Wikipedia

Gilowice (powiat żywiecki)

wieś w województwie śląskim

Gilowice – wieś w Polsce położona w małopolskiej części województwa śląskiego, w powiecie żywieckim, u stóp Beskidu Małego we wschodniej części Kotliny Żywieckiej, siedziba gminy Gilowice.

Gilowice
wieś
Ilustracja
Kościół św. Andrzeja
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

żywiecki

Gmina

Gilowice

Liczba ludności (2022)

4566[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-322[3]

Tablice rejestracyjne

SZY

SIMC

0051747

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Gilowice”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Gilowice”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Gilowice”
Położenie na mapie gminy Gilowice
Mapa konturowa gminy Gilowice, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gilowice”
Ziemia49°42′44″N 19°18′31″E/49,712222 19,308611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Części wsi

edytuj

Integralne części wsi Gilowice:[4][5][6]

przysiółki
Mrowce, Rozcięta
części wsi
Bartoszki, Beresie, Copijówka, Gieleciaki, Grapa, Jędrzejczyki, Nowy Dwór, Oczadła, Pikanie, Siedlaki, Stara Karczma, Stary Dwór, U Lubrów, Za Działem, Zapolnik

Historia

edytuj

Pierwsze pisemna wzmianki związane są z tutejszą parafią katolicką. Jest ona wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod dwiema nazwami Gigersdorf seu [lub] Gerowicz[7]. Ówczesny proboszcz Rodulphus (Rudolf) nie był w stanie spłacić owego świętopietrza wysokości 5 skojców[8]. Obie nazwy były patronimiczne i wywodziły się od średnio-wysoko-niemieckiej formy nazwy osobowej Gi(g)er (<Gerhard). Później nastąpiło wtórne wyrównanie do nazwy osobowej Gil (w 1581 Giliowice)[9]. Część badaczy niemieckich uważała, że miejscowość należała w średniowieczu do bielskiej wyspy językowej.

Zupełnie inaczej przedstawiał pochodzenie nazwy wsi na początku XVIII w. w swym „Dziejopisie Żywieckim” żywiecki wójt Andrzej Komoniecki, pisząc: Gilowice nazwane, iż w tym polu koło rzeki, gdzie wieś osadzona, gilów ptaków najwięcej bywało i gnieździło się.[10]

W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego należała do rozległego feudalnego „państwa” żywieckiego i wraz z nim była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego[11]. W 1608 r., gdy po śmierci Krzysztofa podzielono jego dobra, znalazła się w granicach „państwa” ślemieńskiego. Była wsią rolną: wspomniany wójt A. Komoniecki podawał, że liczyła 26 ról[10].

2 marca 1944 Gestapo wraz z żandarmerią i policją niemiecką przeprowadziło pacyfikację wsi. Powieszono 9 mieszkańców wsi a ich ciała spalono w krematorium w KL Auschwitz-Birkenau[12].

W 1946 roku podczas głosowania do Sejmu Ustawodawczego, na punkt wyborczy strzeżony przez żołnierzy LWP napadła zbrojna grupa podziemna. Walka trwała kilka godzin.

Zginął strzelec Jan Szadkowski. Zbrojnemu oddziałowi podziemnemu nie udało się zdobyć budynku szkoły, w którym był punkt wyborczy[13].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gilowice. W latach 1976–1991 miejscowość była siedzibą gminy Gilowice-Ślemień. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.

W 2022 na rynku w Gilowicach oddano do użytku tężnię solankową[14].

Kościół

edytuj

Na uwagę zasługuje zabytkowy kościół drewniany pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła. Wybudowany i konsekrowany w I połowie XIV wieku w Rychwałdzie, został przeniesiony do Gilowic w 1757 roku. Architektura kościoła to gotyk śląsko-małopolski. W kościele stoi XVIII-wieczny ołtarz z posągiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIV wieku[15]. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Sport

edytuj

W Gilowicach znajduje się kompleks skoczni narciarskich, na których odbywają się m.in. międzynarodowe zawody w skokach narciarskich dzieci o Puchar Śląskiej Rady Wojewódzkiej LZS Finał cyklu „Młode Talenty”[16].

W Gilowicach działa również Klub Sportowy "Cios-Adamek" Gilowice oraz klub piłkarski Beskid LKS Gilowice.

Osoby związane z Gilowicami

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 32623
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 296 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
  7. ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
  8. ↑ Nad Sołą i Koszarawą - nr 1 (224) - 1 Styczeń 2008 - Czas przypomnieć ojców dzieje. Dzieje wsi Gilowice. [dostęp 2016-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-18)].
  9. ↑ Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim.. Kraków: 1995, s. 81.
  10. ↑ a b Andrzej Komoniecki, Chronografia albo Dziejopis Żywiecki, Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1987, s. 15, 20.
  11. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
  12. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 52.
  13. ↑ "Żołnierz Polski" 26/46 str. 5
  14. ↑ Redakcja, Tężnia solankowa na rynku w Gilowicach [online], ŻywiecInfo [dostęp 2022-03-17] (pol.).
  15. ↑ Serwis Katolickiej Agencji Informacyjnej eKAI: Gilowice: dziękczynne nabożeństwo za 250 lat parafii. [w:] ekai.pl [on-line]. 2007-12-01. [dostęp 2010-12-07].
  16. ↑ Kalendarz Pozostałych Zawodów Krajowych w Sezonie 2010/2011. [w:] skijumping.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-29)].
  17. ↑ Listopad 1831 – Lipiec 1847 Styczeń – 1863. I. Ostatni oficerowie polscy z r. 1831. Stanisław Berini. „Głos Narodu Ilustrowany”. 11, s. 1-2, 30 listopada 1901. 
  18. ↑ Tomasz Fiałkowski: Trzy daty, trzy dokumenty. [w:] www.tygodnik.com.pl [on-line]. 2000. [dostęp 2010-12-07].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Gilowice_(powiat_żywiecki)&oldid=74824319”