Gaboń
Gaboń – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Stary Sącz. Wieś rozciąga się na wysokości od 340 do 1161 m n.p.m. (Skała), wzdłuż rzeki Dunajec. Charakteryzuje się malowniczym, górskim krajobrazem.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
340–700 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1394[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-388[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0465443 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Stary Sącz  | |
 49°32′01″N 20°33′35″E/49,533611 20,559722[1]
| |
W 1983 roku parafia w Gaboniu została wyodrębniona z parafii Gołkowice. We wsi został wybudowany kościół pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej.
Na części wsi w 1991 zostało utworzone odrębne sołectwo Gaboń Praczka[4].
Szkoła podstawowa funkcjonuje od 1889 roku, od 1972 roku w nowym budynku. Od 2001 roku nosi imię 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej. Do 2004 roku w Gaboniu funkcjonowała druga szkoła – filialna. Szkoła posiada certyfikat „Szkoły z klasą”. W latach 1974–2017 w Gaboniu funkcjonowała cegielnia.
Wieś graniczy z Gołkowicami Górnymi, Skrudziną, gminą Łącko, Kadcza, Łazami Brzyńskimi i Przehybą.
Wieś składa się z rozrzuconych po roztokach i zboczach doliny potoku Jaworzynka (zwanego też Gabońskim Potokiem) domostw.
Integralne części wsi
edytuj| przysiółki | Opalana |
| części wsi | Bachnacie, Ćwiercie Wyżne, Ćwierci Niżne, Groń, Jachlówka, Klin, Mołdawówka, Osada, Pasternia, Praczka, Przychód, Wilkówka, Wola, Zapasiecze |
Nazwy miejscowe wsi w dokumentach źródłowych
edytuj„Gaban” – 1293, „de Bagam” – 1301, „Gaban” – 1325, „de Gabana” 1378, „de Gabani” – 1400, „de Gabanye” – 1408, „Ga banay” – 1408, ale też „Kabana” – 1418, „Gubany” – 1421, „de Gabanya”, „de Gabanye” – 1452, „Gabanyow” (według Długosza) – 1470-80, „Gabon” – 1581, „Grabon” – 1680, „Gaboń” – 1881 (SG II 430)[7].
Pochodzenie nazwy wywodzi się po przekształceniu od nazwy osobowej Gaban[7] powstałej od przymiotnika gabać – znaczy nagabywać, niepokoić, dręczyć, oskarżać.
Historia
edytujPo raz pierwszy w dokumentach Gaboń występuje w 1276 r. jako „Gaban”, wieś rycerska należąca do komesa Mirosława[7].
W 1293 r. komes Mściwój, w obecności wdowy po księciu krakowskim Leszku Czarnym, Gryfiny, sprzedał wieś komesowi Mikołajowi zw. Pączek herbu Janina. Z tą też chwilą Gryfina nadała Gaboniowi prawo teutońskie (niemieckie). W końcu XIV w. i przez cały XV w. wieś była własnością Gabańskich- Wiernków.
W 1378 r. część Gabonia (Opalaną) zakupiła za 100 grzywien jedna z mniszek klasztoru klarysek w Starym Sączu – Agnieszka J., córka księcia opolskiego, palatyna węgierskiego, wielkorządcy Rusi Halickiej i Polski oraz księcia dobrzyńsko-kujawskiego Władysława Opolczyka. W 1604 r. klasztor klarysek starosądeckich dokupił za 6 tys. zł resztę wsi.
W latach 1770–1918 w zaborze austriackim. Od 1782 w rękach austriackiego skarbu (tzw. Fundusz religijny). Wówczas też osadzono tutaj kolonistów niemieckich (Gaboń Niemiecki).
Około roku 1880 wieś liczyła ok. 715 mieszkańców, w tym 55 pochodzenia niemieckiego. W 1925 roku Gaboń miał ok. 1020 mieszkańców, w tym 21 narodowości niemieckiej.
W czasie okupacji na Przehybie i w okalających ją lasach ukrywali się partyzanci.
W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gaboń. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Ochotnicza straż pożarna
edytujOchotnicza Straż Pożarna w Gaboniu powstała w 1967 roku. Jednostka znajduje się poza krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym. Od 1994 roku posiada remizę. Jest wyposażona w samochody Mercedes Benz 1222 GBA i Renault Trafic SLRr[8]
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 30742
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 249 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Strona gminy, sołectwa.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. [T.] 3, E-I. Kraków: Polska Akademia Nauk, 1999, s. 54, seria: Nazwy miejscowe Polski.
- ↑ OSP Gaboń na stronie nowysacz112.pl
Linki zewnętrzne
edytuj- Gaboń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 430.
- Gaboń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 481.
- Parafia Gaboń
- Gaboń
- Szkoła Podstawowa