Wikipedia

Wirus zapalenia wątroby typu C

(Przekierowano z HCV)

Wirus zapalenia wątroby typu C (WZW C, ang. hepatitis C virus, HCV) – otoczkowy wirus ssRNA z rodziny Flaviviridae, rodzaju Hepacivirus. Jego średnica wynosi około 60–70 nanometrów.

Wirus zapalenia wątroby typu C
Ilustracja
Wirus zapalenia wątroby typu C widoczny w mikroskopie elektronowym
Systematyka
Grupa

Grupa IV ((+)ssRNA)

Rodzina

Flaviviridae

Rodzaj

Hepacivirus

Nazwa systematyczna
Hepatitis C Virus
Cechy wiralne
Skrót

HCV

Kwas nukleinowy

RNA

Liczba nici

jedna

Polaryzacja kwasu nukleinowego

dodatnia

Osłonka

obecna

Nagi kwas nukleinowy

zakaźny

Rezerwuar

człowiek

Wywoływane choroby

wirusowe zapalenie wątroby typu C

Multimedia w Wikimedia Commons

HCV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C, którego konsekwencją jest pozapalna marskość wątroby i rak wątrobowokomórkowy (pierwotny rak wątroby). HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV.

Historia

edytuj

Wirus HCV został zidentyfikowany dopiero w 1989 roku, choć wcześniej wiedziano, że musi istnieć czynnik wywołujący zapalenia wątroby określanej jako nie-A-nie-B (NANB hepatitis). W późniejszym okresie wykryto także kolejne wirusy zapalenia wątroby nazwane HGV, GB-C i TTV. Badania nad ich wpływem na wątrobę trwają.

Odkrycia wirusa HCV dokonały zespoły kierowane przez Harveya Altera, Michaela Houghtona oraz Charles'a Rice'a – za co w 2020 roku, zostali uhonorowani Nagrodą Nobla.

Epidemiologia

edytuj

Według danych Państwowego Zakładu Higieny i Instytutu Hematologii i Transfuzjologii, uznawanych przez WHO, szacuje się, że w Polsce zakażone jest około 1,4% populacji; wśród dawców krwi przeciwciała anty-HCV wykrywa się u 0,5% osób. W akcjach Stowarzyszenie „Prometeusze”, bezpłatnych badaniach przesiewowych, organizowanych od 2005 roku, wykryto w sumie około 1,75% zakażeń wśród populacji polskiej (dodatnie wyniki przeciwciał anty-HCV). Wśród kobiet ciężarnych w 2007 roku wykryto odsetek mniejszy od 0,5% (8 wyników dodatnich na 1585 badań).

Szacuje się, że w Polsce HCV zakażonych jest około 200 tys.[1] osób dorosłych, a na świecie około 170 mln[2]. Genotypem dominującym w Polsce jest 1B (ok. 80% przypadków zakażeń), przy którym skuteczność leczenia wynosi 56-57%. HCV to bardzo poważny problem medyczny i społeczny. Wykryto dotychczas zaledwie pomiędzy 20 a 50 tys. zakażonych (dane Polskiej Grupy Ekspertów HCV – 20 tys. versus dane Stowarzyszenia "Prometeusze" – 50 tys.), co stanowi bardzo niewielki odsetek wykrywalności. Przyczyna leży po stronie bezoobjawowości zakażenia, które nawet do 20–30 lat może się nie ujawniać. Nieleczone przewlekłe zakażenie HCV prowadzić może do marskości i raka pierwotnego tego narządu. Wiedza społeczeństwa o HCV jest bardzo niska – w badaniu opinii publicznej (TNS OBOP wrzesień 2007 rok) ok. 93% społeczeństwa nie wiedziało co to jest HCV. W obliczu braku szczepionki przeciw HCV leczenie jest jedyną formą przeciwdziałania szerzeniu się epidemii – zmniejszenie rezerwuaru HCV w populacji. Leczenie jest refundowane w ramach tak zwanych programów lekowych. Aby wykryć zakażenie HCV, należy zacząć od prostego testu serologicznego.

Leczenie

edytuj

Leczenie HCV w Polsce odbywa się w ramach programu lekowego[3] Ministerstwa Zdrowia i jest w pełni refundowane. Przed rozpoczęciem leczenia każdy pacjent ma rozszerzoną diagnostykę laboratoryjną w której bada się m.in.

Po ustaleniu wskazań pacjent kierowany jest do leczenia - zwykle w ramach oddziału dziennego. Na chwilę obecną (rok 2015) leczenie polega na stosowaniu:

Ponadto u pacjentów spełniających określone kryteria stosuje się:

Od 1 listopada 2015 roku refundowane są również terapie bezinterferonowe, charakteryzujące się wysokim współczynnikiem (ponad 90%) wyleczeń oraz małą możliwością wystąpienia skutków ubocznych. Obecnie (2015) w refundacji są:

Leczenie interferonowe jest obarczone ryzykiem wielu skutków ubocznych, z których najczęstsze to:

Intensywność odczuwania objawów ubocznych jest uzależniona od osobniczej wrażliwości organizmu na zastosowane leczenie. Stosuje się leki korygujące objawy uboczne, na przykład paracetamol, NLPZ, środki kosmetyczne nawilżające i natłuszczające. Groźne skutki uboczne (silna anemia, silna neutropenia) wymagają czasem redukcji dawek leków.

