Górale Czadeccy
Górale Czadeccy – góralska grupa etnograficzna zamieszkująca dolinę Kysucy (region Kysuce), w północno-zachodniej Słowacji, na południe od Przełęczy Jabłonkowskiej[1][2] oraz enklawy na Liptowie i Bukowinie. Jest pochodzenia śląsko-małopolskiego.
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język | |
| Religia | |
| Grupa | |
| Pokrewne |
Rejon Czadcy
edytujGórali Czadeckich cechuje pewna odrębność względem Górali Śląskich, co jest związane z innymi kierunkami wpływów na tę ludność[2].
Omawiana grupa sąsiaduje od południa ze Słowakami, od zachodu z morawską ludnością czeską. Tereny na północ od Górali czadeckich zamieszkują Górale Śląscy (pośród nich Jacki), na wschodzie Górale Żywieccy[3].
Gwary czadeckie charakteryzują się wpływami małopolskimi, śląskimi i języka słowackiego.
Największe miasta regionu Górali Czadeckich: Czadca i Turzówka.
Zachodzący (z różnym nasileniem) na przestrzeni dziejów proces asymilacji językowej (zarówno dobrowolny, jak i przymusowy), oddziaływał także na Górali Czadecckich o polskich korzeniach[3][4].
Stefan Michalski w 1931 roku podawał, że w Czadeckiem mieszka ponad 13 tysięcy Polaków[5]. Według słowackiego spisu powszechnego z 2011 roku w powiecie Czadca narodowość polską deklarowało 69 osób, natomiast polski, jako język ojczysty, wskazało 75 osób[6].
Osadnictwo na Bukowinie
edytujW początkach XIX wieku, z powodu przeludnienia rejonu czadeckiego, część tamtejszych Górali przesiedliła się na Bukowinę, głównie w rejon Czerniowiec i Starej Huty. Ze względu na odrębność językową i wyznaniową w stosunku do miejscowej ludności ruskiej i mołdawskiej, Górale Czadeccy zamieszkujący Bukowinę pozostawali w izolacji, tym samym przechowali gwarę oraz charakterystyczny folklor[7]. Obecnie przeważnie posługują się gwarą góralską (komunikacja prywatna) lub językiem ogólnopolskim (komunikacja kościelna); języki państwowe używane są w szkole i administracji[8].
W latach 1945–1948 przeprowadzona została akcja repatriacyjna, skutkiem której ok. 5 tysięcy bukowińskich Górali zostało przesiedlonych w okolice Żar, Żagania oraz na Pomorze Zachodnie[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Adam Fischer: Lud polski – podręcznik etnografji Polski. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1926, s. 16.
- ↑ a b Jan Stanisław Bystroń: Ugrupowanie etniczne ludu polskiego. Kraków: Orbis, 1925, s. 11.
- ↑ a b Marek Skawiński: Przeszłość i dzień dzisiejszy Górali Czadeckich. Związek Podhalan Oddział Górali Śląskich. [dostęp 2013-02-03].
- ↑ Józef Chlebowczyk: O niektórych powojennych problemach mniejszości polskiej w Czechosłowacji. W: Z polsko-czechosłowackiego sąsiedztwa : studia i szkice. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1985.
- ↑ Stefan Michalski, W krajach Korony św. Wacława : (wrażenia z wycieczki po Czechosłowacji), 1931.
- ↑ Sčítanie obyvateľov, domov a bytov 2011 [online].
- ↑ POLACY NA BUKOWINIE RUMUNSKIEJ, „Biuletyn Stowarzyszenia WSPÓLNOTA POLSKA” nr 2/94”, www.zakorzenienie.most.org.pl [dostęp 2020-05-16].
- ↑ Helena Krasowska, Górale polscy na Bukowinie Karpackiej: studium socjolingwistyczne i leksykalne, 2006.
- ↑ Helena Krasowska, Charakterystyka językowa polskiej gwary górali bukowińskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 53”, 2018.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mapa z górskimi grupami etnograficznymi Polski Związek Podhalan
