Głotowo
Głotowo (Glotowo, niem. Glottau, prus. Glātawa) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto[4][5], w dolinie rzeki Kwieli.
| wieś | |
 Kościół w Głotowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
533[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-040[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0472680 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Dobre Miasto  | |
 53°57′33″N 20°21′54″E/53,959167 20,365000[1]
| |
W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Głotowo, po jej zniesieniu w gromadzie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Największa wieś pod względem liczby ludności w Gminie Dobre Miasto.
Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia. Typową zabudową jest zabudowa jedno lub wielorodzinna poniemiecka.
Ciekawym obiektem jest szkoła założona przez Niemców w 1931 r. Szkoła polska powstała w 1946 r. W wyniku likwidacji publicznej placówki od 1 września 2002 r. w Głotowie funkcjonuje Niepubliczna Szkoła Podstawowa prowodzona przez Stowarzyszenie „Przyjaciel Dziecka”. We wsi swoją działalność prowadzi również Centrum Aktywności Wiejskiej.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1046205 | Wilki | część wsi |
Historia
edytujPierwsze wzmianki o Głotowie (1290 r.) związane są z pojawieniem się we wsi sołtysa z Ornety, Wilchela, a pierwszymi mieszkańcami byli Prusowie. W 1300 r. nastąpił najazd Litwinów. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament by uchronić go przed profanacją, zakopując go w znacznej odległości od świątyni. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Po wielu latach pewien rolnik znalazł ukryty w ziemi kielich, a w nim nienaruszoną hostię. Jak głosi legenda woły ciągnące pług uklękły, podkreślając tym samym niezwykłość tego wydarzenia. Wiadomość o cudownym znalezieniu hostii rozeszła się wśród ludu, kielich przeniesiono w procesji do kościoła w Dobrym Mieście. Tymczasem hostia po raz kolejny wracała do Głotowa na miejsce, gdzie była zakopana. Wobec woli bożej wzniesiono kościół ku czci Bożego Ciała. Glotowo lokowane było w 1313 r. W połowie XIV w. zbudowano drugi kościół z kamienia i cegły i od tego czasu Głotowo stało się miejscem pielgrzymkowym. W połowie XIV w. zbudowany został kościół ku czci Bożego Ciała (wcześniejszy, pierwszy kościół powstał ok. 1290 r., zniszczony w czasie najazdu Litwinów). Kamień węgielny pod sanktuarium został wmurowany dn. 22 sierpnia 1722 r. przez biskupa Teodora Potockiego, a 24 lipca 1726 kościół był konsekrowany przez biskupa Krzysztofa Jana Szembeka. Historia Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa, Janem Mertenem, który po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. Przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy traktując je jako relikwie, umieszczone w późniejszych kaplicach. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne.
Kalendarium
edytuj
- XIII w. – wzniesienie drewnianego kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja
- 1290 r. – pierwsza wzmianka o Głotowie
- 1300 r. – Głotowo zostało najechane przez Litwinów
- 12 marca 1313 r. biskup Eberhard z Nysy nadał Głotowu przywilej lokacyjny, a w nim 90 łanów
- Połowa XIV w. – wzniesienie murowanej świątyni, w miejscu odnalezienia kielicha liturgicznego wraz z Eucharystią. Od tego czasu Głotowo odwiedzają liczni pielgrzymi
- Styczeń 1356 r. – spalenie Głotowa w wyniku najazdu wojsk litewskich
- 27 maja 1362 r. – odnowienie przywileju lokacyjnego Głotowa przez biskupa Jana Stryprocka
- 1709 r. – epidemia dżumy powoduje duże straty w ludności wsi i okolic
- 22 sierpnia 1722 r. – wmurowanie kamienia węgielnego przez biskupa Teodora Potockiego pod budowę nowego kościoła w miejscu średniowiecznej świątyni, którą poddano rozbiórce
- 24 lipca 1726 r. – biskup Krzysztof Jan Szembek konsekrował nową świątynię
- 1878-1894 r. – budowa kaplic pamiątki Drogi Krzyżowej Jezusa Chrystusa (Kalwaria Warmińska)
- 18 maja 1894 – poświęcenie Kalwarii
- 2 września 2006 r. – odkrycie kradzieży cennych, XIX w. dzieł sztuki oraz zbezczeszczenia ołtarza.
- Kościół barokowy pw. Zbawiciela z 1722 r. (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822). Zbudowany na planie starszego, średniowiecznego, prawdopodobnie według planów Krzysztofa Reimersa z Ornety. Wieża z neobarokowym hełmem z 1854. Wyposażenie wnętrza – barokowe. Ambona z ok. 1730 r. z rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, chrzcielnica późnobarokowa z rzeźbioną grupą Chrztu w Jordanie. Ogrodzenie chrzcielnicy w postaci kutej kraty (wykonane przez kowala z Dobrego Miasta).
- 4 kaplice w narożnikach cmentarza kościelnego (wpisane w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
- Cmentarz przykościelny (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
- Kapliczka na placu kościelnym z 1742 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2339)
- Kapliczka na cmentarzu parafialnym (4 ćw. XIX w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2340)
- Kapliczka przydrożna (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2342)
- Kapliczka przydrożna z 1767 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4282)
- Kapliczka przydrożna (4 ćw. XVIII w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4283)
- Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3728)
- Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3729)
- Kalwaria Warmińska (wpisana w rejestr zabytków 29 grudnia 2003 r., nr A-2097)
- 14 kaplic, 1878–1894 Drogi Krzyżowej (tzw. Kalwaria Warmińska)
- Grota Matki Boskiej z Lourdes z 2 ćw. XX w.
- Kaplica Modlitwy w Ogrójcu z 2 ćw. XX w.
- Park Kalwaryjski (układ alejowy)
Kalwaria
edytujKalwaria została wybudowana w latach 1878–1894. Inicjatorem jej budowy był mieszkaniec Głotowa Johannes Merten[7], który w tym celu odbył pielgrzymkę do Jerozolimy. Przywiózł on ze sobą jako relikwie kamyczki z poszczególnych stacji jerozolimskiej drogi krzyżowej, które umieszczono pod kloszami w każdej kapliczce. Wąwóz pod Kalwarię wykopywano ręcznie staraniem całej diecezji warmińskiej (szacuje się, że w ciągu szesnastu lat w pracach uczestniczyło 70 tysięcy ludzi). Troszczono się, aby wiernie naśladować długość i nachylenie prawdziwej Drogi Krzyżowej Chrystusa w Jerozolimie. Pracami kierował ówczesny proboszcz Głotowa ks. Ferdynand Engelbrecht, a po jego śmierci w 1893 r. ks. Donald Steinsohn. W piątek 18 maja 1894 roku ówczesny biskup warmiński Andrzej Thiel dokonał poświęcenia Kalwarii.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 33742
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 313 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], 31 marca 2021 [dostęp 2021-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-07].
- ↑ Edyta Regulska, „Warmińska Jerozolima” – Głotowo, [w:] Marcin Wójcik (red.), Tożsamość i „miejsce”. Budzenie uśpionego potencjału wsi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017, s. 45–52, DOI: 10.18778/8088-426-7.06, ISBN 978-83-8088-426-7.
Bibliografia
edytuj- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 157
- Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego. domwarminski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-06)].
Linki zewnętrzne
edytuj- Głotowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 608.
- Warmińska Jerozolima Głotowo