Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli

Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli
Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Włochy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	1211
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2006; na 30. sesji
	Położenie na mapie Ligurii Genua
	Położenie na mapie Włoch Genua
	44°24′44″N 8°55′52″E/44,412222 8,931111
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli^[a] (ang. Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli, wł. Genova: Le Strade Nuove ed il complesso dei Palazzi dei Rolli) – zespół renesansowych i barokowych pałaców w historycznym centrum Genui, wybudowanych pod koniec XVI i na początku XVII wieku wzdłuż tzw. „nowych ulic” (Strade Nuove).

Pałace z listy Rolli na planie historycznego centrum

Pałace z listy Rolli (wł. rollo – lista) zbudowały najbogatsze i najbardziej wpływowe rodziny arystokratyczne Republiki Genui. Mają one pewne cechy wspólne: zostały wzniesione przeważnie jako trzy- lub czteropiętrowe budynki z otwartymi schodami, dziedzińcami oraz loggiami z widokiem na ogrody. Są one oryginalnym przykładem publicznego systemu prywatnych rezydencji, których właściciele zobowiązani byli – zgodnie z uchwałą Senatu z 1576 roku – do przyjmowania państwowych gości. Charakterystyczna dla architektury poszczególnych pałaców jest różnorodność rozwiązań, a ich ponadczasowa wartość polega na ich dostosowywaniu do specyfiki miejsca oraz do specyficznej organizacji społeczno–ekonomicznej. Strade Nuove i system pałaców Rolli reprezentują pierwszy w Europie przykład projektu rozwoju urbanistycznego o jednolitych założeniach, rozdzielanego przez władze publiczne. Strade Nuove oraz pałace z listy Rolli zostały w 2006 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].

Historia

Strade Nuove

W 1551 roku, podczas rządów admirała Andrei Doria, zapoczątkowano budowę ulicy Strada Nuova (jej nazwę zmieniono później na via Garibaldi), która miała stać się dzielnicą miejskiego dobrobytu. Później w skład systemu Strade Nuove weszły ulice Lomellini i Balbi^[2]. Strade Nuove powstały na północ od miasta średniowiecznego, którego ciasne, gęsto zabudowane ulice nie stwarzały możliwości do wznoszenia okazałych rezydencji^[1]. Wielkie rody genueńskie zawsze dążyły do grupowania się w coraz okazalszych dzielnicach, odznaczających się wspaniałością i przepychem architektonicznym. Peter Paul Rubens był tak bardzo zdumiony nowoczesnością zbudowanych przy Strada Nuova pałaców, że zebrał w jednym tomie ich rysunki, tak, aby były przykładem dla wielkich rodzin w Antwerpii. Zgromadzone w jednym miejscu budynki głównych rodów genueńskich sprawiły, iż ulica zyskała miano Via Aurea (Złota Droga), następnie Via nuova dei palazzi, aż w 1882 roku magistrat zdecydował się nazwać ulicę imieniem bohatera narodowego Włoch, Giuseppe Garibaldiego. Ulica Garibaldiego ze swymi pałacami jest dziś z architektonicznego punktu widzenia jedną z najbardziej interesujących ulic świata^[3].

Pałace z listy Rolli

W 1576 roku Republika Genui ustanowiła ustawową listę Rolli, uznając najznaczniejsze pałace za miejsca do oficjalnego podejmowania znamienitych gości. Dzięki ówczesnym traktatom architektonicznym przykłady te zostały spopularyzowane, czyniąc Strade Nuove i późnorenesansowe pałace Genui znaczącym kamieniem milowym w rozwoju architektury manierystycznej i barokowej w Europie. Pałace te stanowią wybitny przykład miejskiego kompleksu, składającego się z arystokratycznych budynków o wysokich walorach architektonicznych, które ilustrują dokonania kupieckiego miasta Genui u szczytu jej potęgi gospodarczej i politycznej w XVI i XVII stuleciu^[1].

Dziedzictwo kulturowe

Wyznaczony obszar ochronny otacza zespół Strade Nuove i część średniowiecznej tkanki miejskiej. Ma on powierzchnię 113 ha, podczas gdy same pałace zajmują 15,777 ha. Układ ulic tego zaplanowanego, renesansowego zespołu urbanistycznego, usytuowanego powyżej miasta średniowiecznego został zachowany w stanie nienaruszonym. Zespół listy Rolli obejmuje 42 pałace, najbardziej reprezentatywne i najlepiej zachowane, jeśli chodzi o ich pierwotny wygląd^[1].

