Wawer (gmina)

(Przekierowano z Gmina Wawer)

Wawer (początkowo także jako Miłosna) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1951 w Warszawskiem. siedzibą władz gminy był początkowo Wawer, za II RP Rembertów (stanowiący od 1939 odrębną gminę miejską)[2], a po wojnie Anin[3].

Wawer
gmina wiejska
1867–1951[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

1919–39: warszawskie
1945–51: warszawskie

Powiat

warszawski

Data powstania

13 stycznia 1867

Data likwidacji

15 maja 1951

Siedziba

Wawer (KP)
Rembertów (II RP)
Anin (PRL)

Populacja (1943)
• liczba ludności


23,807

brak współrzędnych

Historia

edytuj

Gmina Wawer powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu warszawskiego w guberni warszawskiej[4][5][6].

1 kwietnia 1916, na mocy rozporządzenia generał-gubernatora Hansa Hartwiga von Beselera, z gminy Wawer miały być wyłączone i włączone do Warszawy miejscowości Grochów I, Grochów II i Kępa Gocławska[7]. Rok później sprecyzowano dokładny przebieg granic Warszawy, w związku z czym obszar włączony do Warszawy opisano dokładniej, przy czym uległ on pewnym zmianom lokalnym. Ostatecznie do Warszawy włączono[8][9]:

W okresie międzywojennym gmina Wawer należała do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim.

1 stycznia 1925 z części obszaru gminy Wawer (Anin) powstała nowa Falenica Letnisko[10].

1 kwietnia 1930 z gminy Wawer wyłączono:

Do gminy Wawer z gminy Okuniew włączono natomiast następujące miejscowości: Rembertów z poligonem artyleryjskim, Magenta, Zygmuntów, Karolówka, Grzybowa, Zielona, Mokry Ług, Groszówka i Wesoła[11].

20 października 1933 gminę Wawer podzielono na 14 gromad (skład gromad w nawiasie)[12]:

9 grudnia 1933 z gminy Wawer wyłączono następujące miejscowości, włączając je do gminy Zagóźdź w tymże powiecie[13]:

  • gromadę Zastów (wieś Zastów, kolonię Sadul i folwark Zastów o nazwie hipotecznej „Dobra Wilanowskie-Zastów folwark”)
  • z gromady Wawer – osadę Wawer Nowy położoną po południowo-wschodniej stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki,
  • z gromady Wawer – tereny parcelacyjne o nazwie hipotecznej Marysin Wawerski położone po prawej stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki.
  • z gromady Gocławek – część osady Gocławek położoną po prawej (południowo-wschodniej) stronie szosy Warszawa-Mińsk Mazowiecki
  • tereny parcelacyjne o nazwie hipotecznej „Adamówka Wilanowska”,
  • tereny o nazwie hipotecznej „Działki Anin Wawerski”.

13 marca 1939 nazwę miejscowości Podkaczy Dół zmieniono na Wiśniowa Góra[14].

1 kwietnia 1939 do gminy Wawer przyłączono:

Z gminy Wawer wyłączono natomiast:

Pod koniec lat 1930. wyodrębniono nową gromadę Wygoda z części gromady Gocławek.

Podczas II wojny światowej w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim. W 1943 roku gmina Wawer składała się z 14 gromad i liczyła 23,807 mieszkańców: Anin Nowy (732 mieszkańców), Anin Stary (2130), Gocławek (3062), Las (1081), Międzylesie (2444), Miłosna Stara (1616) Podkaczydół (594), Wawer Nowy (3104), Wawer Stary (4995), Pohulanka (106), Wygoda (1818), Zastów (610), Zbytki (741) i Zerzeń (774)[17].

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną.

15 maja 1951 gminę Wawer zniesiono, po czym:

Rok później, 1 lipca 1952, gromady włączone do gmin Sulejówek i Wiązowna włączono do nowo utworzonego powiatu miejsko-uzdrowiskowy Otwock w związku ze zniesieiem powiatu warszawskiego[19].

