Wikipedia

George Sand

francuska pisarka epoki romantyzmu

George Sand (wym. ʒɔʁʒ sɑ̃d), urodzona jako Amantine Lucile Aurore Dupin (wym. amɑ̃tin lysil oʁɔʁ dypɛ̃), primo voto Dudevant (ur. 1 lipca 1804 w Paryżu, zm. 8 czerwca 1876 w Nohant) – francuska pisarka epoki romantyzmu.

George Sand
Ilustracja
George Sand (1864, aut. Nadar)
Imię i nazwisko

Amantine Lucile Aurore Dupin

Data i miejsce urodzenia

1 lipca 1804
Paryż

Data i miejsce śmierci

8 czerwca 1876
Nohant-Vic

Narodowość

francuska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
  • Indiana
  • Valentine
  • Lelia
  • Zima na Majorce
podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Wszystkie jej powieści miłosne (omnes fabulae amatoriae) zostały umieszczone w indeksie ksiąg zakazanych dekretami z lat 1840, 1841, 1842 i 1863[1].

Życiorys

edytuj

Była córką napoleońskiego oficera, który szybko ją osierocił, prawnuczką Maurycego Saskiego, nieślubnego syna Augusta II Mocnego. Dzieciństwo, poza trzyletnim pobytem na pensji w Paryżu, spędziła w Nohant. W 1822 wyszła za mąż za barona Casimira Dudevanta, z którym żyła 8 lat i miała dwójkę dzieci:

Po separacji w 1831 przybyła do Paryża. W tym też roku zaczęła wydawać swoje utwory, początkowo pisane wspólnie z Jules'em Sandeau, od którego nazwiska wzięła swój męski pseudonim artystyczny. Publikowała także na łamach „Le Figaro”, z którego redaktorem, Henrim de Latouche, pozostawała w zażyłych stosunkach[2].

Była w centrum ówczesnego artystycznego życia Paryża. W 1834 zaprzyjaźniła się z poetą Alfredem de Musset, którego porzuciła podczas podróży w Wenecji, by potem kilkakrotnie do niego wracać. Romansowała z Prosperem Mériméem[2], przyjaźniła się z Lisztem.

Była znana z ekscentrycznego zachowania, paliła cygara i fajkę, ubierała się po męsku i przeklinała. Męski ubiór nie był jednak pierwotnie wyrazem kontestacji ówczesnej społecznej roli kobiety – założyła go po raz pierwszy z ostrożności, wybierając się na premierę jednej ze sztuk Aleksandra Dumasa i chcąc uniknąć problemów w razie spodziewanego zamieszania. Odtąd często zakładała męskie ubrania, czując się w nich wygodnie; ten strój umożliwiał jej także aktywność niedostępną innym kobietom jej stanu[3].

W 1838 zaprzyjaźniła się z Chopinem, który wkrótce został jej kochankiem[4]. Przez długi czas była dlań oparciem i inspiracją, jednakże zerwała z nim w 1847, co prawdopodobnie przyspieszyło śmierć kompozytora (1849). Jednym z pierwszych wspólnych wyjazdów George Sand i Chopina była podróż dla poprawy zdrowia Chopina na Majorkę, do miejscowości Valldemossa w 1838. Dwa lata po powrocie z Majorki George Sand opublikowała wspomnienia z pobytu na wyspie zatytułowane Zima na Majorce (wydane w języku polskim po prawie 167 latach)[5]. Od 1839 do 1846 każde lato Chopin spędzał w posiadłości George Sand w Nohant, gdzie napisał swoje najwybitniejsze dzieła. Kompozytor zawsze pragnął życia rodzinnego, które znalazł w domu George Sand. Sam był osobą, która nie lubiła kłopotów związanych z prowadzeniem domu. Stwierdził on, że Sand świetnie radzi sobie jako domatorka, matka, pisarka, a także jako kochanka[6].

W 1845 roku George Sand postanowiła adoptować 21-letnią Augustine Brault[7]. Dziewczyna była jedynie jej daleką krewną, którą postanowiła wychowywać i posyłać do szkół[8][9]. Augustine dawała pani Sand wszystko to czego nie dostała od własnej córki, jednak dziewczyna stała się kozłem ofiarnym rodzinnych niesnasek, szczególnie podczas feralnego lata 1847 roku[10].

