Gil płomienny

Gil płomienny
	Pyrrhula erythrocephala
	Vigors, 1832
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Pyrrhulini
Rodzaj	Pyrrhula
Gatunek	gil płomienny
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gil płomienny^[3] (Pyrrhula erythrocephala) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w Himalajach. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Nicholas Aylward Vigors w 1832 na łamach „Proceedings of Zoological Society of London”. Holotyp pochodził z północno-zachodnich Indii. Autor nadał mu nazwę Pyrrhula erythrocephala. Opis zawierał jedynie informacje o wyglądzie upierzenia i długość ciała (6 cali)^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje gila płomiennego za gatunek monotypowy^[5].

Epitet gatunkowy oznacza „czerwonogłowy” z greckich słów: eruthros – czerwony i -kephalos – -głowy (kephale, głowa)^[6].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 17 cm^[7]^[8]. Wymiary średnie dla nieokreślonej liczby osobników: długość skrzydła 72–81 mm u samca, 76–80 mm u samicy; długość ogona 60–70 mm u samca, 63–67 mm u samicy; długość dzioba (od nasady w czaszce) 10–13 mm, długość skoku 17–20 mm^[8]. Masa ciała: 18–27,6 g^[7].

Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca przód wierzchu głowy po kark ma intensywną, pomarańczową barwę. Poszczególne osobniki różnią się natężeniem tej barwy, od jasnopomarańczowej po niemal czerwoną. Czoło, kantarek, obszar pod okiem i broda są czarne, zaś boki głowy i szyja – jasnopomarańczowe lub szarawe, na pokrywach usznych z domieszką pomarańczu. Policzki i ulokowane bardziej z tyłu pokrywy uszne są jasnopomarańczowe lub płowopomarańczowe. Grzbiet i barkówki mają barwę jasnoszarą lub popielatą. Kuper biały. Pokrywy nadogonowe i sterówki czarne z fioletowym połyskiem. Ogon z wycięciem lub rozwidlony. Pokrywy skrzydłowe średnie popielate lub jasnoszare, u nasady i na chorągiewkach wewnętrznych czarne. Pokrywy skrzydłowe większe czarne lub fioletowoczarne u nasady, zakończone szaro, z cienką białą linią na końcu. Skrzydełko, pokrywy pierwszorzędowe i lotki czarne, wyróżniają się głębokim, niebieskim połyskiem. Gardło białe albo jasnopłowe, pierś i boki ciała pomarańczowe. Nogawice i brzuch jasnoszare lub z domieszką pomarańczowego, bieleją w okolicy kloaki i na pokrywach podogonowych. Dziób czarny, nogi i stopy różowobrązowe^[8].

U samicy pióra na czole, kantarku i policzkach (z przodu) są czarne z jasnopłowymi lub białawymi krawędziami. Wierzch głowy i kark oliwkowożółte lub jasnozielonożółte; policzki (z tyłu) i pokrywy uszne szare, jaśniejsze lub bardziej płowe pod okiem. Grzbiet i barkówki zielone, niekiedy szarobrązowe w wyższej części kupra; niższa część kupra biała. Pokrywy nadogonowe i sterówki czarne, z fioletowoczarnymi krawędziami i końcówkami. Pokrywy skrzydłowe średnie u nasady szarobrązowe lub szare, jaśniejsze na końcu. Pokrywy skrzydłowe większe czarne, ku końcowi szarzejące, a na końcu białe. Skrzydełko i pokrywy pierwszorzędowe szare z cienkimi, czarnymi krawędziami. Lotki ogółem czarne, wewnętrzne lotki II rzędu wyróżniają się niebieskoczarnym połyskiem. Spód ciała matowoszary albo brązowawy, okolice kloaki i pokrywy podogonowe białe^[8].

Zasięg występowania

Gile płomienne zamieszkują Himalaje na obszarze od południowo-wschodniego Kaszmiru po Bhutan, północno-wschodnie Indie (wschodni po zachodni Arunachal Pradesh) i południowo-zachodnie Chiny (północno-wschodni Tybet)^[7]. Według szacunków BirdLife International obszar występowania tych ptaków liczy około 233 tys. km²^[9].

Ekologia i zachowanie

Samiec i samica – ilustracja z 1888

Środowiskiem życia gilów płomiennych są głównie gęste lasy iglaste złożone z cedrów, sosen i jałowców lub mieszane lasy z jodeł, brzóz i rododendronów na wysokości 2700–4200 m n.p.m. Ptaki te podejmują sezonowe wędrówki, w zimie schodząc na niższe obszary niż podczas okresu lęgowego. W zimie pojawiają się głównie w lasach z udziałem dębów i rododendronów, okazjonalnie lasy iglaste i z udziałem wierzb. Często przebywają w okolicach rzek i strumieni. Przeważnie występują pojedynczo lub w niewielkich grupach (często jednopłciowych), żerując nisko w krzewach lub na ziemi. Żywią się nasionami, pączkami kwiatowymi (w tym wierzbowymi „kotkami”) i jagodami. Jedzą również nektar z kwiatów rododendronu^[8].

Lęgi

Jajo

Okres lęgowy trwa od końca maja do sierpnia. Gniazdo ma formę kubeczka z gałązek, włókien roślinnych, korzeni, porostów Usnea^[7] i mchów, umieszczone jest do 3 m nad ziemią^[7]. W zniesieniu 3 lub 4 jaja pokryte plamkami barwy od szarej po czerwonobrązową^[10].

Status

IUCN uznaje gila płomiennego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity lub dość pospolity^[2]. BirdLife International ocenia trend populacji jako stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń^[9].

Przypisy

↑ Pyrrhula erythrocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Pyrrhula erythrocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
↑ N. A. Vigors. Pyrrhula erythrocephala. „Proceedings of the Zoological Society of London”. Pt. 1 no. 14, s. 174, 1832.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 149. ISBN 1-4081-2501-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Clement, P.: Red-headed Bullfinch (Pyrrhula erythrocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (28 sierpnia 2016)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 307–308. ISBN 978-1-4081-3530-3.
↑ ^a ^b Red-headed Bullfinch Pyrrhula erythrocephala. [dostęp 2016-08-27].
↑ Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 330–331. ISBN 0-9524390-9-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Artykuł Herberta Brighta dotyczący pary tych ptaków rozmnażających się w niewoli, The Avicultural magazine, 1917 (ang.)

[itis-1] Pyrrhula erythrocephala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Pyrrhula erythrocephala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].

[oryg-4] N. A. Vigors. Pyrrhula erythrocephala. „Proceedings of the Zoological Society of London”. Pt. 1 no. 14, s. 174, 1832.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).

[nzw-6] James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 149. ISBN 1-4081-2501-3.

[hbwa-7] Clement, P.: Red-headed Bullfinch (Pyrrhula erythrocephala). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (28 sierpnia 2016)].

[gb-8] Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 307–308. ISBN 978-1-4081-3530-3.

[birdlife-9] Red-headed Bullfinch Pyrrhula erythrocephala. [dostęp 2016-08-27].

[nepal-10] Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 330–331. ISBN 0-9524390-9-3.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]