Gołąbek smaczny
Gołąbek smaczny (Russula delica Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek smaczny |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula delica Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 350 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy[2]:
- Agaricus exsuccus (Pers.) Sacc. 1887
- Agaricus piperatus var. exsuccus (Pers.) Pers. 1801
- Agaricus vellereus var. exsuccus (Pers.) Fr. 1821
- Lactarius exsuccus (Pers.) W.G. Sm. 1873
- Lactarius piperatus ß exsuccus Pers. 1800
- Lactarius vellereus var. exsuccus (Pers.) Cooke 1871
- Lactarius vellereus ß exsuccus (Pers.) Fr. 1821
- Lactifluus exsuccus (J. Otto) Kuntze 1891
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 8–15 cm, najpierw półkulisty, później łukowaty o silnie podwiniętym brzegu, w końcu płaski o wklęsłym środku lub nawet lejkowaty. Jest gruby, matowy, o gładkich i niekarbowanych brzegach. Młode okazy są białe, potem pojawiają się na nich ochrowe plamy, w końcu całe przyjmują ochrowy kolor[4].
Średniogęste, przyrośnięte lub nieco zbiegające[5], początkowo białe z niebieskawo-zielonkawym nalotem na ostrzach, później kremowe lub ochrowe[4], przy brzegu ostre, przy trzonie rozwidlone, czasami nawet anastomozujące./ Pomiędzy blaszkami występują poprzeczne zmarszczki[5].
Wysokość 2–6 cm, grubość 1,5–3 cm, pełny, twardy, cylindryczny. Kolor białawy, nieco brązowiejący[4].
Bardzo twardy i kruchy, biały, zapach owocowy, na starość śledziowy. Smak łagodny. Po uszkodzeniu barwi się na ochrowo[4]. Nie reaguje na działanie HNO3 i KOH, pod wpływem sulfowaniliny zmienia barwę na purpurową,, w fenoloanilinie barwi się szybko i intensywnie na kolor łososiowomiedziany[5].
Biały z żółtawym odcieniem[5].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki maczugowate lub wydłużono-maczugowate, 50-60(-99) x 10–14 μm. Zarodniki szeroko jajowate, brodawkowato-siateczkowate, a miejscami grzebieniasto-paciorkowate, 7-12 × 7–10 μm. Cystydy wąskie, wrzecionowate, z wydłużonymi szczytami, tępe. W korze trzonu przewody mleczne. Skórka kapelusza zbudowana z różnego typu strzępek (m.in. dermatocystydy, włoski, strzępki prymordialne)[5].
- Gatunki podobne
Podobny pod względem wyglądu jest mleczaj biel (Lactarius piperatus) oraz mleczaj chrząstka (Lactarius vellereus), jednakże łatwo je odróżnić, gdyż obydwa te gatunki po uszkodzeniu wydzielają białe mleczko[4]. Podobny gołąbek jasnozarodnikowy (Russula pallidospora) odróżnia się kremowym wysypem zarodników i cielistożółtymi blaszkami[5].
Występowanie
edytujWystępuje na wielu wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie występuje na całym obszarze, od Grenlandii po Azję i od Morza Śródziemnegopo archipelag Svalbard[6]. W Polsce jest dość częsty[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie w buczynach. Występuje zarówno na glebach obojętnych, jak i zasadowych[4].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny, ale tylko młode owocniki[7]. W niektórych okolicach uważany jest za cenny grzyb jadalny[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 600, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 39, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 312, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula delica na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-04-27] (ang.).
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 408, ISBN 83-09-00714-0.