Para rozeszła się głównie z powodu kłopotów rodzinnych związanych z trudami wychowania dorastających dzieci Sand. Chopin był niejako członkiem tej przybranej rodziny, którą stworzył godząc się na wspólne życie pod jednym dachem ze swą kochanką i jej wychowankami. Dorastające dzieci nie akceptowały dziwnego układu między Chopinem a ich matką. Zdawały sobie sprawę z tego, że Chopin może cieszyć się przywilejami głowy domu, nie będąc formalnie mężem ich matki. W okresie rozstania z Chopinem, George Sand przeżyła wiele rozczarowań osobistych. Były one związane z pogorszeniem się stosunków z Solange, porażkami politycznymi, utratą sympatii wielu dotychczasowych przyjaciół. Rozstanie z Chopinem było dla pisarki wielkim ciosem osobistym[6].

Pisała i publikowała prawie do samej śmierci. Jednymi z jej ostatnich utworów były napisane dla wnuków baśnie Contes d’une grand’mère[2].

Twórczość

edytuj

Wykształcenie Sand opierało się przede wszystkim na samodzielnie dobieranych, dość przypadkowych lekturach; z tego też powodu w swoich utworach kopiowała raczej cudze systemy ideologiczne niż starała się sformułować własne przesłanie, wzorem innych francuskich autorów romantycznych[11]. Pisała przy tym z ogromną łatwością, publikując następnie utwory w wersji pierwotnej – nigdy nie wprowadzała poprawek redakcyjnych po zakończeniu pracy[12].

Wczesne powieści Sand: Indiana (1831), Walentyna (1832), Lelia (1833) miały charakter feministyczny – ukazane w nich bohaterki były idealnymi postaciami kobiecymi, skontrastowanymi z miernymi intelektualnie, niezdecydowanymi mężczyznami. Utwory te utrzymane były w duchu melodramatycznym; późniejsza krytyka literacka uznała je za mało wartościowe z powodu sztucznego języka i patosu oraz jednowymiarowości postaci[12]. Od 1836 w jej powieściach zaczął pojawiać się nowy typ bohatera: szlachetny republikanin, pochodzący z ludu, walczący o sprawiedliwość społeczną. Inspiracją dla tego rodzaju postaci był jeden z kochanków Sand, Michel de Bourges. Pierwszą powieścią, która w ten sposób głosiła pochwałę socjalizmu utopijnego, były Listy podróżnika[12]. Z czasem Sand rozwinęła wątki socjalistyczne o apoteozę życia wiejskiego; w powieściach Grzech pana Antoniego i Młynarz z Angibault dokonywała idealizacji ludu wiejskiego i jego zwyczajów[13].

Inną inspiracją dla twórczości Sand był spirytualizm i mistyka chrześcijańska, którą na krótko zainteresowała się w końcu lat 30. XIX wieku. W 1839 napisała osnutą wokół tego motywu powieść Spirydion, jedno ze swoich najlepszych dzieł, którego bohaterami są mnisi pragnący poprzez mistykę dokonać odnowy duchowej swojego klasztoru[14]. W latach 1842–1844 powstał natomiast cykl Konsuelo, poświęcony losom wędrownej śpiewaczki (postać tytułowa), której postać Sand oparła na Pauline Viardot oraz sobie samej, ukazując część swoich przeżyć związanych z romansem z Fryderykiem Chopinem. Adam, Lerminer i Morot-Sir są zdania, że wielowątkowość Konsuelo, mimo sztuczności fabuły powieści, czyni z niej najlepszy utwór Sand, jedyny, który daje się porównywać z twórczością najsłynniejszych pisarzy jej czasów[14].

W okresie II Cesarstwa, zawiedziona panującym ustrojem, Sand wycofała się z życia publicznego i opracowała dwa dzieła autobiograficzne, Historię mojego życia oraz Ona i On, jednak w utworach tych przedstawiała swoje życie w sposób bardzo swobodny[15]. Kilkakrotnie próbowała, bez powodzenia, pisać dramaty. Wróciła wówczas do powieściopisarstwa, rezygnując z nadawania swoim dziełom jakiejkolwiek wymowy ideologicznej, pragnąc jedynie czynić je interesującymi dla czytelnika. Napisane w tym okresie (od końca lat 50.) powieści stoją na dobrym poziomie pod względem psychologii postaci, nie posiadają już jednak elementów nowatorskich na tle rozwoju literatury francuskiej[15].

