Gusiew
Gusiew, Gąbin[2] (ros. Гусев; dawn. niem. Gumbinnen) – miasto w Rosji, w obwodzie królewieckim, siedziba rejonu gusiewskiego.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Burmistrz |
Jelena Korczemnaja | ||||
| Powierzchnia |
16,25 km² | ||||
| Wysokość |
45 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
40143 | ||||
| Kod pocztowy |
238051 | ||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||
Położenie na mapie obwodu królewieckiego  | |||||
 54°35′N 22°01′E/54,583333 22,016667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Miejscowość położona u zbiegu rzek Pissy i Rominty około 20 kilometrów na wschód od Wystrucia, na trasie E28 i linii kolejowej Królewiec – Moskwa, ze stacją Gusiew. Ośrodek życia polonijnego.
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł precyzyjny, elektroniczny, spożywczy oraz dziewiarski[kiedy?][3].
Historia
edytujPierwsza wzmianka o miejscowości Gumbinen pochodzi z roku 1580, jednak już na mapie z 1576 roku w miejscu tym istniała osada Bisserkeim. Dokument z wizytacji kościoła w „Gombinnen” z 1638 r. opisał kościół jako dobrze ugruntowaną ostoję: kościół został zbudowany od starości i był zbyt mały dla tej parafii i wspólnoty[4]. Nazwa Gumbinen pochodzi z języka litewskiego i oznacza zakole rzeki. Do 1657 stanowiła lenno Polski.
W wyniku najazdu tatarskiego w 1656 roku oraz zarazy z lat 1709–1711 wieś podupadła. Program osadnictwa realizowany przez króla pruskiego Fryderyka I spowodował napływ na okoliczne tereny imigrantów z Salzburga w 1732 i rozwój wsi. Odbicie to miało w nazwaniu kościoła salzburskim a także szpitala[4]. W 1724 roku Gąbin uzyskał prawa miejskie. Wojna siedmioletnia i wojny napoleońskie stanowiły znaczne obciążenie ekonomiczne dla miasta, w którym stacjonowały i przez które maszerowały wojska rosyjskie, pruskie i francuskie. W czerwcu 1812 roku w mieście przez 4 dni przebywał Napoleon.
Po reformie administracyjnej Prus, od 1818 roku, miasto było siedzibą powiatu grodzkiego (Kreis) oraz stolicą rejencji Gumbinen. W XIX wieku miasto rozrosło się, stanowiło ważny ośrodek garnizonowy oraz przemysłowy (firmy z branży budowlanej i drzewnej). Podczas I wojny światowej, w 1914 roku w pobliżu miasta doszło do dużej bitwy pomiędzy wojskami rosyjskimi i niemieckimi. Część zabudowy uległa zniszczeniu, jednak dość szybko nastąpiła odbudowa. W 1930 roku w mieście otwarto wyższą szkołę inżynieryjną.
16 października 1944 roku w wyniku bombardowania lotnictwa sowieckiego zniszczone zostało śródmieście. Wobec zbliżających się wojsk radzieckich rozpoczęto ewakuację ludności miasta, 21 stycznia 1945 roku po zaciętych walkach miasto zostało zdobyte przez oddziały 3. Frontu Białoruskiego.
Po wojnie miasto przypadło ZSRR. W roku 1946 jego nazwę zmieniono na Gusiew, na pamiątkę Bohatera Związku Radzieckiego, Siergieja Iwanowicza Gusiewa, zastępcy dowódcy batalionu ds. politycznych, który poległ 18 stycznia 1945 podczas walk o miasto (utonął wraz z czołgiem w rzece). Miejscowość jest siedzibą rejonu i ośrodkiem przemysłu elektrotechnicznego.
Zabytki
edytuj
- gmach rejencji, pocz. XX w.
- kościół ewangelicki, tzw. salzburski (niem. Salzburger Kirche, ros. Zal’cburgskaja kircha) – klasycystyczny z 1840, odbudowany w latach 90. XX w.
- technikum rolnicze, dawne gimnazjum z pocz. XX w.; neogotyckie
- posąg łosia (1911) – uważany za symbol miasta
- muzeum historyczno-krajoznawcze
- cerkiew prawosławna (dawniej kościół staroluterski), 1926
- gmach banku z pocz. XX w.
- koszary z przełomu XIX/XX w.
- niezachowane – m.in. kościół ewangelicki (staromiejski) z 1720 i kościół ewangelicko-reformowany (1736–1739)
Zobacz też
edytujMiasta partnerskie
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года [online] [dostęp 2021-03-15].
- ↑ Egzonim wariantowy przyjęty na 79. posiedzeniu KSNG [1].
- ↑ Gusiew, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-06].
- ↑ a b Erich Köhrer, Max Worgitzki, Ostpreussen seine Entwicklung und seine Zukunft ; ein Sammelwerk unter Mitwirkung führender Persönlichkeiten Ostpreußens und mit besonderer Förderung des Oberpräsidiums, OCLC 252423430 [dostęp 2020-05-04].
- ↑ Olecko zawiesza współpracę z Gusiewem [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2024-02-28] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
- Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2.
- Jan Salm, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architektoniczno-urbanistyczne, Olsztyn, Borussia, 2006, ISBN 83-89233-27-4.
- Vadim Jur’evič Kurpakov, Kaliningradskaja oblast. Putevoditel, Kaliningrad, Terra Baltika, 2007, ISBN 978-5-98777-012-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona miejska
- GUMBINNEN – Gusiew
- Strona o mieście (ru)
- „Gusiewski Okręg Miejski” (ru)
- Ostpreussen.net (de)