Gazociąg Jamał-Europa

system gazociągów łączący kraje Europy Zachodniej ze złożami gazu ziemnego na półwyspie Jamał
(Przekierowano z Gazociąg Jamał–Europa)

Gazociąg Jamał-Europa, gazociąg Jamalski[1]gazociąg tranzytowy o łącznej długości 4196 kilometrów, zbudowany w celu połączenia Europy ze złożami gazu ziemnego na półwyspie Jamał.

Gazociąg Jamał-Europa
Główne istniejące i planowane gazociągi z Rosji do Europy

Historia

edytuj

25 sierpnia 1993 roku zostało podpisane „Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostaw gazu do Rzeczypospolitej Polskiej”. Według niego projektowanie, wykonawstwo, dostawa materiałów i urządzeń miało być realizowane przede wszystkim przez polskie firmy na podstawie umów zawieranych przez Europol Gaz S.A. Projekt wykonał Gazoprojekt SA z Wrocławia[2]. Roboty budowlano-montażowe w zakresie części liniowej wykonały firmy Gazobudowa, GAZ-2000, Megagaz i Karpaty. Wszystkie pięć tłoczni zbudowała firma ABB Zamech Elbląg[2]. System sterowania i przetwarzania danych wykonała firma Alstom Polska[2].

Przekroczenia rzek wykonały firmy[2]:

  • Wisły – metodą wykopu otwartego – polski oddział firmy Habau Austria
  • Warty – metodą mikrotunelingu – Freitag Budpol
  • Noteci Zachodniej – metodą wykopu otwartego (na palach) – Freitag Budpol
  • Skrwa – metodą mikrotunelingu – spółka Gazobudowa
  • Narwi w dwóch miejscach – wykop otwarty – spółka Karpaty

Na terytorium Polski gazociąg był budowany i oddawany do eksploatacji etapami. W listopadzie 1996 roku zakończono prace budowlano-montażowe na pierwszym 107-kilometrowym odcinku, na trasie Owczary[3]Lwówek, który umożliwia przesyłanie gazu z Rosji przez Polskę do Niemiec. W latach 1997–1999 realizowana była budowa drugiego odcinka o długości ok. 210 kilometrów na trasie Lwówek–Włocławek i trzeciego o długości ok. 365 kilometrów na trasie Włocławek – Kondratki[4].

We wrześniu 1999 roku Europol Gaz S.A. zakończył budowę całej pierwszej nitki gazociągu Jamał-Europa na terytorium Polski. Ostatni, tzw. złoty spaw na gazociągu wykonano 23 września 1999 roku, w miejscowości Chełsty, gmina Różan.

Decyzją Prezesa URE od 2010 roku funkcję operatora polskiego odcinka gazociągu jamalskiego pełni Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.[5] 24 lutego 2022 nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne przedłużyła okres wykonywania operatorstwa do 6 grudnia 2068[6].

Przebieg na terytorium Rosji

edytuj

Trasa biegnie od węzła przesyłu gazu Torżok w obwodzie twerskim, gdzie odbiera gaz z Regionów Północnego Tyny (SRTO) – gazociąg Torzhok. Sekcja rosyjska ma 402 km długości i trzy tłocznie: Rżewską, Chołm-Żyrkowską i Smoleńską[7].

Przebieg na terytorium Białorusi

edytuj

Trasa o długości 575 kilometrów przebiega przez Białoruś z 5 stacjami kompresorowymi: Nieświeską, Krupską, Słonimską, Mińską i Orszańską[8].

Przebieg na terytorium Polski

edytuj
 
Tłocznia gazu TG Szamotuły w Emilianowie

Trasa gazociągu przebiega przez 5 województw: podlaskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i lubuskie, a rozpoczyna się we wsi Kondratki (położonej na wschód od Białegostoku), kończy zaś w okolicach wsi Górzyca (położonej na płn. od Słubic). Przebiega głównie przez tereny rolne, które można uprawiać, gdyż przykrywa go około 1,5 m warstwa ziemi[9]. W terenach leśnych zostawiono bezpośrednio nad gazociągiem ośmiometrowy pas niezalesiony[2].

Polski odcinek składa się z nitki o długości 684 km[10] i 5 tłoczni: Kondratki, Zambrów, Ciechanów, Włocławek, Szamotuły[11].

