Kwas selenowy

Kwas selenowy
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
podst.	dihydroksy-λ6-selandion
addyt.	dihydroksydodioksydoselen
wodor.	diwodoro(tetraoksydoselenian)
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	kwas selenowy
Stocka	kwas selenowy(VI)
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	H; 2SeO; 4
Masa molowa	144,97 g/mol
Wygląd	bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu
	Identyfikacja
Numer CAS	7783-08-6
PubChem	1089
DrugBank	DB11068
Właściwości
	Gęstość
	2,95 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	bardzo dobra
	w innych rozpuszczalnikach
	reaguje z etanolem
Temperatura topnienia	58 °C
Temperatura wrzenia	260 °C (rozkład)
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-03-19]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H301, H331, H373, H410
Zwroty P	P261, P273, P301+P310, P311, P501
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Toksyczny; (T)	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R23/25, R33, R50/53
Zwroty S	S1/2, S20/21, S28, S45, S60, S61
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 3 0
Numer RTECS	VS6575000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kwas selenowy (nazwa Stocka: kwas selenowy(VI)), H
2SeO
4 – nieorganiczny związek chemiczny, mocny kwas zawierający selen sześciowartościowy.

Właściwości

Kwas selenowy krystalizuje w temperaturze 58 °C, łatwo ulega przechłodzeniu i występuje jako lepka, higroskopijna ciecz. Tworzy krystaliczne mono- i dihydraty (o temperaturach topnienia odpowiednio 26 i −51,7 °C). Jest dobrze rozpuszczalny w wodzie. Silnie żrący. Jest silniejszym utleniaczem niż kwas siarkowy (na gorąco roztwarza złoto), ma też nieco większą moc. Podczas ogrzewania rozkłada się z wydzieleniem tlenu^[5]:

2H
2SeO
4 → 2H
2SeO
3 + O
2↑

Otrzymywanie

Ze względu na nietrwałość trójtlenku selenu SeO
3, otrzymywanie kwasu selenowego przez rozpuszczenie SeO
3 w wodzie nie ma zastosowania praktycznego. Możliwe metody otrzymywania to

Reakcja ditlenku selenu z nadtlenkiem wodoru:

SeO
2 + H
2O
2 → H
2SeO
4

Utlenienie kwasu selenawego chlorem lub bromem, np.:

H
2SeO
3 + Cl
2 + H
2O ⇌ H
2SeO
4 + 2HCl

Reakcja jest egzotermiczna, jednak aby zapobiec jej cofaniu w stronę substratów, powstałego halogenowodoru (np. HCl) nie można usuwać przez ogrzanie, lecz wytrąca się go dodatkiem Ag
2CO
3^[6].

Proces można przeprowadzić wychodząc z soli srebrowej kwasu selenawego^[5]:

Ag
2SeO
3 + Br
2 + H
2O → H
2SeO
4 + 2AgBr↓

Możliwe jest też utlenianie chlorem selenu pierwiastkowego w postaci zawiesiny w wodzie:

Se + 4H
2O + 3Cl
2 → H
2SeO
4 + 6HCl

Zastosowanie

Kwas selenowy jest stosowany jako utleniacz w jubilerstwie oraz do otrzymywania związków selenoorganicznych.

Toksyczność

Kwas selenowy może kumulować się w organizmie. Powoduje wypadanie włosów i paznokci, zmiany na skórze oraz anemię.

Pierwsza pomoc

Przy kontakcie kwasu ze skórą lub oczami należy zmyć go dużą ilością wody.

Przy połknięciu należy podać choremu dużą ilość wody i spowodować wymioty.

Należy też niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Działanie na organizmy wodne

Substancja jest silnie toksyczna dla organizmów wodnych.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-86, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b związki selenu, z wyjątkiem selenku siarczku kadmu oraz związków wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
↑ Selenic acid solution (nr 481513) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2016-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Kwas selenowy (nr 481513) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ^a ^b Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 998–999.
↑ V. Lenher, C.H. Kao. The preparation of selenic acid and of certain selenates. „Journal of the American Chemical Society”. 47 (6), s. 1521–1522, 1925. DOI: 10.1021/ja01683a005.

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-86, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CLI-2] związki selenu, z wyjątkiem selenku siarczku kadmu oraz związków wymienionych w innym miejscu niniejszego załącznika, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).

[SA-3] Selenic acid solution (nr 481513) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2016-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[SA-US-4] Kwas selenowy (nr 481513) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-03-19]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Durrant-5] Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 998–999.

[Lenher-6] V. Lenher, C.H. Kao. The preparation of selenic acid and of certain selenates. „Journal of the American Chemical Society”. 47 (6), s. 1521–1522, 1925. DOI: 10.1021/ja01683a005.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]