Gnojanka żółtawa
Gnojanka żółtawa (Bolbitius titubans (Bull.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gnojankowatych (Bolbitiaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gnojanka żółtawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Bolbitius titubans (Bull.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 254 (1838) | |
.JPG)
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bolbitius, Bolbitiaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1789 Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus titubans. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1838 Elias Fries[1]. Synonimów nazwy naukowej ma około 40. Niektóre z nich:
- Bolbitius boltonii (Pers.) Fr. 1838
- Bolbitius flavidus Massee 1893
- Bolbitius fragilis (L.) Fr. 1838
- Bolbitius luteolus Fr. 1838
- Bolbitius vitellinus (Pers.) Fr.
- Mycena fragilis (L.) Murrill
- Mycena variicolor (G.F. Atk.) Murrill
- Pluteolus titubans (Bull.) Quél.
- Pluteolus vitellinus (Pers.) Quél.[2]
Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1896. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako gnojanka chwiejna lub gnojanka krucha[3].
Morfologia
edytujGatunek zróżnicowany morfologicznie. Owocniki rozwijające się na podłożu bogatym w związki organiczne są grube i mięsiste, owocniki rozwijające się na podłożu uboższym są cienkie i delikatne[4].
Średnica 2–5 cm, początkowo zamknięty, stożkowaty, później jajowaty, w końcu płasko rozpostarty. Brzeg u młodych owocników jest podwinięty, powierzchnia gładka, o barwie od złotej do żółtkowo-złotej. U starszych owocników powierzchnia jest śliska, o barwie jasnożółtej lub oliwkowożółtej. U starszych okazów kapelusz płowieje i staje się białawy, tylko na środku brązowawy. Starsze okazy mają wyraźnie prążkowany brzeg kapelusza[5][6].
Cienkie, średnio gęste. U młodych owocników mają barwę od białawej do gliniastożółtej, u starszych ochrowordzawą[5].
Stosunkowo długi w porównaniu ze średnicą kapelusza. Ma długość 5–10 cm i grubość 3–7 mm. Jest walcowaty, pusty w środku, kruchy. Powierzchnia gładka, bladożółta, pokryta białawym nalotem[5].
Cienki, żółtawy, wodnisty, bez wyraźnego zapachu i smaku[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki eliptyczne o ściętych końcach, gładkie, z porą rostkową. Rozmiar: 10–16 × 6–9 μm. Podstawki gwałtownie zgrubiałe. Występują cheilocystydy i brachybazydiole[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Afryce i Australii[7]. W Polsce jest pospolita[3].
Rośnie w miejscach o dużej ilości związków organicznych (zwłaszcza azotu), zwykle poza lasami na polach uprawnych, w ogrodach, na nawożonych łąkach, trawnikach, na przydrożach, na gnojowiskach. Rozwija się na odchodach zwierząt, szczególnie koni, na rozkładającej się trawie, sianie, słomie. Owocniki wytwarza od maja do listopada[5]. Rozwój owocników trwa bardzo szybko – ich czas życia wynosi 1–2 dni, po czym rozkładają się[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-04-10] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-04-20] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 74, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b Bolbitiusttubans [online], MushroomExpert [dostęp 2015-04-09] (ang.).
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Warmia i Mazury [online] [dostęp 2015-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-27].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-04-08].