Gillenia

Gillenia
	; Gillenia trójlistkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	gillenia
	Nazwa systematyczna
	Gillenia Moench; Meth. Suppl. 286. Jan-Jun 1802
	Typ nomenklatoryczny
	G. trifoliata (L.) Moench
Synonimy
	Porteranthus N. L. Britton;
	Porteranthus N. L. Britton;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gillenia (Gillenia) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w widnych lasach górskich we wschodniej części Ameryki Północnej (od stanu Nowy Jork po Alabamę i Teksas). Z korzeni Indianie wytwarzali leki wykrztuśne. Oba gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne^[4]. Owocostany wykorzystywane są do suchych bukietów^[5]. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia niemieckiego botanika z XVII wieku – Arnoldusa Gilleniusa^[4].

Morfologia

Pokrój: Kępiaste byliny osiągające do 1,3 m wysokości^[4].
Liście: Trójlistkowe. Listki lancetowate, nierówno piłkowane. Przylistki drobne i szybko odpadające (u G. trifoliata) lub okazałe i trwałe (u G. stipulata)^[4].
Kwiaty: Niewielkie i zwykle obupłciowe, zebrane po kilka w luźne kwiatostany. Działki kielicha w liczbie 5, są zrosłe u nasady. Płatki korony kwiatu są podługowato-jajowate w liczbie 5, barwy białej lub różowej. Pręciki w liczbie 10–20. Zalążnia dolna, powstaje z 5 owocolistków^[4].
Owoce: Z każdego kwiatu powstaje 5 skórzastych mieszków zawierających po 1–4 nasiona^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj stanowi klad bazalny w nadplemieniu Pyrodae w podrodzinie Spiraeoideae, w rodzinie różowatych (Rosaceae Juss.), rzędzie różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[6]^[2]. Tradycyjnie uznawany był za blisko spokrewniony z rodzajem tawuła Spiraea^[7]. Analizy molekularne wskazują na bliskie powiązanie tego rodzaju z roślinami drzewiastymi z podplemienia Pyrinae (dawniej podrodzina jabłkowych Maloideae)^[6]^[8].

Wykaz gatunków^[9]

Gillenia stipulata (Muhl. ex Willd.) Baill.
Gillenia trifoliata (L.) Moench – gillenia trójlistkowa^[10], g. trójlistna^[11]

Uprawa

Rośliny cenione są jako ozdobne. Sadzone są w dużych ogrodach skalnych i w rabatach bylinowych. Najlepiej rosną w półcieniu, mogą być uprawiane też pod drzewami i krzewami. Rozmnaża się je z nasion lub przez podział kęp wiosną^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-07-26] (ang.).
↑ ^a ^b Gillenia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-07-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 144. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 414. ISBN 978-83-7506-845-0.
↑ ^a ^b D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .
↑ Focke, W.O. 1894. Rosaceae. In Die Natürlichen Pflanzenfamilien nebst ihren Gattungen und wichtigeren Arten insbesondere den Nutzpflanzen unter Mitwirkung zahlreicher hervorragender Fachgelehrten. Red. A. Engler & K. Prantl. Leipzig, W. Engelmann
↑ Evans, R. C., Campbell, C. S.. The origin of the apple subfamily (Maloideae; Rosaceae) is clarified by DNA sequence data from duplicated GBSSI genes. „American Journal of Botany”. 89, 9, s. 1478–1484, 2002. DOI: 10.3732/ajb.89.9.1478.
↑ Gillenia. [w:] Flora of Missouri [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-26].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 91. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 42.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-07-26] (ang.).

[ing-3] Gillenia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-07-26].

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 144. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-5] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 414. ISBN 978-83-7506-845-0.

[potter2007-6] D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .

[7] Focke, W.O. 1894. Rosaceae. In Die Natürlichen Pflanzenfamilien nebst ihren Gattungen und wichtigeren Arten insbesondere den Nutzpflanzen unter Mitwirkung zahlreicher hervorragender Fachgelehrten. Red. A. Engler & K. Prantl. Leipzig, W. Engelmann

[8] Evans, R. C., Campbell, C. S.. The origin of the apple subfamily (Maloideae; Rosaceae) is clarified by DNA sequence data from duplicated GBSSI genes. „American Journal of Botany”. 89, 9, s. 1478–1484, 2002. DOI: 10.3732/ajb.89.9.1478.

[9] Gillenia. [w:] Flora of Missouri [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-26].

[gawrys-10] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 91. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ludmila-11] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 42.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]