Glyptodon

Glyptodon – wymarły rodzaj wielkich pancerników z podrodziny gliptodontów (Glyptodontinae), żyjących od późnego pliocenu do końca plejstocenu, 2,5 mln–11 tys. lat temu, na terenie Ameryki Południowej (Argentyna, Boliwia, Brazylia). Jego nazwa oznacza „wyrzeźbiony ząb” – pochodzi od greckich słów glyptós („wyryty”, „wyrzeźbiony”) i odóntos („ząb”).

Glyptodon
Owen, 1839
Okres istnienia: 2,5–0,011 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 2.5/0.011 ↓ 2.5/0.011
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	łożyskowce
Rząd	pancernikowce
Rodzina	Chlamyphoridae
Podrodzina	gliptodonty
Rodzaj	Glyptodon

Glyptodon i polujący na niego ludzie

Wymiary

Glyptodon był jednym z największych szczerbaków – osiągał długość 3 m (wraz z ogonem), 1,5 m wysokości i ważył około 1 t.

Ogon Glyptodon asper

Opis

Najbardziej charakterystyczną cechą tego zwierzęcia jest ogromny, kopulasty pancerz zbudowany z jednego bloku składającego się z około 1000 małych płytek kostnych. Również głowa chroniona była kostnym hełmem, a ogon pokrywały sztywne płytki. U niektórych gatunków na końcu ogona znajdowała się maczuga, mogąca ważyć nawet kilkadziesiąt kilogramów. Jest to przykład konwergencji gliptodontów i ankylozaurów – grupy dinozaurów żyjącej od późnej jury do końca kredy. Cechy te sprawiały, że Glyptodon do momentu pojawienia się w Ameryce Południowej człowieka nie miał naturalnych wrogów.

W przeciwieństwie do większości ssaków szczerbaki charakteryzują się uzębieniem jednolitym pod względem kształtu i wielkości (wtórny homodontyzm). Na jego podstawie wnioskuje się, że Glyptodon żywił się przede wszystkim roślinami, być może jednak jadł wszystko, co napotkał.

Filogeneza

Glyptodon jest przedstawicielem rzędu szczerbaków, obejmującego mrówkojady, leniwce, wymarłe leniwce naziemne (Megatheriidae), Pampatheriidae i pancerniki oraz gliptodonty, do których należał. Jego najbliższymi krewnymi są Doedicurus, Glyptotherium i Panochthus.

Glyptodon, w przeciwieństwie do blisko z nim spokrewnionego rodzaju Glyptotherium, jest rodzimym przedstawicielem fauny południowoamerykańskiej. Rodzaj Glyptodon pojawił się w gelasie i dotrwał do końca plejstocenu, około 11 000 lat temu. Za jego wyginięcie odpowiada prawdopodobnie człowiek, który polował na niego i wykorzystywał pancerze jako schronienie (w ich wnętrzach znaleziono ślady ognisk).

Gatunki

• Glyptodon asper
• Glyptodon clavipes

Bibliografia

• Michel Cuisin: Prehistoria. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1990, s. 44-45. ISBN 83-7023-150-0.