Gelsemiaceae
Gelsemiaceae – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu goryczkowców. Obejmuje dwa rodzaje z 11–12 gatunkami występującymi w strefie tropikalnej. Większość występuje w wilgotnym lesie równikowym, niektóre w innych lasach i zbiorowiskach trawiastych sięgając do wysokości 2000 m n.p.m.[4] Rośliny z rodzaju Gelsemium są uprawiane jako ozdobne z powodu efektownych, dzwonkowatych, żółtych lub białych kwiatów. Korzenie północnoamerykańskiego G. sempervirens zawierają alkaloidy (gelsemina i gelsemycyna) stosowane do leczenia grypy i nerwobóli. Z kolei korzenie azjatyckiego G. elegans wykorzystywane były jako trucizna[5]. Także stosowane jako lecznicze rośliny przy większych dawkach mają właściwości toksyczne[4].
 Gelsemium sempervirens | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Gelsemiaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Gelsemiaceae Struwe & V. A. Albert Cladistics 10: 206. Jun 1995[3] | |
Rozmieszczenie geograficzne
edytujJeden gatunek z rodzaju Gelsemium (G. elegans) występuje w Azji południowo-wschodniej, a pozostałe gatunki w Ameryce Północnej na obszarze od południowej części Stanów Zjednoczonych po Gwatemalę. Z kolei zasięg większości gatunków z rodzaju Mostuea obejmuje Afrykę, a dwóch równikową część Ameryki Południowej[4].
Morfologia
edytuj.jpg)
- Pokrój
- Pnącza o pędach zwisających (Gelsemium) i silnie rozgałęzione krzewy i niskie drzewa do 7 m wysokości (Mostuea)[5].
- Liście
- Krótkoogonkowe, naprzeciwległe, o blaszce całobrzegiej, lancetowatej do szerokojajowatej. U większości gatunków z długim, zaostrzonym końcem i tylko u niektórych gatunków Mostuea krótko zaostrzonym lub tępym[4].
- Kwiaty
- Wyrastają z kątów liści pojedynczo lub skupione po kilka w wierzchotkach. Rzadko (G. elegans) kwiaty zebrane są bujne, szczytowe wiechy[4]. Kwiaty są promieniste lub niemal promieniste, 5-krotne. Działki kielicha są drobne i u niektórych gatunków zrośnięte u nasady. Korona kwiatowa jest lejkowata, z ząbkami zaokrąglonymi. Korona jest żółtej barwy u roślin z rodzaju Gelsemium oraz białe, różowawe do pomarańczowego u Mostuea. Pręciki są przyrośnięte do płatków u ich nasady. Zalążnia jest górna, zbudowana z dwóch owocolistków i dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Słupek na szczycie rozwidlony[4].
- Owoce
- Torebki[5], jajowate u Gelsemium i spłaszczone u Mostuea[4].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jeden z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych. Stanowi grupę siostrzaną względem rodziny loganiowatych[2], do której dawniej rośliny z rodziny Gelsemiaceae były zaliczane (jako plemię Gelsemieae)[5]. Dla obu tych rodzin siostrzanymi są rodziny toinowatych i goryczkowatych[2].
| goryczkowce |
| ||||||||||||||||||||||||
- Gelsemium Jussieu
- Mostuea Didr.
- Pteleocarpa Oliv.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-08-01].
- ↑ a b c d e f g Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 152-153. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
- ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 161. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ List of Genera in GELSEMIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2016-12-25] (ang.).