Korzystała m.in. z pomocy wydawnictwa Juliusza Hetzela[16].

Utwory

edytuj
 
Manuskrypt Zimy na Majorce
  • Le commissionnaire (z Jules'em Sandeau) (1830)
  • Rose et Blanche (z Jules'em Sandeau, powieść, 1831)
  • La fille d'Albano (1831)
  • Valentine (powieść, 1831)
  • Indiana (powieść, 1832)
  • Lélia (powieść, 1833)
  • Aldo le Rimeur (1833)
  • Une conspiration en 1537 (1833)
  • Journal intime (1834)
  • Jacques (powieść, 1834)
  • Le secrétaire intime (powieść, 1834)
  • La Marquise (powieść, 1834)
  • Garnier (baśń, 1834)
  • Lavinia (1834)
  • Métella (1834)
  • André (powieść, 1835)
  • Mattéa (1835)
  • Leone Leoni (powieść, 1835)
  • Simon (powieść, 1836)
  • Mauprat (1837)
  • Dodecation, ou le Livre des douze. Le Dieu inconnu (1837)
  • Les maîtres mozaïstes (powieść, 1838)
  • La dernière Aldini (powieść, 1838)
  • L'Orco (1838)
  • L'Uscoque (powieść, 1838)
  • Gabriel (dialog, 1839)
  • Spiridion (powieść, 1839)
  • Les Sept Cordes de la lyre (sztuka teatralna, 1840)
  • Cosima, ou la Haine dans l'amour (sztuka teatralna, 1840)
  • Pauline. Les Mississipiens (powieść, 1840)
  • Le compagnon du tour de France (powieść, 1841)
  • Mouny Roubin (1842)
  • Georges de Guérin (1842)
  • Horace (1842)
  • Un hiver à Majorque (wspomnienia, 1842)
  • La comtesse de Rudolstadt (powieść, 1843)
  • La sœur cadette (1843)
  • Kouroglou (1843)
  • Carl (1843)
  • Jean Zizka (powieść historyczna o Janie Žižce, 1843)
  • Consuelo (powieść, 1843)
  • Jeanne (powieść, 1844)
  • Le meunier d'Angibault (powieść, 1845)
  • La mare au diable (powieść, 1846)
  • Isidora (powieść, 1846)
  • Teverino (powieść, 1846)
  • Les noces de campagne (powieść, 1846)
  • Evenor et Leucippe. Les Amours de l'Âge d'or (1846)
  • Le péché de monsieur Antoine (1847)
  • Lucrézia Floriani (powieść, 1847)
  • Le Piccinino (powieść, 1847)
  • La Petite Fadette (powieść, 1849)
  • François le Champi (powieść, 1850)
  • Le Château des Désertes (powieść, 1851)
  • Histoire du véritable Gribouille (1851)
  • Le mariage de Victorine (sztuka teatralna, 1851)
  • La fauvette du docteur (1853)
  • Mont Revèche (1853)
  • La filleule (1853)
  • Les maîtres sonneurs (1853)
  • Adriani (1854)
  • Flaminio (sztuka teatralna, 1854)
  • Histoire de ma vie (autobiografia, 1855)
  • Autour de la table (1856)
  • La Daniella (1857)
  • Le diable aux champs (1857)
  • Promenades autour d'un village (1857)
  • Ces beaux messieurs de Bois-Doré (1858)
  • Elle et lui (opowieść autobiograficzna o związku z Mussetem, 1859)
  • Jean de la Roche (1859)
  • L'homme de neige (1859)
  • Narcisse (1859)
  • Les dames vertes (1859)
  • Constance Verrier (1860)
  • La ville noire (1861)
  • Valvèdre (1861)
  • La famille de Germandre (1861)
  • Le marquis de Villemer (1861)
  • Tamaris (1862)
  • Mademoiselle La Quintinie (1863)
  • Les dames vertes (1863)
  • Antonia (1863)
  • La confession d'une jeune fille (1865)
  • Laura (1865)
  • Monsieur Sylvestre (1866)
  • Le Don Juan de village (sztuka teatralna, 1866)
  • Flavie (1866)
  • Le Dernier Amour (1867)
  • Cadio (théâtre, 1868)
  • Mademoiselle Merquem (1868)
  • Pierre qui roule (1870)
  • Le Beau Laurence (1870)
  • Malgré tout (1870)
  • Césarine Dietrich (1871)
  • Journal d'un voyageur pendant la guerre (1871)
  • Francia. Un bienfait n'est jamais perdu (1872)
  • Nanon (1872)
  • Contes d'une grand'mère cz. 1 (1873)
  • L'orgue du Titan (1873)
  • Ma sœur Jeanne (1874)
  • Flamarande (1875)
  • Les Deux Frères (1875)
  • La tour de Percemont (1876)
  • Contes d'une grand'mère cz. 2 (1876)
  • Marianne (1876)
  • Légendes rustiques (La Reine Mab. La Fée qui court. Fanchette) (1877)
  • Les ailes du courage

