Gumy
Gumy (fr. Les Gommes) – powieść francuskiego pisarza Alaina Robbe-Grilleta, opublikowana w 1953. Polskie tłumaczenie Leszka Kossobudzkiego wydała w 1959 Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Autor | |
---|---|
Typ utworu | |
Wydanie oryginalne | |
Miejsce wydania |
Paryż |
Język |
język francuski |
Data wydania |
1953 |
Wydawca | |
Pierwsze wydanie polskie | |
Data wydania polskiego |
1959 |
Wydawca | |
Przekład |
Pisarz został za nią nagrodzony Prix Fénéon w 1954[1].
Ta druga wydana powieść Robbe-Grilleta uważana jest za manifest nurtu nowej powieści (nouveau roman)[2].
Fabuła
edytujGumy to z pozoru powieść kryminalna. Akcja rozgrywa się w ciągu 24 godzin w prowincjonalnym mieście portowym gdzieś w Europie. Główny bohater, agent specjalny Wallas, ma rozwikłać zagadkę morderstwa szanowanego miejscowego profesora, Daniela Duponta, który zginął poprzedniego wieczoru. Jednak czytelnik szybciej niż detektyw domyśla się, jakie jest rozwiązanie – okazuje się, że profesor nie zginął i ukrywa się u znajomego lekarza, zamierzając wyjechać z miasta. Po całodziennym śledztwie agent jeszcze raz przybywa do domu Duponta i zastaje tam profesora, który chce w tajemnicy zabrać potrzebne dokumenty. Przypadkowo agent zabija profesora, dokładnie o 7.30, wtedy, gdy profesor jakoby zginął równą dobę wcześniej[3].
Recepcja
edytujPowieść jest grą znaczeń z czytelnikiem. Literaturoznawcy wiążą postać głównego bohatera z mitycznym Edypem. W tekście ukryte są ślady wskazujące na pokrewieństwo bohatera z mitem o Edypie i tragedią Sofoklesa. Są to zarówno budowa dramatu i powieści, jak i topografia miasta, np. nazwy ulic[4]. Agent np. kupuje w sklepie pocztówkę przedstawiającą dom przypominający ruiny Teb. Miasto jest labiryntem, w którym detektyw bezustannie się gubi, a wskazówki, które otrzymuje od przechodniów okazują się bezużyteczne. Podobnie śledztwo grzęźnie, a agent pogrąża się w obsesyjnych myślach. W czasie wędrówki Wallas traci stopniowo swą tożsamość, coraz bardziej przyjmując rolę mordercy. Chaos zderza się z porządkiem, który paradoksalnie, uosabia zleceniodawca morderstwa i jego otoczenie[3].
Artur Sandauer napisał[5]:
Powieść Robbe-Grilleta da się porównać do szkatułki o wielu dnach, czy może - trafniej - do wielu warstw skorupy ziemskiej, które - jak wiadomo - od czasu powstania uległy wielokrotnym przetasowaniom. Na takie Gumy składa się szereg kolejnych pokładów. Będąc z pozoru utworem kryminalnym, wchodzą one nieco głębiej w psychoanalizę, w mit, w filozofię. Te warstwy znaczeń nie przebiegają jednak równolegle do siebie, lecz wciąż się mieszają i w akcję sensacyjną wdziera się raz po raz element psychoanalityczny czy mityczny.
Adaptacja
edytujW 1969 powieść zekranizowali Lucien Deroisy i René Micha pod tytułem Les gommes z udziałem m.in. Françoise Brion[6].
Przypisy
edytuj- ↑ PRIX LITTÉRAIRE FÉNÉON LAURÉATS 1949-2018. sorbonne.fr. [dostęp 2022-10-02]. (fr.).
- ↑ Sylwia Gibs: Robbe-Grillet i Watykan. rfi.fr, 2008-02-19. [dostęp 2022-10-02].
- ↑ a b Aleksandra Szczepan. Ucieczka języka z referencji, czyli o doświadczeniu przestrzeni w powieściach Robbe-Grilleta. „INTERLINIE. Interdyscyplinarne Czasopismo Internetowe”. 1 (2), s. 84-90, 2011. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. ISSN 2082-9434. [dostęp 2022-10-02].
- ↑ Kinga Kuklińska: L’incorporation du mythe d’Œdipe dans l’univers des Gommes d’Alain Robbe-Grillet (abstrakt w j. polskim). uj.edu.pl. [dostęp 2022-10-02]. (pol.).
- ↑ Artur Sandauer: Pisma zebrane. T. 4: Pomniejsze pisma krytyczne. Warszawa: Czytelnik, 1985, s. 150.
- ↑ Les Gommes w bazie IMDb (ang.)