Według danych Europol Gaz S.A. obecna przepustowość gazociągu wynosi: 32,96 mld m³/rok (m³ przy ciśnieniu 1,01325 bar i temperaturze 20 °C)[12].

Przebieg na terytorium Niemiec

edytuj

Najbardziej wysuniętym na zachód punktem gazociągu jest kompresor Mallnow koło Frankfurtu nad Odrą, w pobliżu granicy niemiecko-polskiej, gdzie gazociąg łączy się z systemem przesyłowym gazu YAGAL-Nord[13].

Właściciel

edytuj

Właściciele gazociągu na terenie poszczególnych państw[8]:

Badania archeologiczne

edytuj

W latach 1993–1994 na polskim odcinku gazociągu jamalskiego zlokalizowano ponad 700 stanowisk archeologicznych. Przebadano pas o szerokości 13 metrów. Badania sfinansował EuRoPol Gaz S.A. W ich wyniku odkryto i zinwentaryzowano kilkaset obozowisk, osad, cmentarzysk ciałopalnych i szkieletowych (m.in. gockie w Kowalewku), a także kilku rzadkich świątyń pogańskich (np. w Sławsku Wielkim). Znaleziono również broń, narzędzia, ozdoby złote, srebrne i brązowe, przedmioty kultu, zabawki i najstarszy w Europie fragment tkaniny lnianej[4]. 1 czerwca 2001 roku w dawnym spichlerzu w Szamotułach otwarto Muzeum Archeologii Gazociągu Tranzytowego[16]. Budynek ma trzy kondygnacje, każda o powierzchni ok. 150 m kw. Piwnice przeznaczono na pomieszczenia magazynowe na znaleziska i laboratorium do prac suchych i mokrych, parter na sale wystawowe, a piętro pomieszczenia do prac studyjnych i pokój noclegowy[17]. Budynek wchodzi obecnie w skład Muzeum Zamek Górków w Szamotułach i odbywają się tu również wystawy i koncerty nie związane z budową gazociągu[18].

Druga nitka

edytuj

Planowana budowa drugiej nitki nie doszła do skutku z powodu uruchomienia prac nad gazociągiem Północnym po dnie Bałtyku.

Przypisy

edytuj
  1. Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa. Część I. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, 2009. s. 183. [dostęp 2017-10-06].
  2. a b c d e Wykonawstwo [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
  3. http://www.powiatslubicki.home.pl/userfiles/file/PROGRAM.pdf
  4. a b NSS Integrator, Gigawat Energia – 10-lecie EuRoPol Gazu. Będą nowe tłocznie. [online], www.gigawat.net.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
  5. INFORMACJE OGÓLNE [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2023-05-16].
  6. System Gazociągów Tranzytowych [online], www.gaz-system.pl [dostęp 2023-05-19].
  7. EuRoPol Gaz modernizuje system konserwacji Gazociągu Jamalskiego – BiznesAlert.pl, „BiznesAlert.pl”, 14 kwietnia 2016 [dostęp 2018-02-04] (pol.).
  8. a b Yamal – Europe [online], www.gazprom.com [dostęp 2018-02-04] (ang.).
  9. Teresa Kubacka: Kompendium wiedzy o przedsiębiorstwie energetycznym SGT Europol Gaz SA. www.cire.pl, 2005. [dostęp 2018-05-04].
  10. Fakty i liczby [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
  11. ABB Zamech Gazpetro unowocześnia rurociąg Jamalski, „Serwis branży ciepłowniczej – www.energetykacieplna.pl” [dostęp 2018-02-04] (pol.).
  12. Europol Gaz SA [online], europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
  13. Gazociąg Jamał-Europa już po remoncie [online] [dostęp 2018-02-04] (pol.).
  14. PGNiG blokuje 200 mln euro dla Gazpromu. Rosjanie reagują [online], Onet.pl, 26 września 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-29].
  15. WŁADZE SPÓŁKI [online], europolgaz.com.pl [dostęp 2023-05-15].
  16. Wykopaliska z gazociągu znajdą się w jednym miejscu – Szamotuły – NaszeMiasto.pl [online], szamotuly.naszemiasto.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
  17. Wyborcza.pl [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05].
  18. Monika Romanowska Pietrzak, 60-lecie istnienia Muzeum [online], zamek.org.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).