Parzeplinowce
Parzeplinowce (Gunnerales Takht. ex Reveal) – rząd roślin okrytonasiennych. Obejmuje dwie rodziny z dwoma rodzajami i ok. 50 gatunkami[3]. Rośliny te występują głównie na półkuli południowej i w strefie międzyzwrotnikowej[2]. Charakterystyczna dla nich jest dwupienność i obecność kwasu elagowego. Ich kwiaty są drobne[2], z niewielkim lub całkiem zredukowanym okwiatem, liście ząbkowane[3], obecność przylistków, anatomiczne podobieństwo drewna, wydzielanie żywicy[4]. Generalnie jednak rośliny z obu zaliczanych tu rodzin istotnie różnią się między sobą; parzeplinowate to mezofityczne, na ogół okazałe byliny, Myrothamnaceae to sklerofityczne krzewy[2].
.jpg) Gunnera manicata | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
Myrothamnanae |
| Rząd |
parzeplinowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Gunnerales Takht. ex Reveal Novon 2: 239. 13 Oct 1992 | |
.jpg)
Systematyka
edytujW dawniejszych systemach rząd we współczesnym ujęciu nie był wyróżniany. W systemie Takhtajana jeszcze z 2009 obie zaliczane tu rodziny włączane były do zupełnie różnych rzędów i podklas – Myrothamnaceae we własnym rzędzie Myrothamnales zaliczane były do podklasy Hamamelidae, a parzeplinowate Gunneraceae zaliczane były do skalnicowców Saxifragales w podklasie Rosidae[5] (do tych samych podklas rodziny te włączane były w tym systemie także w jego wersji z 1996[6]). W systemie Cronquista z 1981 rodzina Gunneraceae zaliczana była do rzędu Haloragales, a Myrothamnaceae do rzędu Hamamelidales[7]. W systemie Reveala tworzonym w latach 1994-1999 rząd parzeplinowców obejmował tylko parzeplinowate Gunneraceae[8]. W wersji z 2007 autor tego systemu włączył tu także Myrothamnaceae i Aextoxicaceae[9].
Bliskie pokrewieństwo zaliczanych tu dwóch mocno odmiennych współcześnie rodzin potwierdziły badania molekularne. Klasyfikowane były w rzędzie Gunnerales od pierwszych wersji systemu APG jako pierwsza (bazalna) grupa tzw. późnych dwuliściennych właściwych (core eudicots)[2].
W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd parzeplinowców tworzy jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – Myrothamnanae i obejmuje obie zaliczane tu rodziny zgodnie z systemem APG III (2009)[1].
Rośliny te oddzieliły się one od wspólnych przodków z innymi dwuliściennymi właściwymi od 118 do 77 milionów lat temu. O ile Myrothamnaceae nie są znane ze śladów kopalnych, o tyle Gunneraceae zostawiły ich wiele z okresu kredy, kiedy to występowały obficie na wszystkich kontynentach półkuli południowej[4].
- Pozycja rzędu w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rzędu na rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Gunneraceae Meisner – parzeplinowate
- Myrothamnaceae Niedenzu
Przypisy
edytuj- ↑ a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d e f Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ a b Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 229-230. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Armen Takhtajan: Flowering Plants. New York: Springer, 2009. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ↑ Armen Takhtajan: Diversity and classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1996, s. 11–13. ISBN 0-231-10098-1.
- ↑ Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 618. ISBN 0-231-03880-1.
- ↑ Crescent Bloom: Gunnerales. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-08]. (ang.).
- ↑ Reveal J. L.: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-06-21]. (ang.).