Wikipedia

Gorysz pagórkowy

Gorysz pagórkowy, g. pagórkowaty (Peucedanum oreoselinum (L.) Moench) – gatunek byliny z rodziny selerowatych. Występuje w Europie od Półwyspu Iberyjskiego po zachodnią Rosję z wyłączeniem północnej i południowej części kontynentu[3]. W Polsce jest rozpowszechniony na niżu i rzadki w niższych położeniach górskich, brak go w Karpatach[4][5].

Gorysz pagórkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

gorysz

Gatunek

gorysz pagórkowy

Nazwa systematyczna
Peucedanum oreoselinum (L.) Moench
Methodus 82. 1794
Multimedia w Wikimedia Commons

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan
 
Owoce
 
Liść
Pokrój
Roślina zielna o żywozielonym pędzie nadziemnym (czasem łodyga w dole bywa czerwono nabiegła) wyrastającym z walcowatego lub wrzecionowatego, zwykle rozgałęzionego kłącza[5].
Łodyga
Wysokości 20–100 cm, obła, pełna, naga, czasem w dolnej części słabo owłosiona, podłużnie kreskowana, w górze bruzdowana i w tej części rozgałęziająca się[5].
Liście
Odziomkowe długoogonkowe, o blaszce podwójnie lub potrójnie pierzasto złożonej, z odcinkami 1 i 2 rzędu na kolankowato zgiętych ogonkach (stąd blaszka nie jest ułożona w jednej płaszczyźnie); odcinki ostatniego rzędu są pierzasto wrębne o łatkach odwrotnie jajowatych lub lancetowatych, łatki na brzegach szorstkie, na szczycie z ostrzem[5].
Kwiaty
Skupione w baldaszki, które zebrane po 10–25 tworzą baldachy złożone. Szypułki są owłosione. Pokrywy i pokrywki są liczne, lancetowate do szczeciniastych; wąsko, błoniasto obrzeżone. Ząbki kielicha są jajowate, stępione na szczycie, wyraźnie widoczne. Płatki korony są białe, okrągłe lub tępo czworoboczne, na szczycie wycięte i tu z łatką zagiętą do środka kwiatu[5].
Owoce
Szeroko eliptyczne lub szeroko jajowate rozłupki o długości do 8 mm i szerokości do 7 mm. Brzeżne żebra są szeroko oskrzydlone, podczas gdy trzy żebra grzbietowe są nitkowate[5].

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina, hemikryptofit. W Polsce kwitnie pomiędzy czerwcem a sierpniem, czasem jeszcze we wrześniu[5].

Siedlisko: Występuje w miejscach suchych, słonecznych – na murawach, skrajach lasów, w zaroślach oraz w widnych borach i dąbrowach[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Geranio-Anemonetum sylvestris oraz wyróżniający dla: All. Potentillo albae-Quercion petraeae; Ass. Peucedano-Pinetum; All. Calluno-Arctostaphylion[6].

Liczba chromosomów 2n = 22. Roślina trująca.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ Peucedanum oreoselinum (L.) Moench, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-09-22].
  4. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 402, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. ↑ a b c d e f g h Marian Koczwara, Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 115-116.
  6. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

edytuj
  • Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-01-00129-1.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Gorysz_pagórkowy&oldid=74847241”