Gospodarstwo ekologiczne
Gospodarstwo ekologiczne – jednostka produkcyjna stosująca systemem zarządzania gospodarstwem i produkcją żywności, łącząca najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu praktyki, które zapewnia wysoki stopień różnorodności biologicznej. Gospodarstwa dokonują tego poprzez ochronę zasobów naturalnych i stosowanych metod produkcji, pozwalających na stworzenie zrównoważonego systemu zarządzania rolnictwem[1].
Powstawanie gospodarstwa ekologicznego
edytujPrzystąpienie do systemu rolnictwa ekologicznego otwarte jest dla każdego producenta rolnego, pod warunkiem przestrzegania zasad, przepisów i wymogów określonych regulacjami Unii Europejskiej. Natomiast rolnik, który chce przystąpić do programu (działania) rolnictwo ekologiczne w ramach PROW oraz otrzymywać płatności ekologiczne, musi spełniać następujące warunki[2]:
- posiadać numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności,
- dysponować 1 ha użytków rolnych,
- uzyskać numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności,
- spełniać warunki przyznania płatności ekologicznej w ramach określonych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu,
- spełniać odpowiednie minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin oraz inne odpowiednie obowiązkowe wymogi.
Zobowiązanie ekologiczne rolnika
edytujRolnik realizujący zadania ekologiczne jest zobowiązany do[3]:
- posiadania planu działalności ekologicznej, który sporządza przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego,
- nie może przekształcać występujących w gospodarstwie rolnym trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych,
- zachowania elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, tworzące ostoje przyrody, określone w planie działalności ekologicznej,
- prowadzenia rejestru działalności ekologicznej zawierającego wykaz działań agrotechnicznych, zaś w przypadku prowadzenia wypasu – rejestru wypasu zwierząt.
Występujące pakiety rolnictwa ekologicznego
edytujW rolnictwie ekologicznym wyodrębniono 12 następujących pakietów[4]:
- uprawy rolnicze w okresie konwersji;
- uprawy warzywne w okresie konwersji;
- uprawy zielarskie w okresie konwersji;
- uprawy sadownicze w okresie konwersji:
- uprawy paszowe na gruntach ornych w okresie konwersji;
- trwałe użytki zielone w okresie konwersji;
- uprawy rolnicze po okresie konwersji;
- prawy warzywne po okresie konwersji;
- uprawy zielarskie po okresie konwersji;
- uprawy sadownicze po okresie konwersji:
- uprawy paszowe na gruntach ornych po okresie konwersji;
- trwałe użytki zielone po okresie konwersji.
Wysokość stawek płatności ekologicznej
edytujWysokość stawek płatności ekologicznej uregulowana została rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 2013 r.[5] Stawki w przypadku upraw jednorocznych ustalono w wysokości 600 euro/ha, w przypadku upraw wieloletnich stawka wynosi 900 euro/ha oraz w przypadku innych gruntów użytkowanych rolniczo stawka wynosi 450 euro/ha.
W ramach działania rolnictwo ekologiczne płatności podlegają degresywności w zależności od powierzchni deklarowanej do płatności. Stosowane są następująca progi degresywność:
- 100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
- 75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
- 60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
System kontroli i certyfikacji gospodarstw ekologicznych
edytujFunkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest podstawowym gwarantem dla konsumenta, że produkty znajdujące się na rynku wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego. Zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przekazuje zadania związane z certtyfikacją jednostkom certyfikacyjnym[6]. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych sprawuje państwowy nadzór nad upoważnionymi jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym[7].
W Polsce, podobnie jak w państwach UE, przyjęty został system kontroli oparty głównie na prywatnych jednostkach certyfikujących, uznawanych oraz nadzorowanych przez wyznaczone organy państwa[8]. Następujące jednostki certyfikujące mają upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego:
- Ekogwarancja PTRE sp. z o.o.,
- PNG sp. z o.o.,
- Cobico sp. z o.o.,
- Bioekspert sp. z o.o.,
- Biocert Małopolska sp. z o.o.,
- Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A.,
- Agro Bio Test sp. z o.o.,
- TUV Rheinland Polska sp. z o.o.,
- Centrum Jakości AgroEko sp. z o.o.,
- SGS Polska sp. z o.o.,
- DQS Polska sp. z o.o.,
- Bureau Veritas Polska sp. z o.o.,
- Krajowe Centrum Badań i Certyfikacji „Gwarantowana Jakość” sp. z o.o.
Gospodarstwa ekologiczne podlegają kontroli ze strony inspektorów rolnictwa ekologicznego (lub organu kontrolnego), którzy reprezentują określoną jednostkę certyfikacyjną[9]. Jednostka certyfikująca przeprowadza fizyczną kontrolę wszystkich podmiotów gospodarczych przynajmniej raz w roku.
Rozwój gospodarstw ekologicznych
edytujW 1999 r. zarejestrowano 282 gospodarstw ekologicznych, w ramach których powierzchnia upraw ekologicznych wynosiła 11,4 tys. użytków rolnych[10]. W 2020 r. liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła do 20 274, natomiast powierzchnia upraw ekologicznych obejmowała 509,3 tys. ha użytków rolnych[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Augustyn Woś (red.), Encyklopedia Agrobiznesu, Warszawa: Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna, 1998, ISBN 83-86169-18-4.
- ↑ Dz.U. z 2018 r. poz. 1784
- ↑ Ogóle zasady działania, „Rolnictwo ekologiczne”, Warszawa: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 2020.
- ↑ Grażyna Niewęgłowska, Gospodarstwa ekologiczne – szansą czy przyszłością dla polskiego rolnictwa?, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 361, Wrocław 2014 [dostęp 2021-07-13].
- ↑ Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013
- ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1235
- ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1980
- ↑ Antoni Mickiewicz i inni, Miejsce i rola jednostek certyfikujących oraz inspektorów w systemie rolnictwa ekologicznego w Polsce, „Zagadnienia Doradztwa rolniczego”, 3 (81), 2015, s. 42–61, ISSN 1232-3578 [dostęp 2021-07-13].
- ↑ Bogdan Wawrzyniak, Charakterystyka gospodarstw ekologicznych funkcjonujących w Unii Europejskiej, „Zagadnienia Doradztwa Rolniczego”, 1 (95), 2019, ISSN 1232-3578 [dostęp 2021-07-13].
- ↑ Raport. Rolnictwo ekologiczne w Polsce w latach 1999–2000, Warszawa: Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Główny Inspektorat, 2001 [dostęp 2021-07-13].
- ↑ Liczba producentów ekologicznych wg stanu na 31 grudnia 2020 r., Warszawa: Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, 2021 [dostęp 2021-07-13].