Pałace z listy Rolli są położone przy ulicach Lomellini, Garibaldi i Balbi. Do najpiękniejszych zaliczają się: XVII-wieczny pałac Rodolfo e Francesco Maria Brignole, znany jako Palazzo Rosso oraz XVI-wieczne Palazzo Luca Grimaldi (Palazzo Bianco) i Palazzo Niccolò Grimaldi (Palazzo Doria-Tursi). Wszystkie trzy zlokalizowane są przy ulicy Garibaldi, a najbardziej majestatycznym spośród nich jest Palazzo Doria-Tursi. Pałace te stanowią pierwszą część Muzeów przy Strada Nuova (wł. Musei di Strada Nuova). Mają w swych zbiorach dzieła sztuki włoskiej, flamandzkiej i hiszpańskiej, w tym prace takich artystów jak: Guercino, Veronese, Antoon van Dyck, Caravaggio, czy Antonio Canova (rzeźba Magdalena pokutująca). Do grupy najpiękniejszych pałaców z listy Rolli zalicza się też Pałac Królewski (Palazzo Reale) położony przy ulicy Balbi, zbudowany w XVII wieku przez ród Balbi i przebudowany w XIX wieku przez dynastię sabaudzką. Także ten pałac jest dzisiaj muzeum, w którego 23 salach prezentowana jest sztuka epoki^[2].

Oprócz pałaców Rolli na obszarze tym znajdują się również inne zabytkowe budynki, takie jak średniowieczne domy, czy budynki wybudowane stosunkowo niedawno. Współczesne ingerencje w zabytkową tkankę Starego Miasta (jak dobudowa do teatru miejskiego) są jednak stosunkowo ograniczone i nie zakłócają jej ogólnego charakteru^[1].

Nr ewid.	Pałac	Fundator	Adres
1.	Palazzo Doria-Spinola	Antonio Doria	largo Lanfranco 1
2.	Palazzo Della Rovere Clemente	Clemente della Rovere	piazza Rovere 1
3.	Palazzo Spinola Giorgio	Gio. Batta Spinola	salita Santa Caterina 4
4.	Palazzo Spinola Tomaso	Tomaso Spinola	salita Santa Caterina 3
5.	Palazzo Spinola Giacomo	Giacomo Spinola	piazza Fontane Marose 6
6.	Palazzo Ayrolo Agostino	Agostino Ayrolo	piazza Fontane Marose 3-4
7.	Palazzo Interiano Paolo e Niccolò	Paolo i Nicolò Interiano	piazza Fontane Marose 2
8.	Palazzo Pallavicini Agostino	Agostino Pallavicini	via Garibaldi 1
9.	Palazzo Spinola Pantaleo	Pantaleo Spinola	via Garibaldi 2
10.	Palazzo Lercari Franco	Franco Lercari	via Garibaldi 3
11.	Palazzo Pallavicini Tobia	Tobia Pallavicini	Via Garibaldi 4
12.	Palazzo Spinola Angelo Giovanni	Angelo Giovanni Spinola	via Garibaldi 5
13.	Palazzo Spinola Gio. Battista	Gio. Battista Spinola	via Garibaldi 6
14.	Palazzo Nicolosio Lomellini	Nicolosio Lomellini	via Garibaldi 7
15.	Palazzo Spinola Lazzaro e Giacomo	Lazzaro i Giacomo Spinola	via Garibaldi 8-10
16.	Palazzo Doria-Tursi	Nicolò Grimaldi	via Garibaldi 9
17.	Palazzo Lomellini Baldassarre	Baldassarre Lomellini	via Garibaldi 12
18.	Palazzo Bianco	Luca Grimaldi	via Garibaldi 11
19.	Palazzo Rosso	Rodolfo i Francesco Brignole Sale	via Garibaldi 18
20.	Palazzo Grimaldi Gerolamo	Gerolamo Grimaldi	salita San Francesco 4
21.	Palazzo Brignole Gio Carlo	Gio Carlo Brignole	piazza Meridiana 2
22.	Palazzo Lomellini Bartolomeo	Bartolomeo Lomellini	largo Zecca 4
23.	Palazzo Lomellini Stefano	Stefano Lomellini	via Cairoli 18
24	Palazzo Lomellini Giacomo	Giacomo Lomellini i Cattaneo De Marini	largo Zecca 2
25.	Palazzo Cattaneo Antoniotto	Antoniotto Cattaneo	piazza della Nunziata 2
26.	Palazzo Balbi G. Agostino	G. Agostino Balbi	via Balbi 1
27.	Palazzo Balbi Gio. Francesco	Gio. Francesco Balbi	via Balbi 2
28.	Palazzo Balbi Giacomo e Pantaleo	Giacomo i Pantaleo Balbi	via Balbi 4
29.	Palazzo Balbi Piovera Francesco	Francesco Balbi Piovera	via Balbi 6
30.	Palazzo Reale	Stefano Balbi	via Balbi 10
31.	Palazzo Centurione Cosma	Cosma Centurione	via Lomellini 8
32.	Palazzo Centurione Giorgio	Giorgio Centurione	via Lomellini 5
33.	Palazzo Centurione Gio. Battista	Gio. Battista Centurione	via del Campo 1
34.	Palazzo Pallavicini Cipriano	Babilano i Cipriano Pallavicini	piazza Fossatello 2
35.	Palazzo Spinola Nicolò	Nicolò Spinola	via San Luca 14
36.	Palazzo Grimaldi Francesco	Francesco Grimaldi	piazza Pellicceria 1
37.	Palazzo Grimaldi Gio. Battista	Gio. Battista Grimaldi	vico San Luca 4
38.	Palazzo Grimaldi Gio. Battista	Gio. Battista Grimaldi	piazza San Luca 2
39	Palazzo De Mari Stefano	Stefano De Mari	via San Luca 5
40.	Palazzo De Nigro Ambrogio	Ambrogio De Nigro	via San Luca 2
41.	Palazzo Di Negro Emanuele Filiberto	Emanuele Filiberto Di Negro	via al Ponte Reale 2
42.	Palazzo De Marini-Croce	Croce De Marini	piazza De Marini 1

