Graniczna Placówka Kontrolna Zebrzydowice
Graniczna Placówka Kontrolna Zebrzydowice – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją.
 W głębi po lewej budynek w którym mała swoją siedzibę GPK Zebrzydowice (kwiecień 2011) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
15 maja 2010 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Zebrzydowice |
| Kontynuacja |
GPK SG w Zebrzydowicach |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
ppłk Ignacy Redko |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
Mika |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
10 Oddział OP |
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Zebrzydowicach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
Placówka Straży Granicznej w Zebrzydowicach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej na granicy z Republiką Czeską.
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujW październiku 1945 Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych (PPK)[1]. Przejściowy Punkt Kontrolny Zebrzydowice (PPK Zebrzydowice) powstała w 1945 jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny I kategorii o etacie nr 8/10[2]. Obsada PPK składała się z 33 żołnierzy i 3 pracowników cywilnych[3].
W 1946 przeformowana została na drogowy PPK kategorii A o etacie 7/10[4]. Następnie przeformowana na etat 7/51 kategorii A i przemianowana na Graniczną Placówkę Kontrolną Ochrony Pogranicza Zebrzydowice[5].
W 1948 pododdział przekazany został do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego[6].
W 1950 przeformowano na Graniczna Placówka Kontrolna WOP kolejowa o etacie nr 096/25[7].
W 1952 GPK Zebrzydowice została włączona w struktury 4. Brygady WOP w Gliwicach, o etacie nr 352/2[8].
1 lipca 1965 Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy[9]. GPK Zebrzydowice weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[10].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwa[11]. GPK Zebrzydowice podlegało bezpośrednio sztab Górnośląskiej Brygadzie WOP w Gliwicach.
- Straż Graniczna
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Zebrzydowice weszła w podporządkowanie Beskidzkiego Oddziału Straży granicznej w Cieszynie[12] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Zebrzydowicach.
1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998[13], GPK SG w Zebrzydowicach została włączona w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[14].
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek, po rozformowanej Strażnicy SG w Zebrzydowicach[15][14].
15 sierpnia 2005 GPK SG w Zebrzydowicach przejęła część odcinka granicy państwowej wraz z obsadą etatową po rozwiązanej Strażnicy SG w Godowie.
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Zebrzydowicach funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[16] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Zebrzydowicach (Placówka SG w Zebrzydowicach).
Jako Placówka SG w Zebrzydowicach funkcjonowała do 14 maja 2010, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego SG została rozwiązana. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy przejęły placówki SG w Cieszynie i Raciborzu, a obsadę etatową, Placówka SG w Rudzie Śląskiej[17].
Ochrona granicy
edytuj2 stycznia 2003 GPK SG w Zebrzydowicach przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po zlikwidowanej strażnicy SG w Zebrzydowicach odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak graniczny nr I/104/3, wyłącznie znak gran. nr I/148.
15 sierpnia 2005 GPK SG w Zebrzydowicach przejęła pod ochronę po zlikwidowanej Strażnicy SG w Godowie, odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr I/148, wyłącznie znak gran. nr I/170/2.
16 stycznia 2008 Placówka SG w Zebrzydowicach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości ok. 40 km:
- Włącznie znak gran. nr I/104/3, wyłącznie znak gran. nr I/170/2[14].
Zasięg terytorialny
edytuj- Stan z 16 stycznia 2008[14]
Obszar działania Placówki SG w Zebrzydowicach obejmował powiaty: bieruńsko-lędziński, częstochowski, gliwicki, kłobucki, lubliniecki, mikołowski, myszkowski, tarnogórski, zawierciański, cieszyński, pszczyński, rybnicki, wodzisławski.
Podległe przejścia graniczne
edytuj- Stan z 15 maja 1991
- Zebrzydowice-Petrovice u Karviné
- Marklowice Górne-Dolní Marklovice
- Kaczyce Dolne-Karviná 1 Ráj
- Kaczyce Górne-Karviná 1 Ráj.
- Stan z 20 grudnia 2007
Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne
edytuj- GPK SG w Cieszynie ⇔ Strażnica SG w Godowie – 2.01.2003–14.08.2005
- GPK SG w Cieszynie ⇔ GPK SG w Chałupkach – 15.08.2005–23.01.2005
- Placówka SG w Cieszynie ⇔ Placówka SG w Pietraszynie – 24.08.2005–31.12.2009
- Placówka SG w Cieszynie ⇔ Placówka SG w Raciborzu – 1.01.2010–14.05.2010.
Wydarzenia
edytuj- 1974 – GPK Zebrzydowice wizytował wiceminister spraw wewnętrznych gen. bryg. Tadeusz Pietrzak w obecności dowódcy WOP gen. bryg. Czesława Stopińskiego[18].
Komendanci/dowódcy granicznej placówki kontrolnej
edytuj- mjr/płk Jan Dereń[19] (15.10.1965–26.09.1977)[20]
- kpt. Henryk Szczypiński[19]
- kpt. Feliks Massalski[19]
- kpt. Albin Flisak[19]
- kpt. Konstanty Bumastyk[19]
- ppłk Ignacy Redko[19] (był w 1984[21]–15.05.1991[22])
- Komendanci GPK SG
- Komendanci placówki SG
- ppłk SG Dariusz Więcek (do 14.05.2010) – do rozformowania.
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 (Prochwicz 2011 ↓, s. 123).
- ↑ Wykaz przejściowych punktów kontrolnych w 1945 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0153/org. z dnia 21.09.1946 (Rejestr główny jednostek WOP ↓, s. 96).
- ↑ Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 055/org. z 20.03.1948 (Rejestr główny jednostek WOP ↓, s. 96).
- ↑ Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0205/org. z 4.12.1948 (Rejestr główny jednostek WOP ↓, s. 96).
- ↑ Rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 043/org. z 3.06.1950 (Rejestr główny jednostek WOP ↓, s. 96).
- ↑ Rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 024/ww z 10.04.1952 (Rejestr główny jednostek WOP ↓, s. 96).
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
- ↑ Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
- ↑ a b c d muzeumsg ↓, s. 1.
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
- ↑ Otwarcie nowej placówki Straży Granicznej w Rudzie Śląskiej. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d e f Jarmoliński 2013 ↓, s. 169.
- ↑ Jan Dereń. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-02-03]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 21.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 24.
- ↑ Mariusz Kolanko: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP/SG w st.sp. Stanisława Zubrzyckiego. emeryci-sg.org.pl, 2024-12-01. [dostęp 2024-12-01]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak, Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
- Archiwum Straży Granicznej, Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945.
- Archiwum Straży Granicznej, Rejestr główny jednostek WOP.