Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy
Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją
 Budynek dawnej siedziby GPK w Głuchołazach (luty 2014) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
15 stycznia 2008 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Głuchołazy |
| Kontynuacja |
GPK SG w Głuchołazach |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
mjr Jan Górniak |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
ul. Kolonia Jagiellońska 43 |
| Formacja | |
| Podległość |
10 Oddział OP |
| Odznaczenia | |
| |
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
.jpg)
Placówka Straży Granicznej w Głuchołazach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej na granicy z Republiką Czeską.
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujW październiku 1945 Naczelny Dowódca Wojska Polskiego nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych[c]. Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy została utworzona jesienią 1945 jako Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny Głuchołazy (PPK Głuchołazy) – III kategorii o etacie nr 8/12[d] na linii kolejowej Głuchołazy-Opawa. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego[1].
W 1946 przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii B według etatu nr 7/11.
W 1947 przyjął nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej WOP.
24 kwietnia 1948 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Głuchołazy przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Głuchołazy kategorii B i przeformowano według etatu nr 7/52.
W 1950, GPK otrzymała etat nr 096/23. W 1950, Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Pietrowice kategorii D przeformowano na etat nr 096/27 i w 1952 przeniesiono do Głuchołaz. Na jej bazie sformowano PK MRG w Pietrowicach[e].
W 1952, włączona w etat nr 352/2 4 Brygady WOP[f].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[2]. GPK Głuchołazy weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[3].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[4]. GPK Głuchołazy podlegała bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.
- Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 Graniczna Placówka Kontrolna Głuchołazy weszła w podporządkowanie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[g] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach.
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym, tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 GPK SG w Głuchołazach przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę odcinek, po rozformowanych strażnicach SG w Trzebinie, Konradowie i Gierałcicach[h].
Od 2 stycznia 2003 miejscem dyslokacji był obiekt po byłej strażnicy SG w Konradowie (w dotychczasowym obiekcie w Głuchołazach funkcjonował Zespół Ewidencji i Przetwarzania Danych – ZEiPD GPK SG w Głuchołazach). Po przeniesieniu ZEiPD GPK SG w Głuchołazach, w 2006 do Konradowa, obiekt został zaadaptowany na mieszkania prywatne).
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Głuchołazach funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej..[i] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Głuchołazach (PSG w Głuchołazach) z miejscem dyslokacji w Konradowie.
Jako Placówka SG w Głuchołazach z miejscem dyslokacji w Konradowie funkcjonowała do 15 stycznia 2008, kiedy to została zlikwidowana[5]. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy, przejęła Placówka Straży Granicznej w Nysie (z siedzibą tymczasową w Konradowie), gdzie funkcjonowała do 15 grudnia 2010. Jednocześnie w strukturze opolskiej placówki SG rozpoczęła funkcjonowanie Grupa Zamiejscowa w Nysie z tymczasową siedzibą w Konradowie[6]. Po rozformowaniu grupy zamiejscowej PSG w Opolu (GZPSG w Opolu), obiekt został przekazany gminie i zaadaptowany na mieszkania.
Ochrona granicy
edytuj- Straż Graniczna:
2 stycznia 2003 GPK SG w Głuchołazach przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanych strażnicach SG w: Trzebinie, Konradowie i Gierałcicach.
Terytorialny zasięg działania
edytuj- Straż Graniczna:
- Stan z 2 stycznia 2003
Obszar działania GPK SG w Głuchołazach obejmował:
- Włącznie znak graniczny nr II/126
, wyłącznie zn. gran. nr II/170 
. - Zasięg terytorialny obejmował gminy: Prudnik, Lubrza, Biała, Strzeleczki, Krapkowice, Głuchołazy i Korfantów.
- Linia rozgraniczenia z:
.jpg){kind=small}
.jpg){kind=small}
- Strażnicą SG w Pomorzowicach: włącznie znak gran. nr II/126, dalej granicą gmin: Prudnik, Lubrza, Biała, Strzeleczki, Krapkowice oraz Głogówek, Krapkowice i Walce.
- Strażnicą SG w Jasienicy Górnej: wyłącznie znak gran. nr II/170, dalej granicą gmin: Głuchołazy, Nysa i Otmuchów.
- Funkcjonariusze GPK SG w Głuchołazach pełniąc służbę graniczną przy granicy państwowej w rejonie linii rozgraniczenia z:
- Strażnicą SG w Pomorzowicach: prowadzili rozpoznanie wzdłuż drogi z Laskowic w kierunku zn. gran. nr II/126, na korzyść sąsiada od zn. gran. nr II/126 w kierunku Racławic Śląskich, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej.
- Strażnicą SG w Jasienicy Górnej, prowadzili rozpoznanie od miejscowości Sławniowice w kierunku zn. gran. nr II/170, na korzyść sąsiada od zn. gran. nr II/170 do miejscowości Jarnołtów, zwracając uwagę na pola orne przyległe do granicy państwowej.
- W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był na korzyść:
- Strażnicy SG w Pomorzowicach do zn. gran. nr 125/17.
