Guniak południowiec

Guniak południowiec
	Rhizotrogus aestivus
	(Olivier, 1789)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	żuki
Rodzina	poświętnikowate
Podrodzina	chrabąszczowate
Plemię	Melolonthini
Podplemię	Rhizotrogina
Rodzaj	Rhizotrogus
Gatunek	guniak południowiec
Synonimy
	Melolontha aestiva Olivier, 1789; Melolontha bimaculata Herbst, 1790; Melolontha gracilis Frölich, 1792; Melolontha inanis Brahm, 1793; Melolontha maculicollis Zubkoff, 1833; Rhizotrogus faldermanni Reiche, 1862; Rhizotrogus incertus Mulsant, 1842; Rhizotrogus lividigaster Mulsant, 1842; Rhizotrogus nudicollis Dalla Torre, 1879; Rhizotrogus subvittatus Mulsant, 1842;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Guniak południowiec^[1] (Rhizotrogus aestivus) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny chrabąszczowatych. Zamieszkuje zachód palearktycznej Eurazji.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1789 roku przez Guillaume’a-Antoine’a Oliviera pod nazwą Melolontha aestiva. Stanowi gatunek typowy rodzaju Rhizotrogus^[2].

Morfologia

Widok z przodu

Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 12 do 18 mm. Głowa ma ubarwienie żółtobrunatne, owłosienie stosunkowo długie i rzadkie, a punktowanie nierównomierne, silne i gęste na ciemieniu. Czułki buduje dziesięć członów. Przedplecze ma krawędź tylną grubo obrzeżoną, a krawędzie boczne przed tylnymi kątami wcięte. Ubarwienie jego jest żółtobrunatne, czasem z czerwonobrunatną plamą pośrodku. Powierzchnia przedplecza ma stosunkowo gęste, dołkowate punktowanie oraz dobrze widoczną, matową mikrorzeźbę. Na przednim brzegu i bokach przedplecza obecny jest szereg długich, sterczących włosków, natomiast pozostała jego część jest nieowłosiona. Pokrywy są czerwonobrunatne z przyciemnieniami na szwie i wierzchołku, przeciętnie połyskujące, nierównomiernie punktowane, porośnięte bardzo krótkim i rzadkim owłosieniem, a wzdłuż krawędzi opatrzone szeregiem włosków szczecinkowatych. Owalne, nagie pygidium ma punktowaną powierzchnię. Spód ciała jest wełnisto owłosiony z wyjątkiem sternitów odwłoka, które są niemal łyse. Odnóża przedniej pary mają golenie o trzech ząbkach, z których ostatni jest bardzo mały, oraz o ostrodze wierzchołkowej wyrastającej poniżej drugiego z nich^[3].

Ekologia i występowanie

Owad ciepłolubny^[4]^[3], związany głównie z kserotermicznymi stanowiskami o wapiennym podłożu, leżącymi na terenach pagórkowatych^[4], ale spotykany też na różnych półsuchych łąkach, ugorach, piaszczystych zboczach i równinach zalewowych, polanach i przesiekach^[5]^[6]. Cykl rozwojowy zajmuje średnio trzy lata. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do czerwca^[4]^[3]. Są foliofagami, obgryzającymi liście drzew, chętnie dębów^[4]. Loty odbywają po zachodzie słońca i bywa że przylatują do sztucznych źródeł światła. Pędraki rozwijają się w glebie, gdzie żerują na korzeniach roślin^[4]^[3].

Gatunek palearktyczny, znany z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Syrii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Kazachstanu oraz Iranu^[2]. W Polsce owad skrajnie rzadki, na podstawie historycznych doniesień znany z nielicznych stanowisk na południu kraju^[4]^[3]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR)^[7].

Przypisy

↑ Dušan Čamprag. Fauna szkodliwa buraka cukrowego w Jugosławii (rejony Wojwodiny i wschodniej Chorwacji) i czynniki klimatyczne wpływające na nią. „Polskie Pismo Entomologiczne. Seria B. Entomologia stosowana”. 35-36 (3-4) (24), s. 233-236, 1964.
↑ ^a ^b IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 224-226, ISBN 87-88757-59-5 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 27-33.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
↑ Karl Wilhelm Harde, František Severa, Edwin Möhn: Der Kosmos Käferführer: Die mitteleuropäischen Käfer. Stuttgart: Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, 2000, s. 254. ISBN 3-440-06959-1.
↑ Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 373. ISBN 3-87263-040-7.
↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.

[Camprag-1] Dušan Čamprag. Fauna szkodliwa buraka cukrowego w Jugosławii (rejony Wojwodiny i wschodniej Chorwacji) i czynniki klimatyczne wpływające na nią. „Polskie Pismo Entomologiczne. Seria B. Entomologia stosowana”. 35-36 (3-4) (24), s. 233-236, 1964.

[cpc-2] IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 224-226, ISBN 87-88757-59-5 .

[Stebnicka-3] Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 27-33.

[Burakowskietal-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.

[hsm-5] Karl Wilhelm Harde, František Severa, Edwin Möhn: Der Kosmos Käferführer: Die mitteleuropäischen Käfer. Stuttgart: Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co, 2000, s. 254. ISBN 3-440-06959-1.

[Koch-6] Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 373. ISBN 3-87263-040-7.

[clz-7] Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]