Status prawno-własnościowy pałaców z listy Rolli

Pałace reprezentują kilka rodzajów własności. Niektóre z nich są własnością prywatną, inne - własnością publiczną: gminną (Gmina Genua) lub państwową (Ministero dei beni e delle attività culturali e del turismo^[b]), w niektórych mieszczą się biura i instytucje publiczne, a także muzea, jeszcze inne mają mieszaną formę własności. Od 2002 roku, pałace stanowią część związku Palazzi dei Rolli, organizacji, która je promuje i nimi zarządza^[1].

Palazzo Reale (nr 30)
Palazzo Rosso (nr 19)
Palazzo Bianco (nr 18)
Palazzo Doria-Tursi (nr 16)
Palazzo Spinola Gio. Battista (nr 13)
Palazzo Ayrolo Agostino (nr 6)

Uwagi

↑ Nazwa według UNESCO.pl: Polski Komitet ds. UNESCO: Włochy. unesco.pl. [dostęp 2016-10-26]..
↑ Ministerstwo Dóbr Kultury, Działalności Kulturalnej i Turystyki.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f UNESCO World Heritage Centre: Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli. whc.unesco.org. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ENIT - Agenzia Nazionale del Turismo: Genova, Strade Nuove e Palazzi dei Rolli. italia.it. [dostęp 2016-10-26]. (wł.).
↑ Comune di Genova: Palazzi dei Rolli - Patrimonio Unesco. www.visitgenoa.it. [dostęp 2016-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-29)]. (wł.).

Linki zewnętrzne

Genova: le strade nuove e il sistema dei palazzi dei Rolli Strona oficjalna (wł. • ang.)

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] Nazwa według UNESCO.pl: Polski Komitet ds. UNESCO: Włochy. unesco.pl. [dostęp 2016-10-26]..

[7] Ministerstwo Dóbr Kultury, Działalności Kulturalnej i Turystyki.

[UNESCO-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f UNESCO World Heritage Centre: Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli. whc.unesco.org. [dostęp 2016-10-26]. (ang.).

[Italia.it-5] ENIT - Agenzia Nazionale del Turismo: Genova, Strade Nuove e Palazzi dei Rolli. italia.it. [dostęp 2016-10-26]. (wł.).

[6] Comune di Genova: Palazzi dei Rolli - Patrimonio Unesco. www.visitgenoa.it. [dostęp 2016-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-29)]. (wł.).

[a]

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[b]