Wikipedia

Górka (Sobótka)

Górka (Gorca XIII w., niem. Gorkau) – zachodnia część miasta Sobótka na Dolnym Śląsku, do 1959 formalnie samodzielna wieś o nazwie Górka (do 1945 pod nazwą Zobten-Gorkau), położona u podnóża góry Ślęży.

Górka
część miasta Sobótki
Ilustracja
Pałac w Sobótce-Górce
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wrocławski

Gmina

Sobótka

Miasto

Sobótka

W granicach Sobótki

31 grudnia 1959[1]

SIMC

0987302[2]

Strefa numeracyjna

(+48) 71

Kod pocztowy

55-050

Tablice rejestracyjne

DWR

Położenie na mapie Sobótki
Mapa konturowa Sobótki, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Górka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Górka”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Górka”
Położenie na mapie powiatu wrocławskiego
Mapa konturowa powiatu wrocławskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Górka”
Położenie na mapie gminy Sobótka
Mapa konturowa gminy Sobótka, po lewej znajduje się punkt z opisem „Górka”
Ziemia50°53′35″N 16°42′19″E/50,893145 16,705392

Do 1954[3] oraz od 1959[1] w granicach Sobótki.

Nazwa

edytuj

Nazwa miejscowości wywodzi się od polskiego słowa górka oznaczającego małą górę[4]. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia Górka (kleiner Berg) zanotowaną w łacińskim dokumencie z 1108 roku podając jej znaczenie „Auf dem kleinen Berge” czyli po polsku „położona na małej górze” – górce[4]. W innym miejscu nawiązał również do klasztoru znajdującego się w miejscowości „kloster auf dem kleinen Berge” czyli klasztor na małej górze"[4].

Wzmiankowana w łacińskim dokumencie z 1250 roku wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Gorka”[5]. Polską nazwę miejscowości w formie Górka w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa. Podał, że w miejscowości znajdował się znany „ogród oraz piwowarnia”[6].

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:

  • pałac, tzw. „zamek” z pozostałościami klasztoru i kaplicą do kasaty w 1810 r., z poł. XIII w., z XVI wieku, przebudowany w XIX wieku; w którym obecnie znajduje się hotel, przy ul. Zamkowej. W 1121 ufundowano na miejscu obecnej budowli, znajdującej się na południowym skraju dawnej wsi, kaplicę dla zakonu kanoników regularnych św. Augustyna, sprowadzonych do Sobótki[8]. Wieś Górka wymieniana jest w dokumentach księcia Henryka Brodatego z 1204 i 1208 roku w związku z decyzją o zwrocie posiadłości zakonowi. Nazwa wsi pojawiła się też w 1250 w dokumentach papieża Innocentego IV w związku z konsekracją nowego kościoła[9]. W 1256 roku książę Bolesław Łysy napadł tam biskupa wrocławskiego Tomasza I Zarembę, którego wziął w niewolę[10]. W 1316 wzmiankowano Pacuszkę, proboszcza z Górki, a w 1320 opata Henryka Calvusa, który uwięził w kościele opata Filipa (swego poprzednika) wraz z kapelanem. Mieszczące się w Górce probostwo kanoników zniszczone zostało przez husytów w 1428 i 1435. Odbudowę rozpoczęto w II połowie XV i kontynuowano w I połowie XVI wieku staraniem proboszczów Franciszka Kräzera i Walentego Äschiusa; do kaplicy dobudowana została część mieszkalna (1524–1553[11], dalsza rozbudowa 1585, ponowna konsekracja w 1589). Opactwo splądrowane i zniszczone zostało podczas wojny trzydziestoletniej w latach 1618–1648. W 1736 otynkowane zostało wnętrze kościoła, a po sekularyzacji w 1810 zabudowania probostwa (oprócz samego kościoła, pełniącego rolę parafialnego) sprzedano (1812) w ręce prywatne Ernestowi von Luttwitz, który przeznaczył je na cele mieszkalne. W latach 1854 i 1868 kościół doczekał się remontu dachu i szczytów.Całość zabudowań mieszkalnych i gospodarczych sprzedana została w 1885 Eugeniuszowi von Kulmitz. Podjął on decyzję o całkowitej ich przebudowie w formie neorenesansowego zamku według projektu architekta wrocławskiego, Wilhelma Rheniusa; prace te wykonano w latach 1886–1891. Naprawy i remonty kompleksu dokonywane były w latach 1908, 1914 i 1928. W 1932 parafię i wyposażenie kościelne przeniesiono do nowego kościoła, a stary kościół zamieniono na magazyn; po II wojnie światowej remonty wykonywano w latach 1965, 1970 i 1973. Obecnie, po licznych przebudowach całości, zachowały się formy gotyckie i renesansowe, przesłonięte neorenesansowymi. Frontowa elewacja budynku z łamanego granitu z dodatkiem cegły, częściowo otynkowanego, skierowana jest ku południowi. Dawny XV-wieczny kościół znajduje się we wschodniej części obiektu, w części środkowej wieża powstała w latach 1524–1553, a dawny budynek gospodarczy z ok. 1558 w części zachodniej. Średniowieczna kaplica mieści się wewnątrz kompleksu, przy czym podczas prac konserwatorsko-remontowych natrafiono w jej pobliżu na resztki fundamentów wieży i murów, co mogłoby wskazywać na to, że w średniowieczu znajdował się tu także zamek
  • budynek bramny
  • oficyna
  • wozownia
  • browar, nieczynny, z poł. XIX w.
     
