Wikipedia

Gościęcin

wieś w województwie opolskim

Gościęcin (niem. Kostenthal[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Pawłowiczki.

Gościęcin
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

kędzierzyńsko-kozielski

Gmina

Pawłowiczki

Liczba ludności (2011)

760[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-270[3]

Tablice rejestracyjne

OK

SIMC

0501593

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gościęcin”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Gościęcin”
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego
Mapa konturowa powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gościęcin”
Położenie na mapie gminy Pawłowiczki
Mapa konturowa gminy Pawłowiczki, u góry znajduje się punkt z opisem „Gościęcin”
Ziemia50°16′59″N 18°00′09″E/50,283056 18,002500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół odpustowy św Brykcjusza
Integralne części wsi Gościęcin[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0998174 Bryksy przysiółek

Nazwa

edytuj

W ciągu wieków nazwa tej wsi brzmiała różnie. W roku 1221 spotykamy się z brzmieniem nazwy tejże miejscowości Gossentin, w 1223 – Gozchenchino, w 1232 Gostentin, w 1325 i 1365 Costantin lub Constantyn. Pod koniec XIX w. ludność wioski i okolicy używała nazwy Gościęciniec, która wywodziła się od Konstantyniec, czyli wieś o tejże nazwie stanowiła niegdyś własność jakiegoś Konstantyna. Niemcy na określenie omawianej miejscowości używali nazwy Kostenthal. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 r. we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Gościeńcin oraz niemiecką Kostenthal[7].

Historia

edytuj

Cała okolica w tej części powiatu kozielskiego odznaczała się zdecydowaną przewagą polskiej ludności w przeciwieństwie do samego Gościęcina, gdzie mieszkała ludność niemiecka, która osiedlała się w Gościęcinie w okresie kolonizacji Śląska na prawie niemieckim w XIII w. Mieszkańcy Gościęcina prowadzili na ogół zamknięte życie w ramach swej osady, używając wyłączenie języka niemieckiego o archaicznych cechach.

Po raz pierwszy historyczna wiadomość o Gościęcinie występuje pod datą 22 listopada 1221 r., gdy komes Stojgniew, w obecności księcia Kazimierza opolskiego, podarował osadę opatowi Guntherowi z klasztoru cystersów w Lubiążu. Za panowania księcia Kazimierza osiedlili się w 1225 r. w Gościęcinie niemieccy koloniści. Lokacja gościęcińskiej wsi na prawie niemieckim pochodzi z 29 listopada 1225 r. W tym dniu książę Kazimierz nadał podczas swego pobytu w Jemielnicy niemieckim kolonistom w Gościęcinie zupełną wolność. Uwolnił ich od książęcych podatków i wojennych wypraw poza krajem, zobowiązani byli jedynie ponosić ciężary obrony kraju, mogli też mieć wolnego piekarza i rzeźnika. W 1235 r. opat Gunther odstąpił wieś Gościęcin biskupowi wrocławskiemu. Natomiast w 1241 r. książę Mieszko II nadał majątkowi biskupiemu w Gościęcinie prawo wolności od książęcych powinności. W czasach średniowiecznych Gościęcin liczył 70 łanów roli.

W XVII wieku nastąpiła istotna zmiana w Gościęcinie pod względem przynależności własnościowej. Na mocy umowy z 8 marca 1622 r. mieszkańcy Gościęcina, już jako poddani kapitały wrocławskiej św. Jana Chrzciciela kupili sobie zwolnienie u biskupa Karola Habsburga, arcyksięcia austriackiego, za 12 tys. talarów od robocizny na rzecz kapituły wrocławskiej. W 1771 w Gościęcinie zamieszkał Jan Kossmann, tercjarz zakonu kapucynów z Prudnika. Wzniósł tu murowaną pustelnię i założył pasiekę[8]. Pod koniec XVIII wieku wieś liczyła 765 mieszkańców. W połowie XIX w. Gościęcin zamieszkiwało 84 gospodarzy, 3 ogrodników i 71 chałupników. Funkcjonowały 2 młyny – wiatraki. Ludność Gościęcina przy umiejętnej i starannej metodzie gospodarowania doszła do znacznego dobrobytu, a wieś stanęła na wysokim poziomie rozwoju. W 1810 r. w wyniku sekularyzacji majątku kapituły wieś przeszła na własność państwa pruskiego i pod zarząd jego dóbr.