- Strażnicy SG w Jasienicy Górnej do zn. gran. nr 170/2.
- Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
- Strażnice SG w: Pomorzowicach i Jasienicy Górnej
- Dowódca plutonu odwodowego–specjalnego w Raciborzu
- Referat Operacyjny Urzędu Celnego w Głuchołazach
- Komenda Powiatowa Policji w Prudniku, Krapkowicach i Nysie
- Komisariat Policji w Głuchołazach
- Sekcja Przewozów Towarowych i Pasażerskich w Nysie
- Placówka Straży Ochrony Kolei w Nysie
- Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku i Nysie[j]
- Nadleśnictwo Prudnik
- Starostwo powiatowe w Prudniku i Nysie
- Urząd Miasta i Gminy w Głuchołazach i Nysie
- Koło Łowieckie „Chrobry" w Głuchołazach
- Placówki po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP:
- Osoblaha
– wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/126 do zn. gran. nr 132/16. Główny wysiłek w służbie granicy skupiała na kierunkach: Slezské Pavlovice–Dytmarów, Rylovka–Krzyżkowice . - Jindřichov – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr 132/16 do zn. gran. nr II/146
. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Vysoká–Trzebina, Jindřichov–Pokrzywna, Jindřichov–Biskupia Kopa. - Zlaté Hory – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/146, do zn. gran. nr II/158. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunkach: Zlaté Hory–Jarnołtówek, Ondřejovice–Podlesie.
- Mikulovice
– wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr II/158, do zn. gran nr 168/18. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, zn. gran. II/160–160/10. Główny wysiłek w służbie skupiała na kierunku Mikulovice–Głuchołazy, zn. gran. nr II/160–160/10. - Vidnava – wspólnie ochraniała odcinek granicy państwowej od zn. gran. nr 168/18 do zn. gran. nr II/170.
- Osoblaha
.jpg){kind=small}
Podległe przejścia graniczne
edytuj- Stan z 15 maja 1991
- Straż Graniczna
- Stan z 20 grudnia 2007
- Trzebina-Bartultovice – 15.02.2002–21.12.2007
- Jarnołtówek (Biskupia Kopa)-Zlaté Hory (Biskupská Kupa) – 2.07.1997–21.12.2007
- Jarnołtówek-Zlaté Hory (Biskupská kupa, vrchol) – 20.08.2007–21.12.2007
- Konradów-Zlaté Hory – 5.1995–21.12.2007
- Podlesie-Ondřejovice – 20.08.2007–21.12.2007
- Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku – 9.12.2006–21.12.2007
- Głuchołazy-Mikulovice (kolejowe) – 1945–21.12.2007
- Głuchołazy-Mikulovice (drogowe) – do 21.12.2007
- Sławniowice-Velké Kunětice – 2.01.2003–21.12.2007.
Wydarzenia
edytuj- 1970 – czerwiec, Szkoła Podstawowa nr 3 w Głuchołazach otrzymała imię Żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza. Patronami szkoły były: GPK Głuchołazy i strażnice WOP: Gierałcice, Konradów i [7].
- 1977 – placówka zajęła I miejsce w kraju za organizowanie nieobozowej akcji letniej oraz otrzymała odznakę regionalną Zasłużonemu Opolszczyźnie[8].
- 1978 – nadano placówce miano GPK służby socjalistycznej[8].
- 1979 – 10 czerwca w 34. rocznicę powstania Wojsk Ochrony Pogranicza, Hufiec ZHP im. Górnośląskiej Brygady WOP otrzymał sztandar ufundowany przez Radę Przyjaciół Harcerstwa i żołnierzy WOP (m.in. instruktorami była kadra GPK. Wcześniej Uchwałą Miejsko-Gminnej Rady Narodowej w Głuchołazach, nadano Hufcowi imię Górnośląskiej Brygady WOP[9].
- 1979 – nadano placówce tytuł pododdziału wzorowej kultury[8].
- 1980 – chor. Janusz Peta, chor. Stanisław Pigiel i chor Jerzy Rudzki z GPK Głuchołazy zostali wyróżnieni przez Wojewódzką Radę Narodową w Opolu odznakami Zasłużonemu Opolszczyźnie[8].
- 1980 – placówka zdobyła 2 tytuły: przodującego pododdziału i GPK służby socjalistycznej[8].
- 1980 – st. sierż Marian Trembecki z GPK Głuchołazy został uznany za najlepszego wojskowego instruktora ZHP[8].
- 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[10].
- 1982 – 1 stycznia sierż. B. żołnierz zawodowy strażnicy WOP Gierałcice, będąc w stanie po spożyciu alkoholu wziął bez pozwolenia z prywatnej posesji samochód osobowy należący do chor. R., kontrolera GPK Głuchołazy i na jednej z ulic w Głuchołazach wpadł w poślizg powodując rozbicie samochodu. 2 stycznia 1982 dowódca GB WOP płk Bolesław Bonczar ukarał w/w degradacją do stopnia szeregowego i zwolnieniem dyscyplinarnym do rezerwy[11].
Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne
edytuj- Strażnica SG w Pomorzowicach ⇔ Strażnica SG w Jasienicy Górnej – 2.01.2003–23.08.2005
- Placówka SG w Pomorzowicach ⇔ Placówka SG w Jasienicy Górnej – 24.08.2005–13.06.2005
- Placówka SG w Pietrowicach ⇔ Placówka SG w Paczkowie – 14.06.2005–15.01.2008.
Komendanci/dowódcy granicznej placówki kontrolnej
edytuj
- por. Stanisław Toboła (1.01.1952–30.04.1953)[12]
- ppor. Kazimierz Osiowy p.o. (był w 1953)
- kpt./ppłk Stefan Matyński[13] (1966[14]–1983)[k]
- kpt./mjr Jan Górniak[13] (19.03.1983[15]–1.04.1991[l][16])
- Komendanci GPK SG:
- mjr SG Jan Górniak (2.04.1991[m]–1992)[n]
- kpt. dypl. SG/mjr dypl. SG Mirosław Brożko (1992–1998)[o]
- por. SG/mjr SG Bogumiła Pancerz (1.08.1998[17]–1.01.2003)
- mjr SG Antoni Ożóg (2.01.2003–04.2005)[p][18]
- Komendanci placówki SG:
- por. SG Mariusz Kowalski (1.04.2005–30.04.2006)
- mjr SG/ppłk SG Andrzej Kamiński (1.05.2006–15.01.2008) – do rozformowania[19].
Uwagi
edytuj- ↑ Od 1991 graniczna placówka kontrolna Straży Granicznej, a od 2005 placówka Straży Granicznej.
- ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
- ↑ Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 (Prochwicz 2011 ↓, s. 123).
- ↑ Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn. 217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945.
- ↑ Rozkaz Ministerstw Bezpieczeństwa Publicznego nr 037/0rg. z 18.12.1950.
- ↑ Archiwum SG, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza s. 97.
- ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7.05.1991, utworzono Śląski Oddział SG.
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
- ↑ W zakresie Umowy między Rzecząpospolitą Polską, Republiką Czeską o współpracy w sprawach granicznych sporządzonej w Pradze 25.05.1999 oraz Umowy między Republiką Czeską oraz Rzecząpospolitą Polską „O współpracy i pomocy wzajemnej przy katastrofach, klęskach żywiołowych i innych nadzwyczajnych wydarzeniach” sporządzona w Warszawie 08.06.2000.
- ↑ ppłk Stefan Matyński odszedł na emeryturę.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wewnętrznych nr 077 z dnia 17.04.1991.
- ↑ Rozkaz nr Pf-57 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 28.03.1991.
- ↑ mjr SG Jan Górnak odszedł na emeryturę.
- ↑ mjr dypl. SG Mirosław Brożko odszedł do cywila.
- ↑ mjr SG Antoni Ożóg ubył do KG SG w Warszawie.
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Reorganizacja ŚlOSG 15.01.2008. sm.strazgraniczna.pl, 2008-01-16. (pol.).
- ↑ Zniesienie placówki Straży Granicznej w Nysie.
- ↑ Kudasiewicz 2004 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d e f Marian Płowenc. Z życia Granicznej Placówki Kontrolnej w Głuchołazach – Nie dziwię im się. „GRANICA – Pismo Wojsk Ochrony Pogranicza”. Wydanie specjalne, s. 14–15, 1981. ISSN 0324-928X.
- ↑ Kudasiewicz 2006 ↓, s. 10.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37.
- ↑ Kudasiewicz 2005b ↓, s. 12.
- ↑ Stanisław Toboła. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2023-03-15]. (pol.).
- ↑ a b Jarmoliński 2013 ↓, s. 170.
- ↑ Mirosław Kudasiewicz. Z historii GPK Głuchołazy. „Nasze Życie Głuchołaz”. Nr 3(129), s. 10, 2004-02-04. Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS. ISSN 1507-319X. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ Jan Górniak. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 25.
- ↑ Mundur tańszy od garsonki. [w:] Nowa Trybuna Opolska [on-line]. nto.pl, 2002-02-10. [dostęp 2020-03-07]. (pol.).
- ↑ Angela: Nowy komendant sudeckich pograniczników. m.jelonka.com, 2011-10-01. [dostęp 2020-03-07]. (pol.).
- ↑ Czesi: Polacy przyjeżdżajcie. opole.wyborcza.pl, 2007-12-20. [dostęp 2020-03-07]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak, Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
- Jerzy Prochwicz, Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011, ISBN 978-83-7726-027-2.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP – Imieniem Wojsk Ochrony Pogranicza. „Tygodnik Prudnicki”. 11(694), s. 10, 2004-03-17. ISSN 1231-904X.
- Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (88) Głuchołaskie inspiracje. „Tygodnik Prudnicki”. 15(802), s. 10, 2006-04-12. ISSN 1231-904X.
- Mirosław Kudasiewicz. Wspomnienia Weterana WOP (73) Jak w batalionie WOP witano Nowy 1982 Rok. „Tygodnik Prudnicki”. 51/52(786/787), s. 12, 2005-12-21. ISSN 1231-904X.