Wikipedia

Gulczewo (powiat wyszkowski)

wieś w województwie mazowieckim, powiecie wyszkowskim

Gulczewo – wieś i sołectwo w Polsce w województwie mazowieckim, powiecie wyszkowskim, gminie Wyszków[5][6]. Wieś leży nad Bugiem w obrębie Doliny Dolnego Bugu.

Gulczewo
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Rocha w Gulczewie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

wyszkowski

Gmina

Wyszków

Liczba ludności (2011)

511[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

07-200[4]

Tablice rejestracyjne

WWY

SIMC

0522862[5]

Położenie na mapie gminy Wyszków
Mapa konturowa gminy Wyszków, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Gulczewo”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Gulczewo”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Gulczewo”
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego
Mapa konturowa powiatu wyszkowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Gulczewo”
Ziemia52°33′26″N 21°22′39″E/52,557222 21,377500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Integralne części wsi Gulczewo[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0522885 Podborze część wsi
0522891 Podkaczelasie część wsi
0522900 Podrybnie część wsi

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wojciecha w Wyszkowie[7].

Etymologia nazwy

edytuj

W źródłach zaświadczone są następujące warianty nazwy wsi: Gulczevo w XIV wieku; Golczewo 1414–1425, 1456; Golczeuo 1454; Gulczewo 1578; Gólczewo 1783; Gulczewo 1827, 1881. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Golc(z) lub Golec. Postać Gulczewo powstała w wyniku przejścia oL > uL[8].

Geografia

edytuj

Sołectwo Gulczewo położone jest w Dolinie Dolnego Bugu[9]. Graniczy z sołectwami Somianka i Kręgi w gminie Somianka oraz Tulewo w gminie Wyszków. Południową i południowo-wschodnią granicę sołectwa stanowi rzeka Bug[10]. Zabudowania wsi rozrzucone są na znacznym obszarze, a wieś ma trzy części noszące osobne nazwy: część wschodnia to Podrybnie, centralna to Podborze, a południowo-zachodnia to Podkaczelasie[11].

Bug w granicach sołectwa płynie naturalnym, nieuregulowanym korytem, jego szerokość, głębokość i nurt są zmienne w czasie. Wody gruntowe tworzą jeden poziom o lustrze swobodnym, położony w utworach łatwo przepuszczalnych i zależny od opadów atmosferycznych oraz poziomu wody w rzece[9].

Dolina Dolnego Bugu, w której leży Gulczewo, wypełniona jest osadami rzecznymi piaszczystymi, ilastymi i mułowymi[9]. Gleby są słabe, w obrębie tarasu zalewowego Bugu są to mady rzeczne, na tarasie nadzalewowym gleby bielicowe i bielice[9].

Na terenie sołectwa znajdują się znaczne obszary łąk, w tym łęgowych, kilka niewielkich fragmentów lasu, oraz obszary lasu łęgowego[9][10].

Najwyższym punktem w sołectwie jest wierzchołek pagórka w lesie na jego zachodniej granicy, na wysokości 97,7 m n.p.m., a najniższym najdalej w dół rzeki położony punkt brzegu Bugu, na wysokości ok. 81 m n.p.m.[12]

Prehistoria

edytuj
 
Mapa Gulczewa i okolicy, fragment „Topograficznej Karty Królestwa Polskiego” z 1843

We wsi znajduje się wiele zarejestrowanych stanowisk archeologicznych[9]. Istotne było dokonane przypadkiem w 1969 roku znalezisko dokładnie następnie zbadanego cmentarzyska ciałopalnego, zawierającego groby kultury pomorskiej i kultury grobów kloszowych. Na podstawie analizy ceramiki datowane ono zostało na okresy Hallstatt D i La Tène A. Znaleziono łącznie 6 grobów podkloszowych i jeden zbiorowy grób w obstawie kamiennej. Oprócz tego w bezpośrednim sąsiedztwie znaleziono ślady paleniska o wymiarach 1,20 m na 1,50 m, zinterpretowane jako pozostałości stosu ciałopalnego. Został on pierwotnie ułożony w postaci rusztu z bierwion, których niedopalone resztki się zachowały. Wśród nich znaleziono pozostałości kości młodej osoby[13].

Historia

edytuj

Wieś była wzmiankowana w dokumentach z XIV wieku, które wymieniają ją wśród osad podporządkowanych kościołowi w Wyszkowie[9].

Gulczewo leżało w ziemi nurskiej i co najmniej od połowy XV wieku do połowy XVII wieku było w posiadaniu rodziny Gulczewskich lub Gólczewskich herbu Junosza[14]. Źródła wymieniają jej członków jako właścicieli wsi[14]:

  • w połowie XV wieku Czesława z Gulczewa i jego syna Jana;
  • w 1565 Sebastyana Samuela z Gulczewa;
  • w 1578 Jakóba Gulczewskiego, podsędka nurskiego, i Stanisława Gulczewskiego, cześnika nurskiego;
  • w 1603 Jana Gulczewskiego, syna Stanisława;
  • w 1643 Pawła Gulczewskiego, syna Jana.

W „Spisie szlachty Królestwa Polskiego” z 1851 roku żadna osoba o nazwisku Gulczewski bądź Gólczewski nie występowała[15].