W 1945 r. po zakończeniu działań wojennych osiedlili się w tej miejscowości „repatrianci” z powiatu lwowskiego, a zwłaszcza z parafii Biłka Szlachecka. Jednocześnie duża część dawnych mieszkańców Gościęcina dobrowolnie bądź przymuszona opuściła miejscowość. Obecnie wieś Gościęcin należy do gminy Pawłowiczki, liczy 780 mieszkańców. Większość mieszkańców zajmuje się rolnictwem, działa tu sporo firm handlowych i usługowych.

Gościęcin jest wsią, w której zachowało się wiele obiektów zabytkowych. Do zabytków na terenie wsi należy kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Pierwotnie drewniany z początku XIV w. Obecnie murowany, odbudowany po pożarze w 1792 r. Na terenie sołectwa funkcjonuje ośrodek zdrowia i zespół szkolny w sferze kultury działają: biblioteka publiczna, dom kultury, grupa odnowy wsi, rada sołectwa, ludowy zespół sportowy, klub kolarski „Bryksjusz”.

Na skraju gościęcińskich pól, przy drodze do wsi Kózki położony jest drewniany kościółek pw. św. Bryksjusza. Święty Brykcjusz uchodził za patrona przeciwko cierpieniom ciała i złym duchom. Opiekuje się chorymi dziećmi, dawniej patron siodlarzy. Imię to należało w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w Polsce do rzadko spotykanych. Obecnie w Polsce imię to nie występuje. Zbudowany przez Marcina Wolffa, właściciela wolnego sołectwa w Gościęcinie i z ofiar okolicznych mieszkańców w 1661 r. Przy kościółku znajduje się pustelnia z kaplicą i źródełkiem Św. Bryksjusza, który został patronem gminy Pawłowiczki i figuruje w jej herbie.

W latach 1945–1954 i 1973-1975 miejscowość była siedzibą gminy Gościęcin. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gościęcin.

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:

inne zabytki:

  • studnia św. Bryksjusza i źródełko
  • drewniany budynek pustelni wybudowany przed 1870 r.

Edukacja

edytuj
  • Zespół Szkolno-Przedszkolny w Gościęcinie, ul. Szkolna[10]

Znani ludzie urodzeni w miejscowości

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35427
  2. ↑ Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [w:] Narodowy Spis Powszechny 2011 [on-line]. Główny urząd statystyczny. [dostęp 2016-10-14].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 324 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Knie 1830 ↓, s. 361.
  8. ↑ Henryka Młynarska, Pątnicze uroczysko, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (1092), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2011, s. 19, ISSN 1231-904X.
  9. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 35.
  10. ↑ Strona szkoły
  11. ↑ Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 100, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.

Bibliografia

edytuj
  • Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
  • Kostenthal. Heimatkundliche Blätter über ein Dorf im Grenzland, redakcja Josef Scherholz, Verlag "Der Oberschlesier", Oppeln 1937.
  • Bonifacy Popiel, Edward Pochroń, Gmina Pawłowiczki, Urząd Gminy Pawłowiczki, 2004. ISBN 83-919926-2-4
  • Ziemia Kozielska, redakcja Stefan Popiołek, Komitet Obchodów 800-lecia Miasta Koźla, Koźle 1963.
  • Alfred Passon, Kronika Pawłowiczek, opracowała Helena Karczyńska, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2001, ISBN 83-88939-03-3
  • Wincenty Urban, Rzymskokatolicka parafia w Gościęcinie na Opolszczyźnie i jej duszpasterstwo, „Nasza Przeszłość”, 9, 1959, s. 249-293.
  • Maciej Giermankowski, Przyczyny zgonów według wieku i płci w parafii Gościęcin w latach 1860-1870, "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu", 23, 1986, s. 69-74.
  • Elżbieta Dworzak, Małgorzata Goc, Wybrane zagadnienia z historii i kultury ludności osiadłej na Opolszczyźnie po II wojnie światowej : na przykładzie ludności Biłki Szlacheckiej w powiecie lwowskim, "Opolski Rocznik Muzealny", 14, 2002, s. 9-162.
  • Św. Bryksjusz koło Gościęcina. Kościół Jubileuszowy, opracował Eugeniusz Włodarski, b.m.w., b.r.w.
  • Felicja Księżyk, Die deutsche Sprachinsel Kostenthal. Geschichte und Gegenwart. trafo Wissenschaftsverlag, Berlin 2008. ISBN 978-3-89626-622-4.

Linki zewnętrzne

edytuj

Strona Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gościęcinie

Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Gościęcin&oldid=74380952”