Proliferację wirusa hamuje enzym - palmitylotransferaza seryny (SPT), poprzez wzmożoną produkcję sfingolipidów, wiążących się z kompleksami białkowymi wirusa. Badania z 2013 roku, przeprowadzone na mysich chimerach z ludzkimi wątrobami, sugerują potencjalne zastosowanie SPT jako nowej metody leczenia[5].

Choroba

edytuj
Główny artykuł: Wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest skąpoobjawowa i trwa latami. Średni czas trwania zakażenia HCV, od momentu wniknięcia wirusa do ustroju do poważnych problemów zdrowotnych, jest zazwyczaj dłuższy niż w przypadku HIV i trwa 5 do 35 lat. Choroba często kończy się marskością i rakiem wątroby, poprzedzonymi poważnymi komplikacjami, uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, problemy z krzepliwością krwi, zaburzenia psychiczne, do śpiączki wątrobowej włącznie). Zapaleniu wątroby, wywołanemu przez HCV, często towarzyszą choroby autoimmunologiczne, w tym autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), które znacznie pogarszają rokowanie i czas przeżycia.

Drogi i mechanizm zakażenia

edytuj

Źródło zakażenia stanowią ludzie chorzy na WZW i nosiciele. HCV przenosi się podczas kontaktu krwi własnej z krwią nosiciela. Potencjalnie zakaźny jest każdy materiał zawierający krew. Wirus przenosi się w czasie zabiegów medycznych: pobierania i transfuzji krwi, zabiegów operacyjnych i innych, a także przez zabiegi niemedyczne, takie jak wykonywanie tatuażu, wstrzykiwanie narkotyku niesterylną igłą lub strzykawką itd. Prawdopodobieństwo zakażenia przez produkty krwiopochodne wynosi 3,3%. Możliwość okołoporodowej transmisji wirusa z matki na noworodka wynosi około 5-6%. Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. W wielu przypadkach możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnażania, dzięki takim środkom jak interferon i rybawiryna. W trakcie badań jest szereg nowych leków, takich jak wiramidyna czy kwas lukrecjowy.

Do zakażenia HCV najczęściej dochodzi podczas zabiegów medycznych:

  • operacji, zabiegów chirurgicznych, badań (np. bronchoskopia)
  • zabiegów stomatologicznych
  • zastrzyków
  • pobierania krwi bez zmiany rękawiczek przez pielęgniarkę
  • dializ[6]
  • przyjmowania produktów krwiopochodnych i przeszczepiania narządów (zwłaszcza przed 1992)
  • usuwania znamion.

Można się też zakazić podczas:

  • manikiuru, pedikiuru
  • wizyty u fryzjera (zranienie brzytwą, żyletką, nożyczkami)
  • akupunktury
  • używania tych samych przyborów kosmetycznych przez członków rodziny
  • robienia tatuaży[6]
  • przekłuwania uszu lub kolczykowania ciała[6]
  • bójki (jeśli doszło do kontaktu z krwią)
  • uprawiania sportów kontaktowych (boks, piłka nożna, koszykówka), jeśli doszło do uszkodzenia ciała
  • stosunku seksualnego (prawdopodobieństwo zarażenia się HCV od monogamicznego partnera heteroseksualnego wynosi maksymalnie 0,07% rocznie – jedno zakażenie następuje na 190 000 stosunków[7]), ryzyko rośnie w przypadku kontaktów z przypadkowymi partnerami[8] oraz w przypadku MSM[9]
  • praktyk sado-maso
  • skaleczeń, ran, zadrapań podczas naprawiania sprzętu (zwłaszcza medycznego)
  • używania dożylnie narkotyków[6]
  • używania iniekcyjnych środków dopingujących
  • ciąży i porodu
  • udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadków bez zachowania należytego zabezpieczenia
  • pracy z chorymi na HCV, bez zachowania należytego bezpieczeństwa przy kontakcie z krwią
  • pracy z materiałem zakaźnym (np. w laboratorium) bez zachowania zasad bezpieczeństwa.

W przypadku każdego kontaktu z krwią osoby zakażonej może dojść do infekcji.

Zaliczanie zakażenia HCV do chorób przenoszonych drogą płciową jest kontrowersyjne[10]. Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne istnieje, chociaż jest niskie[11], ze względu na możliwość uszkodzenia naskórka i/lub błony śluzowej narządów rodnych np. w czasie stosunków analnych. Wśród stałych partnerów HCV częstość występowania HCV wynosi 2-4%[7][12][13]. Ryzyko rośnie wraz z ilością partnerów seksualnych[8]. Ryzyko zakażenia u homoseksualnych mężczyzn jest większe, jeżeli występuje koinfekcja HIV. Jakkolwiek materiał genetyczny wirusa można wykryć w nasieniu, sperma osób zakażonych nie transmituje wirusa[14].