Gulczewo wymienione jest w 1889 roku w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” jako jedna z wsi, które „wchodziły poprzednio w skład dóbr Rybno”; liczyło wówczas 47 gospodarstw, 1441 mórg gruntu i należało do parafii w Wyszkowie oraz do gminy Somianka[16].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

W rejestrach konserwatora zabytków znajdują się cztery budynki wsi, w większości z początków XX wieku[9].

Współczesność

edytuj
Widoki Gulczewa
 
Stara chata w Gulczewie
 
Gulczewo Podrybnie widziane od strony Bugu
 
Brzeg Bugu w Gulczewie
 
Łąka łęgowa w Gulczewie
 
Łęg w Gulczewie

Gulczewo należy do utworzonej w 1982 roku parafii św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Wyszkowie w diecezji łomżyńskiej, a we wsi powstał w latach 1984–1986 murowany kościół filialny pw. św. Rocha (konsekracja 1990)[17]. Z okazji 25 rocznicy rozpoczęcia budowy 16 sierpnia 2009 roku odbyła się uroczysta msza z udziałem Stanisława Stefanka[18] i koncert kameralny[19].

Od 2002 roku w miejscowości odbywają się Międzysołeckie Igrzyska Sportowo-Rekreacyjne[20]. W ramach imprezy rozgrywany jest turniej piłki siatkowej oraz konkurencje siłowe i rekreacyjne[21].

W 2005 roku Ludwik Maciąg zapoczątkował tradycję obchodzenia Dni Konia[22], które obecnie składają się z rajdu konnego, pokazów umiejętności jeździeckich i wystawy malarstwa[23].

We wsi do 2011 roku znajdowała się szkoła podstawowa, która została zlikwidowana decyzją Rady Miejskiej w Wyszkowie. Obecnie dzieci z Gulczewa uczęszczają do szkoły rejonowej w Rybnie[24].

20 listopada 2011 zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna w Gulczewie[25], która uzyskała siedzibę w budynku zlikwidowanej szkoły. Pierwsze oficjalne zebranie sprawozdawcze strażaków ochotników odbyło się 17 marca 2013[26], choć brali oni już wcześniej udział w akcjach ratowniczych[27].

Na terenie sołectwa Gulczewo znajdują się jedne z większych obszarów budownictwa letniskowego w gminie Wyszków. Jest ono przemieszane przestrzennie z zabudową mieszkaniową[9].

Znane osoby związane z Gulczewem

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 40186
  2. ↑ Wieś Gulczewo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-07], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 346 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  8. ↑ Instytut Języka Polskiego PAN: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany. Rymut, Kazimierz (red.). T. 3. 1999, s. 437. ISBN 83-87795-45-3.
  9. ↑ a b c d e f g h i Urząd Gminy Wyszków: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wyszków. 2008. [dostęp 2012-09-30].
  10. ↑ a b Mapa wsi Gulczewo. [dostęp 2012-10-02].
  11. ↑ Ortofotomapa Polski. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, 2012-10-07.
  12. ↑ Mapa rastrowa Polski. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, 2012-10-14.
  13. ↑ Bolesława Chomentowska. Cmentarzyska kultury pomorskiej na Mazowszu. „Światowit”. 31, s. 189-280, 1970. 
  14. ↑ a b Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 7. Skład główny Gebethner i Wolff w Warszawie, 1904, s. 184, 185.
  15. ↑ Spis szlachty Królestwa Polskiego. Tower Press, 2000 (reprint wydania z 1851), s. 104.
  16. ↑ Rybno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 65.
  17. ↑ Parafia św. Wojciecha BM. Portal Kurii biskupiej w Łomży. [dostęp 2012-09-30].
  18. ↑ Kalendarium Posługi Pasterskiej Biskupa Łomżyńskiego Stanisława Stefanka. Portal Kurii biskupiej w Łomży. [dostęp 2012-10-09].
  19. ↑ Nadbużański Koncert Kameralny. [dostęp 2012-10-09].
  20. ↑ Jubileuszowa międzysołecka integracja. Nowy Wyszkowiak. [dostęp 2012-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-27)].
  21. ↑ X Międzysołeckie Igrzyska Sportowo-Rekreacyjne. Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa. [dostęp 2012-10-09].
  22. ↑ Dla jego pamięci tu przyjeżdżamy. Nowy Wyszkowiak. [dostęp 2012-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  23. ↑ Dzień Konia - VII Rajd Konny 27 maja 2012 r.. Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa. [dostęp 2012-10-09].
  24. ↑ Uchwała nr IX/55/11 Rady Miejskiej w Wyszkowie z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie likwidacji Szkoły Podstawowej w Gulczewie. Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego. [dostęp 2012-09-30].
  25. ↑ Gulczewo ma swoją ochotniczą straż. Tygodnik Informacyjno-Reklamowy "Wyszkowiak". [dostęp 2103-06-22].
  26. ↑ Zebranie sprawozdawcze OSP Gulczewo. Urząd Gminy Wyszków. [dostęp 2103-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  27. ↑ Usuwanie skutków nawałnicy. OSP Lucynów Duży. [dostęp 2103-06-22].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Gulczewo_(powiat_wyszkowski)&oldid=72570334”