Goździk lśniący

Goździk lśniący
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk lśniący
	Nazwa systematyczna
	Dianthus nitidus Waldst. & Kit.; Descr. icon. pl. Hung. 3:209. 1806-1807
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk lśniący (Dianthus nitidus Waldst. & Kit.)^[5] – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Występuje tylko w: Wielkiej Fatrze, Małej Fatrze, Niżnych Tatrach, Górach Choczańskich oraz w paśmie Siwego Wierchu w słowackich Tatrach Zachodnich. W Polsce podany był tylko z Pienin w 1880 r., jednakże żaden z badaczy nie potwierdził już jego występowania w Polsce^[6]. Jest endemitem Karpat Zachodnich i reliktem trzeciorzędowym. Roślina rzadka^[7].

Morfologia

Pokrój: Tworzy gęste darnie składające się z ulistnionych pędów płonnych, powyżej których wyrastają pędy kwiatowe^[7].
Łodyga: Wzniesiona, naga, prosta i przeważnie nierozgałęziająca się. Pokryta woskiem. Ma wysokość 10–30 cm^[7].
Liście: Liście równowąskie lub łopatkowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, 1- nerwowe, pokryte woskiem, lśniące. Mają szerokość 3,5–5,5 mm i zebrane są w różyczkę^[7].
Kwiaty: 1–2 duże kwiaty na szczytach łodygi. Kielich sztywny, walcowaty, złożony z 5 zrośniętych działek dłuższych od łusek podkielichowych. 5 różowych płatków korony o ząbkowanych końcach. Płatki korony są owłosione, mają długość 8-12 mm i dość nagle zwężają się w podobnej długości paznokieć^[7].
Owoc: Dłuższa od kielicha torebka otwierająca się 4-ząbkami^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w lipcu, zapylana jest przeważnie przez motyle. Występuje na skałach, w niskich murawach. Rośnie na wysokości 1360–1675 m n.p.m., wyłącznie na podłożu wapiennym. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Liczba chromosomów 2n = 30^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową (mimo że w Polsce nie występuje). Na Słowacji rośnie na obszarach chronionych, chroniony jest także dyrektywą siedliskową oraz konwencją berneńską^[7].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: Ex (wymarły i zaginiony w naturze); 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[9].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin^[10]^[11]: EX (extinct, całkowicie wymarły).

Roślina ta znajduje się w kolekcji Górskiego Ogrodu Botanicznego im. Mariana Raciborskiego w Zakopanem^[6], ogrodu botanicznego w Powsinie^[12], Ogrodu Botanicznego UJ w Krakowie oraz Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też: rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ V.V. Ferakova V.V. i inni, Dianthus nitidus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008, s. 124-125. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Collection of polish flora [online], ogrod-powsin.pl [dostęp 2024-08-13] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[iucn-4] V.V. Ferakova V.V. i inni, Dianthus nitidus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[karpaty-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008, s. 124-125. ISBN 978-83-89648-71-6.

[C-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[12] Collection of polish flora [online], ogrod-powsin.pl [dostęp 2024-08-13] .

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]