Wirus HCV nie przenosi się przez:

  • kichanie i kaszel
  • trzymanie za ręce
  • całowanie się
  • używanie tej samej toalety, wanny, prysznica
  • spożywanie żywności przygotowywanej przez osobę zakażona HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby)
  • trzymanie kogoś w objęciach, przytulanie
  • pływanie w tym samym zbiorniku wodnym
  • zabawę z dziećmi, sport (jeśli nie dochodzi do uszkodzeń ciała).

W USA około 30% osób zakażonych HIV jest także zakażonych HCV ze względu na podobne drogi przenoszenia się wirusów[15].

Diagnostyka pacjentów zakażonych HCV jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Aby wykonać bezpłatnie podstawowy test serologiczny w kierunku obecności wirusa HCV wymagane jest skierowanie od lekarza chorób zakaźnych (w przypadku kobiet w ciąży skierowanie może wystawić lekarz ginekolog).

Prywatnie test oznaczenia przeciwciał anty-HCV oferowany jest w większości laboratoriów w Polsce w cenie ok. 30–40 zł.

Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby

edytuj

Światowy Dzień Wirusowego Zapalenia Wątroby (WHD, z ang. World Hepatitis Day) jest obchodzony 28 lipca, w dzień urodzin Barucha Samuela Blumberga, który zidentyfikował wirusa zapalenia wątroby typu B.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ HCV jestem świadom [online], www.hcv.pzh.gov.pl [dostęp 2017-11-27].
  2. ↑ Andrzej Szczeklik: Choroby wewnętrzne [Dokument elektroniczny] : podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2006. ISBN 83-7430-072-8.
  3. ↑ Programy lekowe | Ministerstwo Zdrowia [online], www.mz.gov.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  4. ↑ Jessica Wapner. Cel - proteaza. „Świat Nauki”. nr. 9 (241), s. 11, wrzesień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  5. ↑ Asao Katsume i inni, A serine palmitoyltransferase inhibitor blocks hepatitis C virus replication in human hepatocytes, „Gastroenterology”, 145 (4), 2013, s. 865–873, DOI: 10.1053/j.gastro.2013.06.012, ISSN 1528-0012, PMID: 23791700 [dostęp 2017-02-08].
  6. ↑ a b c d prof. dr hab. n. med. Anna Boroń–Kaczmarska: Drogi zakażenia HCV. [dostęp 2009-03-21]. (pol.).
  7. ↑ a b NA. Terrault, JL. Dodge, EL. Murphy, JE. Tavis i inni. Sexual transmission of hepatitis C virus among monogamous heterosexual couples: the HCV partners study.. „Hepatology”. 57 (3), s. 881-9, Mar 2013. DOI: 10.1002/hep.26164. PMID: 23175457. 
  8. ↑ a b A. Mele, T. Stroffolini, ME. Tosti, R. Corona i inni. Heterosexual transmission of hepatitis C in Italy.. „J Med Virol”. 57 (2), s. 111-3, Feb 1999. PMID: 9892393. 
  9. ↑ CDC: Hepatitis C. [dostęp 2014-07-14]. (ang.).
  10. ↑ Norah A. Terrault i inni, Sexual transmission of hepatitis C virus among monogamous heterosexual couples: the HCV partners study, „Hepatology (Baltimore, Md.)”, 57 (3), 2013, s. 881–889, DOI: 10.1002/hep.26164, ISSN 1527-3350, PMID: 23175457, PMCID: PMC4384338 [dostęp 2017-04-13].
  11. ↑ GP. Hammer, TA. Kellogg, WC. McFarland, E. Wong i inni. Low incidence and prevalence of hepatitis C virus infection among sexually active non-intravenous drug-using adults, San Francisco, 1997-2000.. „Sex Transm Dis”. 30 (12), s. 919-24, Dec 2003. DOI: 10.1097/01.OLQ.0000091152.31366.E6. PMID: 14646642. 
  12. ↑ V. Tahan, C. Karaca, B. Yildirim, A. Bozbas i inni. Sexual transmission of HCV between spouses.. „Am J Gastroenterol”. 100 (4), s. 821-4, Apr 2005. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2005.40879.x. PMID: 15784025. 
  13. ↑ KM. Roy, DJ. Goldberg, S. Hutchinson, SO. Cameron i inni. Hepatitis C virus among self declared non-injecting sexual partners of injecting drug users.. „J Med Virol”. 74 (1), s. 62-6, Sep 2004. DOI: 10.1002/jmv.20146. PMID: 15258969. 
  14. ↑ HCV in Semen [online], www.natap.org [dostęp 2017-04-13].
  15. ↑ HOME | www.hivandhepatitis.com [online], www.hivandhepatitis.com [dostęp 2017-11-27] (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Ghosn J., Leruez-Ville M., Chaix ML. [Sexual transmission of hepatitis C virus]. „Presse médicale (Paris, France : 1983)”. 14 (34), s. 1034–8, sierpień 2005. PMID: 16225259. 

Linki zewnętrzne

edytuj

  Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wirus_zapalenia_wątroby_typu_C&oldid=70223104”