Zmiany terytorialne

edytuj
Przynależość gminna miejscowości gminy Wawer na przestrzeni lat[20].
Miejscowość 1867-01-13 1916-04-01 1925-01-01 1930-04-01 1933-12-09 1939-04-01 1951-05-15 1952-07-01 1957-01-01 1958-01-01
Anin (Stary) Wawer Wawer Falenica Letn. Falenica Letn. Falenica Letn. Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Anin Nowy Wawer Wawer Falenica Letn. Falenica Letn. Falenica Letn. Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Antoninów Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Drewnica-Szpital Wawer Wawer Wawer Marki Marki Marki Marki Ząbki Ząbki (os) Ząbki (os)
Gocław Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Gocławek Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Gocławska Kępa Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Górki Grochowskie Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Groszówka Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Sulejówek Sulejówek Wesoła (dz) Wesoła (dz) Wesoła (os)
Grochów Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Grzybowa Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Sulejówek Sulejówek Sulejówek (dz) Sulejówek (dz) Sulejówek (os)
Karolówka Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Kamionek Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Kawenczyn Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Kozia Górka (Grochowska) Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Kozia Górka (Kawęczyńska) Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Bródno Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Krowa Wawer Wawer Wawer Okuniew Okuniew Sulejówek Sulejówek Sulejówek (dz) Sulejówek (dz) Sulejówek (os)
Las Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Magenta Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Marysin Wawerski Wawer Wawer Wawer Wawer Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Międzylesie (Kaczy Dół) Zagóźdź Zagóźdź Falenica Letn. Falenica Letn. Falenica Letn. Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Miłosna (Stara) Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Sulejówek Wesoła (dz) Wesoła (dz) Wesoła (os)
Mokry Ług Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Podkaczy Dół (Wiśniowa Góra) Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Pohulanka Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wiązowna Wesoła (dz) Wesoła (dz) Wesoła (os)
Poligon Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Zielonka (os) Zielonka (os)
Rembertów Stary Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Rembertów Nowy Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Sadul Wawer Wawer Wawer Wawer Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Saska Kępa Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Wawer (Stary) Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Wawer Nowy Wawer Wawer Wawer Wawer Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Wesoła Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Sulejówek Sulejówek Wesoła (dz) Wesoła (dz) Wesoła (os)
Witolin Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Wola Grzybowska Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Sulejówek Sulejówek Sulejówek (dz) Sulejówek (dz) Sulejówek (os)
Wygoda Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Zastów Wawer Wawer Wawer Wawer Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Ząbki Wawer Wawer Wawer Marki Marki Marki Marki Ząbki Ząbki (os) Ząbki (os)
Zbytki Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Zerzeń Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Zagóźdź Wawer Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Zielona (Grzybowska) Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Sulejówek Sulejówek Wesoła (dz) Wesoła (dz) Wesoła (os)
Zygmuntów Okuniew Okuniew Okuniew Wawer Wawer Rembertów (m) Rembertów (m) Rembertów (m) Warszawa (m) Warszawa (m)
Żurawka Wawer Wawer Wawer Okuniew Okuniew Sulejówek Sulejówek Sulejówek (dz) Sulejówek (dz) Sulejówek (os)
Żwir (Ratajewo) Wawer Wawer Wawer Okuniew Okuniew Sulejówek Sulejówek Sulejówek (dz) Sulejówek (dz) Sulejówek (os)

Przypisy

edytuj
  1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. warszawskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
  2. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
  3. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
  4. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
  5. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).
  6. Powiat warszawski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 99.
  7. Rozporządzenie dot. rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy (Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1916 nr 29 poz 79).
  8. Rozporządzenie dot. ustanowienia granic miejskich Warszawy Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego 1917 nr 63 poz 259.
  9. a b Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy. 1917 nr 129 (27 X).
  10. Dz.U. z 1924 r. nr 97, poz. 901.
  11. Dz.U. z 1929 r. nr 64, poz. 496.
  12. Warszawski Dziennik Wojewódzki: dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136.
  13. Dz.U. z 1933 r. nr 96, poz. 744.
  14. M.P. z 1939 r. nr 59, poz. 111
  15. Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 188.
  16. Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 186.
  17. Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943).
  18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy, Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199.
  19. Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
  20. Źródła w sekcji opisowej powyżej.