami, zakończonej następnego dnia utratą „Wnuszytielnego”[24]. 2 czerwca?/15 czerwca okręt został wysłany z Port Artur do Yingkou z wiadomościami do tamtejszego namiestnika, bez problemu pokonując japońską blokadę rozwijając prędkość ponad 32 węzły; niszczyciel powrócił do bazy 4 czerwca?/17 czerwca, powtórnie unikając spotkania z japońskimi jednostkami[25]. 15 czerwca?/28 czerwca „Lejtienant Burakow” po raz wyruszył do Yingkou. Przemknąwszy się pod osłoną mgły przez linię blokady, po drodze wchodząc na mieliznę w zatoce Fuzhou. Gdy z niej schodził, dostrzegł go zespół japońskich niszczycieli, ale rosyjska jednostka umknęła im wykorzystując przewagę prędkości. Dostarczywszy 29 czerwca informacje do Yingkou, wrócił 20 czerwca?/3 lipca do Port Artura[26][27].
W nocy z 10 lipca?/23 lipca na 11 lipca?/24 lipca w zatoce Tahe doszło do bitwy między rosyjskimi niszczycielami „Lejtienant Burakow”, „Bojewoj” i „Grozowoj” a japońskimi torpedowcami z 14 dywizjonu (dca. por. Kuwajaima[28]) wspartymi dwoma pomocniczymi kanonierkami[29]. Japończycy wykryli jednostki rosyjskie zakotwiczone pod osłoną baterii nadbrzeżnych i zaatakowali rankiem 24 lipca[28]. W trakcie walki rosyjskie okręty zostały zaatakowane od strony lądu przez pokładowe kutry parowe z pancerników „Mikasa” i „Fuji”, które z odległości 400 metrów wystrzeliły cztery torpedy, trafiając w „Bojewoja” (który doznał uszkodzeń) oraz w śródokręcie „Lejtnanta Burakowa”[29][30]. Trafione okręty miały być następnie ostrzelane przez kanonierki[28]. „Lejtienant Burakow” został wzięty na hol przez „Grozowoja”, jednak wkrótce zatonął przy brzegu na głębokości trzech metrów[29]. W dzień do zatopionego okrętu dotarła ekipa nurków, która rozpoczęła uszczelnianie kadłuba niszczyciela w celu jego późniejszego podniesienia[31]. 17 lipca?/30 lipca, wobec postępów dokonywanych przez wojska japońskie na lądzie, okręt został zniszczony za pomocą ładunków wybuchowych[20][32][e].
Uwagi
edytuj- ↑ Rok wodowania 1898 potwierdzają Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207, 400, Wright 2000 ↓, s. 112, Olender 2012 ↓, s. 247, Leyland 1901 ↓, s. 384, Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343. Natomiast Gogin 2022 ↓ podaje, że stępkę okrętu położono w 1898 roku, zaś zwodowany został w 1899 roku; rok wodowania 1899 zamieszcza też Dyskant 1996 ↓, s. 330 i Leyland 1900 ↓, s. 301.
- ↑ Identycznie podają Gogin 2022 ↓ i Olender 2012 ↓, s. 247. Natomiast Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 400 podaje wyporność normalną 280 ton i pełną 305 ton; wyporność 280 ton podają też Dyskant 1996 ↓, s. 330, Wright 2000 ↓, s. 112, Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207, Leyland 1900 ↓, s. 301, Leyland 1901 ↓, s. 384, Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 400 podaje, że załoga liczyła 50 osób.
- ↑ Gogin 2014 ↓ podaje, że okręt wcielono do służby w 1898 roku, zaś Gogin 2022 ↓, że stało się to w 1900 roku.
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 247 podaje, że okręt został zniszczony w nocy z 12 lipca?/25 lipca na 13 lipca?/26 lipca.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Wright 2000 ↓, s. 112.
- ↑ Myszor 2014 ↓, s. 46-47.
- ↑ a b c Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 400.
- ↑ a b c d e f g Gogin 2014 ↓.
- ↑ Wright 2000 ↓, s. 112-113.
- ↑ Afonin 2012 ↓, s. 25.
- ↑ a b Wright 2000 ↓, s. 113.
- ↑ a b c d e Gröner 1983 ↓, s. 61.
- ↑ a b Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d Afonin 2012 ↓, s. 30-33.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 330.
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 247.
- ↑ a b Wright 2000 ↓, s. 117.
- ↑ Wright 2000 ↓, s. 117-118.
- ↑ a b Afonin 2012 ↓, s. 29.
- ↑ a b Afonin 2012 ↓, s. 29-30.
- ↑ a b Afonin 2012 ↓, s. 30.
- ↑ Leyland 1901 ↓, s. 384.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
- ↑ a b Gogin 2022 ↓.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 331.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 15.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 70-71.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 130.
- ↑ Wilson 1905 ↓, s. 663-664.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 143.
- ↑ a b c Wilson 1905 ↓, s. 780.
- ↑ a b c Dyskant 1996 ↓, s. 148.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 375.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 149.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 156.
Bibliografia
edytuj- Nikołaj Afonin: Port-Arturskije minonoscy „Bojewoj” i „Lejtienant Burakow”. Sankt Petersburg: Gangut, 2012, seria: Midel-Szpangout. nr 27. ISBN 978-5-904180-48-5. (ros.).
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: HAI LUNG destroyers (1898). Navypedia. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
- Ivan Gogin: LEYTENANT BURAKOV torpedo boat (1900 / 1901). Navypedia. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. T. 2. Koblenz: Bernard & Graefe, 1983. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
- Oskar Myszor. Torpedowce i niszczyciele cesarstwa Qing. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 48: Z dziejów floty chińskiej, 2014. Tarnowskie Góry.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
- The Naval Annual, 1900. J. Leyland (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1900. (ang.).
- The Naval Annual, 1901. J. Leyland (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1901. (ang.).
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1903. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1903. (ang.).
- Herbert Wrigley Wilson: Japan's fight for freedom; the story of the war between Russia and Japan. T. 2. London Amalgamated Press, 1905. (ang.).
- Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2000. ISBN 1-86176-144-9. (ang.).