Granat (roślina)
Granat, granatowiec (Punica L.) – rodzaj drzew i ciernistych krzewów z rodziny krwawnicowatych. Obejmuje jedynie dwa gatunki – granat właściwy P. granatum ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, sięgający na wschodzie po Himalaje, oraz Punica protopunica, będący endemitem wysp Sokotra[4]. Bardzo nieliczny i zagrożony P. protopunica jest prawdopodobnie przodkiem uprawianego już powszechnie w starożytności granatu właściwego. Roślina ceniona dla jadalnych owoców, bogatych w antyoksydacyjne polifenole i witaminę C. Używana też jako lecznicza. Trwały kielich tego owocu miał być inspiracją dla korony biblijnego króla Salomona i w konsekwencji późniejszych wzorów tego atrybutu władzy[5].
 Punica granatum | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
granat | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Punica L. Sp. Pl. 472. 1 Mai 1753 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzewy i drzewa o wysokości do 6 m, często cierniste[4].
- Liście
- Sezonowe, naprzemianległe, pojedyncze i całobrzegie[4], na szczycie z pojedynczym miodnikiem wydzielającym nektar[5].
- Kwiaty
- Tworzą się pojedynczo lub zebrane po kilka. Kielich tworzy 5–7 równych działek u dołu zrośniętych w rurkę, czerwono zabarwionych. Płatków korony także jest 5–7, są one delikatne i pomarszczone, czerwone, rzadko białe. Pręciki są liczne. Dolna zalążnia powstaje z 8–12 owocolistków zawierających bardzo liczne zalążki, zwieńczona jest pojedynczą szyjką z klapowanym znamieniem[4].
- Owoce
- Mięsiste jagody o owocni od zewnątrz skórzastej i grubej[6], czerwonej, fioletowej, purpurowej, brązowej lub żółtej, zwieńczonej trwałym kielichem[4][6]. Nasiona twarde, liczne upakowane są w komorach porozdzielanych ścianami. Od zewnątrz pokryte są soczystymi osnówkami[4][6].
Nazewnictwo
edytujNazwa zwyczajowa rodzaju – granat pochodzi z łaciny. Starożytni nazywali ten owoc, złożony z kilkuset cząstek, malum granatum, czyli dosłownie „jabłko ziarniste” (granatus ‘ziarnisty’ < granum ‘ziarnko’)[7]. Nazwa naukowa pochodzi od łacińskiej barwy miąższu – puniceus znaczy ciemnoczerwony, malus punica to owoc granatu[8].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna
Rodzaj należący do rodziny krwawnicowatych (Lythraceae)[2][5], w niektórych ujęciach systematycznych wyodrębniany do własnej rodziny Punicaceae[5].
- Wykaz gatunków[9]
- Punica granatum L. – granat właściwy
- Punica protopunica Balf. f.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
- ↑ Genus Punica L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-22].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 312. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 772, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 270. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ GRANAT | Narodowe Centrum Kultury [online], | Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2024-10-15] (pol.).
- ↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 131. ISBN 83-05-12868-7.
- ↑ Punica L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-10-15].