Wikipedia

Głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu

Głaz narzutowy na placu Wolności – pochodzący z epoki lodowcowej głaz narzutowy z granitu (z licznymi domieszkami), umiejscowiony na placu Wolności w Raciborzu. Jest największym spośród wszystkich głazów odnalezionych na terenie Kotliny Raciborskiej[1][2] i największym spośród głazów pomnikowych w województwie śląskim[3] oraz na całym Śląsku. W roku 1960 został ustanowiony pomnikiem przyrody.

Głaz narzutowy na placu Wolności
pomnik przyrody ustanowiony 10 czerwca 1960
Ilustracja
Widok od strony ul. Wojska Polskiego
Państwo

 Polska

Nazwa systematyczna

Głaz narzutowy

Położenie na mapie Raciborza
Mapa konturowa Raciborza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Głaz narzutowy na placu Wolności”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Głaz narzutowy na placu Wolności”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Głaz narzutowy na placu Wolności”
Położenie na mapie powiatu raciborskiego
Mapa konturowa powiatu raciborskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Głaz narzutowy na placu Wolności”
Ziemia50°05′37,45″N 18°12′53,65″E/50,093736 18,214903
Multimedia w Wikimedia Commons

Charakterystyka

edytuj

Jest to głaz granitowy składający się z czerwonego skalenia oraz kwarcu. Waży 42,5 t, jego objętość wynosi 16,5 m³, długość 3,25 m, a wysokość – 2,25 m[4][5][6]. Znajduje się na środku placu Wolności, na działce nr 843/175. Obok głazu przebiegają dwa szlaki turystyczne, żółty Szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych i czerwony Szlak Husarii Polskiej[2].

Historia

edytuj

Głaz pochodzi ze Skandynawii i został przyniesiony do Kotliny Raciborskiej przez lodowiec w czasie zlodowacenia Sanu II[3]. Został odkryty w 1927 roku w piaskowni Karola Popelli w Wojnowicach[1][2][7]. W 1929 roku całkowicie go odsłonięto, a w roku 1934, za radą jednego z wojnowickich nauczycieli, Alfonsa Nentwiga, mimo olbrzymich rozmiarów i wagi, został przetransportowany do Raciborza na obecne miejsce, wówczas zwane placem Adolfa Polko (niem. Polkoplatz)[1]. Operacja przewiezienia głazu była w owym czasie sporym przedsięwzięciem. Podwozie, na którym przetransportowano głaz, zostało wypożyczone z fabryki dywanów w Kietrzu. Na podwoziu umieszczono z kolei specjalnie wyprodukowany na ten cel kocioł z firmy Siemens-Plania Werke (obecnie SGL Carbon, dawny ZEW S.A.). Do zamocowania obiektu użyto uchwytów i lin udostępnionych przez firmę Fröhlich, a raciborska kolej użyczyła szyn oraz podkładów kolejowych. Jako środka transportu użyto platformy ciągniętej przez dwie lokomobile parowe, wypożyczone przez hrabiego Lichnowskiego z Kuchelnej[5][6]. Na swoje miejsce dotarł ostatecznie 6 czerwca 1934 roku. Po ustawieniu go na miejscu otoczono go niewielkim murkiem, przegrodzonym tabliczkami z nazwiskami bojowników ruchu narodowo-socjalistycznego. Zastąpił stojącą wcześniej w tym miejscu pierwszą w historii Raciborza publiczną fontannę, ufundowaną przez Adolfa Polko. Uroczystej inauguracji dokonano 1 lipca 1934 roku[8]. Głaz miał być symbolem nowych czasów jako tysiącletnie monumentum ruchu narodowo-socjalistycznego[7]. W roku 1945 murek zlikwidowano[4][8].

Od 10 czerwca 1960 roku orzeczeniem nr 179 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu posiada status pomnika przyrody nieożywionej[9][10][11]. Ponowne orzeczenie o uznaniu głazu za pomnik przyrody wydał również w rozporządzeniu nr 21/05 z dnia 16 czerwca 2005 roku wojewoda śląski[12].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. s. 99.
  2. ↑ a b c Pieszo i rowerem po ziemi raciborskiej i opawskiej. s. 58.
  3. ↑ a b Z. Wieland: Pomniki przyrody nieożywionej. www.2007.przyroda.katowice.pl, 15 sierpnia 2004. [dostęp 2010-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-13)]. (pol.).
  4. ↑ a b Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 191.
  5. ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Głaz narzutowy. [dostęp 2008-02-18].
  6. ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. s. 27.
  7. ↑ a b Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 50.
  8. ↑ a b Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. s. 198.
  9. ↑ Jan Duda: Przyroda Powiatu Raciborskiego. www.powiatraciborski.pl, 28 lutego 2006. s. 21. [dostęp 2010-10-12]. (pol.).
  10. ↑ Rada Miasta ustanowiła pomniki przyrody. www.raciborz.com.pl, 2 grudnia 2008. [dostęp 2009-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-14)]. (pol.).
  11. ↑ Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004-2015. s. 35.
  12. ↑ Rozporządzenie Nr 21/05 Wojewody Śląskiego z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – głazu narzutowego, zlokalizowanego w miejscowości Racibórz. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2005”. s. 12142. 

Bibliografia

edytuj
  • Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003. ISBN 83-917453-4-1. (pol.).
  • Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2007. ISBN 978-83-89802-36-1. (pol.).
  • Paweł Newerla: Opowieści o dawnym Raciborzu. Racibórz: Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej, 1995. ISBN 83-903389-4-1. (pol.).
  • Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. ISBN 978-83-89802-73-6. (pol.).
  • Rozporządzenie Nr 21/05 Wojewody Śląskiego z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody – głazu narzutowego, zlokalizowanego w miejscowości Racibórz. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego 2005”. Nr 81, 27 czerwca 2005. Poligrafia Zakładu Obsługi Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. ISSN 1643-2800. (pol.). 
  • Pieszo i rowerem po ziemi raciborskiej i opawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2006. (pol. • cz.).
  • Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. Kraków: Amistad Sp. z o.o., 2009. ISBN 978-83-7560-058-2. (pol.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Głaz_narzutowy_na_placu_Wolności_w_Raciborzu&oldid=65870664”