Gorzanów

Gorzanów
	wieś
	; Zamek w Gorzanowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Bystrzyca Kłodzka
Wysokość	310–325 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	941
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-521
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0851330
	Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka Gorzanów
	Położenie na mapie Polski Gorzanów
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Gorzanów
	Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Gorzanów
	50°21′08″N 16°38′02″E/50,352222 16,633889
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gorzanów (niem. Grafenort^[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka^[6]^[7], nad Nysą Kłodzką, w Rowie Górnej Nysy, na pograniczu Wysoczyzny Łomnicy i Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej, u stóp Krowiarek, na wysokości około 310–325 m n.p.m.^[2]

W latach 1945–1954 siedziba gminy Gorzanów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gorzanów. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Gorzanów^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0851347	Muszyn	przysiółek

Historia

Początki Gorzanowa sięgają XII wieku, kiedy istniał tu gród obronny^[8]. Na początku XIV wieku powstał tu zamek królewski, który został zniszczony w roku 1470 na skutek walk mieszczan wrocławskich z królem czeskim Jerzym z Podiebradów^[8]. W XIV wieku były tu: szkoła, parafia, piekarnia, młyn wodny i kuźnica^[8]. W czasie wojny trzydziestoletniej obu protestanckim właścicielom wsi skonfiskowano majątki, kilka lat później Gorzanów kupił hrabia von Annaberg^[8]. Trzydzieści lat później wieś kupił Jan von Herberstein, którego rodzina posiadała Gorzanów aż do XX wieku^[8]. Wiek XIX to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i turystycznego wsi^[8]. W Gorzanowie działały wtedy: szkoła, młyny wodne, tartaki i browar^[8]. Na udostępnionym do zwiedzania zamku istniał zawodowy teatr, a we wsi była lokalna sekcja Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego^[8].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

zespół zamkowy, z 1570 r., przebudowany w latach 1653–1657^[9] i w XIX w.:
- zamek w Gorzanowie – monumentalny, renesansowy zespół zamkowy z XVI–XVII wieku
- ściana kurtynowa południowa
- ściana kurtynowa północna
- ściana kurtynowa zachodnia
- park
- zabudowania gospodarcze
- oficyna mieszkalno-gospodarcza
- oficyna, ul. Podzamcze 7/8
- oficyna-browar, ul. Podzamcze 12
zespół kościoła parafialnego:
- Kościół św. Marii Magdaleny w Gorzanowie, parafialny, zabytkowy. Pierwsze wzmianki o grodzie warownym i kościele pochodzą z II połowy XIV wieku. Do roku 1546 współwłaścicielami Gorzanowa były rodziny Raczynów i Muszynów. W roku 1657, za sprawą rodziny ówczesnego właściciela wsi, hrabiego Jana Fryderyka Herbersteina, na miejscu spalonego kościoła wzniesiono nowy, w stylu renesansowym, zaprojektowany przez Lorenza Nicelliego i Andrei Carovego; ze starego kościoła zachowano gotyckie prezbiterium. W roku 1658 bp von Hornau konsekrował nową świątynię, która była jeszcze przebudowywana w XVIII wieku w stylu barokowym. Kościół jest orientowany, jednonawowy, posiada wieżę a ołtarz główny, datowany w przybliżeniu na 1770 r., został prawdopodobnie wykonany przez Michała Ignacego Klahra^[10].
- kaplica pw. Pana Jezusa, z XVIII w.
- kaplica cmentarna „Memento mori”, z XVIII w.
- kaplica pw. św. Barbary, z XVIII w.
- ogrodzenie z bramami
kaplica odpustowa pw. św. Antoniego Padewskiego zbudowana w pierwszej połowie XVIII w. na Górze Dębowej
dwór Muszyn, przy ul. Bystrzyckiej 8 z 1571 roku, przebudowany w 1821 roku
dwór Raczyn, ul. Polna, z 1573 roku, przebudowany w XX w.
dom przy ul. Bystrzyckiej 1 z połowy XVIII w., przebudowany w XIX wieku
dom przy ul. Kłodzkiej 1, z XIX w.^[11].

Filia Groß-Rosen

W miejscowości od schyłku marca 1945 do 8 V 1945 znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen, w której przetrzymywano 200 polskich Żydówek. Więźniarki pracowały przy kopaniu okopów^[12], a także w okolicznych zakładach przemysłowych i gospodarstwach rolnych^[8].

Szlaki turystyczne

W Gorzanowie rozpoczyna się szlak turystyczny prowadzący przez Hutę i Schronisko PTTK „Jagodna”, do Bystrzycy Kłodzkiej^[2].

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35098
↑ ^a ^b ^c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 132-148. ISBN 83-85773-06-1.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 322 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 328, 329. ISBN 978-83-89188-95-3.
↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 108
↑ Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 62-63. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator. Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych, rok 2008, str. 35. ISBN 978-83-89824-07-3

Bibliografia

Marek Staffa (redakcja): Słownik geografii turystycznej Sudetów, T. 15 Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, I-BiS, Wrocław 1994, ISBN 83-85773-06-1
WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35098

[staffa-2] Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 15: Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wrocław: I-BiS, 1993, s. 132-148. ISBN 83-85773-06-1.

[GUS-3] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 322 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[MP-5] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT

[rewasz-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 328, 329. ISBN 978-83-89188-95-3.

[Łuczyński_Romuald_M_Zamki-9] Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 108

[Bałabuch2005-s-10] Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.

[nid-11] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 62-63. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[12] Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator. Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych, rok 2008, str. 35. ISBN 978-83-89824-07-3

[5]

[6]

[7]

[2]

[3]

[4]

[1]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]