Genealogia

edytuj
 
August II Mocny – prapradziad George Sand
4. Charles Louis Dupin de Francueil (1716-1780)      
    2. Maurice Dupin (1778-1808)
5. Marie-Aurore de Saxe (1748-1821)
(córka Maurycego Saskiego)		        
      1. George Sand (1804-1876)
6. pan Delaborde    
    3. Sophie Victoire Delaborde (1773-1837)    
7. pani Delaborde      
 

Aurora Dudevant miała brata Auguste Luisa, urodzonego w roku 1808 i w tym samym roku zmarłego.

George Sand w kinematografii

edytuj

Kilka powieści Sand zostało zekranizowanych, m.in. Indiana (1920), La mare au diable (1923 i 1972), La Petite Fadette (1912, 1915, 1979, 2004), Mauprat (1926, 1972)[17].

Postać George Sand pojawia się w fabułach filmów traktujących o życiu artystów, z którymi była związana, przede wszystkim Chopina (Pamiętna pieśń, USA 1945 czy Chopin. Pragnienie miłości, pol. 2002 – grała ją Danuta Stenka) oraz Musseta (Les enfants du siècle, 1999, z Juliette Binoche w roli Sand). Filmami, w których jest centralną postacią, są m.in. George qui? (franc., 1973) i Notorious Woman (USA, 1974)[18].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Index librorum prohibitorum Ssmi D.N. Leonis XIII iussu et auctoritate recognitus et editus : praemittuntur constitutiones apostolicae de examine et prohibitione librorum, Rzym 1900, s. 273.
  2. ↑ a b c George Sand, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2010-09-07] (ang.).
  3. ↑ Maguelonne Toussaint-Samat: Historia stroju. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2002, s. 353–354. ISBN 83-87021-70-9.
  4. ↑ George Sand. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. [dostęp 2014-03-06]. (pol.).
  5. ↑ George Sand Zima na Majorce, Bernardinum Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej, Pelplin 2006, ISBN 83-7380-353-X
  6. ↑ a b Kazimierz Wierzyński: Życie Chopina. Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 978-83-08-04490-2.
  7. ↑ Les années Chopin. georgesand.culture.fr. [dostęp 2015-03-23]. (fr.).
  8. ↑ Albert Boime: Art in an Age of Counterrevolution, 1815–1848. Chicago: University of Chicago Press, 2004, s. 503. ISBN 978-0-226-06337-9. [dostęp 2015-03-23].
  9. ↑ Adam Zamoyski: Chopin: A New Biography. Uniwersytet Michigan, 1980, s. 251. ISBN 978-0-385-13597-9. [dostęp 2015-03-23].
  10. ↑ Michael Lunts: George Sand and Frederick Chopin. michael-lunts.co.uk. [dostęp 2015-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-21)]. (ang.).
  11. ↑ red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura francuska, t.II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974, s.189
  12. ↑ a b c red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura…, s.190
  13. ↑ red. A. Adam, G. Lerminer, E. Morot-Sir, Literatura..., ss.191–192
  14. ↑ a b red. A. Adam, G. Lerminer, E.Morot-Sir, Literatura..., s.191
  15. ↑ a b red. A. Adam, E. Lerminer, E.Morot-Sir, Literatura..., s.192
  16. ↑ A.Parménie et C.Bonnier de la Chapelle Histoire d'un èditeur et ses auteurs: P.-J.Hetzel (Stahl), Éditions Albin Michel, 22 Rue Huyghens, Paris, 1953, reprint z 1985, ISBN 2-226-02344-5
  17. ↑ George Sand. IMDb. [dostęp 2010-09-07]. (ang.).
  18. ↑ George Sand (Character). IMDb. [dostęp 2010-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-24)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=George_Sand&oldid=74715226”