    Sobótka, browar
  • ośrodek wychowawczy, z 1930 r.
  • park.

Szlaki turystyczne

edytuj

  – Strzelin – Pęcz – Piotrowice – Zielenice – Suchowice – Jordanów Śląski – Glinica – Winna Góra – Gozdnik – Przełęcz Sulistrowicka – Przełęcz Słupicka – Radunia – Przełęcz Tąpadła – Ślęża – Sobótka-Górka[12]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Dz.U. z 1959 r. nr 66, poz. 408
  2. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). GUS. [dostęp 2021-01-09].
  3. ↑ Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wrocławskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)
  4. ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, 28, OCLC 456751858 (niem.).
  5. ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 280.
  6. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.21.
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 235,236. [dostęp 2012-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  8. ↑ „Opat z Arrouaise, Gerwazy, wysłał na Ślężę pierwszy konwent, na czele z Rogerem, prepozytem arrowezyjskim, który został pierwszym opatem na Ślęży. Kanonicy pochodzili z romańskiej części Flandrii i przez dłuższy czas również na Śląsku konwent zachował francuski charakter„ [w:] Przegląd historyczny. 1975. t. 66
  9. ↑ „sprowadzeni z Arrouaise we Flandrii mnisi [Kanonicy regularni reguły św. Augustyna, XII w. ] zamieszkali pierwotnie „in monte Silentii alias Sobotka„, skąd z powodu wilgotnego klimatu panującego na górze przenieśli się do podnóża góry, do miejsca zwanego Gorca = Górka, niem. Gorkau, [w:] Rospond. Zabytki języka polskiego na Śląsku. str. 36
  10. ↑ SUb III, s. 133-135, nr. 196: ... cum venerabilis frater noster ... episcopus Wratislauiensis ad monasterium de Gorca sue diocesis consecraturus ibidem quandam ecclesiam divertisset, nobilis vir Boleslaus dux Slesie associatis sibi quibusdam iniquitatis filiis in ipsum monasterium nocturno tempore subito irruens eundem episcopum in lecto iacentem nullasque tunc formidantem insidias cum .. preposito et Ecardo presbitero canonico eiusdem ecclesie necnon et quibusdam aliis ipsius familiaribus personaliter capere ...
  11. ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 120
  12. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2.03.2014

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj


Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Górka_(Sobótka)&oldid=73457984”