Fritz Wunderlich

Fritz Wunderlich, właśc. Friedrich Karl Otto Wunderlich (ur. 26 września 1930 w Kusel, zm. 17 września 1966 w Heidelbergu) – niemiecki tenor liryczny.

Fritz Wunderlich

Data i miejsce urodzenia	26 września 1930 Kusel, Niemcy
Data i miejsce śmierci	17 września 1966 Heidelberg
Typ głosu	tenor
Gatunki	opera
Zawód	śpiewak operowy
Aktywność	1954–1966

Kariera Wunderlicha, przerwana przedwczesną śmiercią, trwała bardzo krótko. Mimo to był głównym niemieckim tenorem lirycznym i jednym z czołowych śpiewaków mozartowskich. Głos Wunderlicha był dobrze uformowany, styl pozbawiony afektacji i męski, ale jednocześnie pełen wrażliwości. Najbardziej znany był jako wykonawca ról mozartowskich (Belmonte, Don Ottavio, Tamino), wykonywanych jednocześnie żarliwie i lirycznie. Także jako wykonawca pieśni (m.in. Piękna młynarka, Dichterliebe) i śpiewak operetkowy. Znany był również jako wykonawca partii wokalnych w muzyce Johanna Sebastiana Bacha, szczególnie jako Ewangelista w obu Pasjach.

Życiorys

Urodził się 26 września 1930 roku w Kusel w Palatynacie (piosenka Mein Kusel in der Pfalz – Kusellied, którą skomponował, stała się hymnem rodzinnego miasteczka) w rodzinie ewangelickiej. Był synem muzyka (Paul Edmund Wunderlich, 1892–1935) i skrzypaczki (Anna Wunderlich z domu Malz, 1888–1963). Rodzice dzierżawili w Kusel oberżę Emrichs Braustübl, w której znajdowała się także sala kinowa – grali też muzykę do pokazywanych tam niemych filmów. Ze względu na wady budowlane oberża została jednak w 1931 zamknięta, odtąd rodzina utrzymywała się z trudem z lekcji muzyki – trudności materialne doprowadziły w 1935 ojca Wunderlicha do samobójstwa. Po samobójstwie ojca rodzina zubożała, matka musiała sama utrzymywać troje dzieci, głównie z lekcji muzyki i grania na potańcówkach. Już od dzieciństwa Wunderlich musiał także sam zarabiać wykonując muzykę. Matka uczyła go gry na skrzypcach, fortepianie i akordeonie, jako dwunastolatek uczył się grać na waltorni, następnie także na trąbce. Uczęszczał do szkoły w Kusel (Volks- und Oberschule Kusel, 1937–1948). Aż do ostatnich miesięcy wojny Kusel omijały wydarzenia wojenne – w styczniu 1945 matka Wunderlicha została jednak ranna w bombardowaniu, z trudem uchodząc z życiem. W ostatnich miesiącach wojny młody Wunderlich, jak wielu niemieckich nastolatków, uczestniczył w umacnianiu Linii Zygfryda.

Jako osiemnastolatek przez ponad rok prowadził zespół wokalny w pobliskiej wiosce. Nie lubił nauki szkolnej, często włóczył się po palatynackich lasach. Przygotowywał się jednak do zawodu nauczyciela ludowego, uczęszczając krótko do studium nauczycielskiego w Kusel (Pädagogische Akademie Kusel, 1948–1950). Naukę przerwał, gdyż dyrektor teatru w Kaiserlautern Heinz Leopold Sulanke, dyrygent Emmerich Smola i muzykolog Joseph Müller-Blattau, którzy przy różnych okazjach przysłuchiwali się śpiewowi Wunderlicha, odkryli jego talent wokalny i doradzili mu rozpoczęcie studiów muzycznych. Pierwsze lekcje śpiewu pobierał przez rok w Kaiserslautern, jego nauczycielką była Käthe Bittel-Valckenberg.

W latach 1950–1955 studiował w Hochschule für Musik Freiburg we Fryburgu Bryzgowijskim – początkowo grę na rogu pod kierunkiem Lothara Leonardsa, następnie śpiew pod kierunkiem Margarete von Wintenfeld. Naukę we Fryburgu rozpoczął za radą Müller-Blattaua, w którego opinii po ukończeniu studiów czekała Wunderlicha wielka kariera. Pod kierunkiem von Wintenfeld Wunderlich, który w ogóle był bardzo wcześnie dojrzałym śpiewakiem, czynił bardzo szybkie postępy. Zaledwie po dwóch latach nauki wykonywać mógł najtrudniejsze role repertuaru oratoryjnego – jak Ewangelista w Oratorium na Boże Narodzenie Bacha, którą to rolę wykonywał jeszcze w czasie studiów w kościele w Esslingen. Dyrektor fryburskiego konserwatorium, flecista Gustav Scheck, wprowadził Wunderlicha do zespołu muzyki barokowej. Około 1951 roku Wunderlich debiutował jako solista Freiburger Bachchoir. W 1953 wykonał w kościele luterańskim w Wormacji partię Ewangelisty w Pasji według św. Jana, razem z Heidelberger Bachverein, dyr. Hermann Meinhard Poppen. W Wielki Piątek 1954 wykonał w Hof po raz pierwszy partię Ewangelisty w Pasji według św. Mateusza. W czasie studiów Wunderlich zetknął się z wieloma stylami muzycznymi, co przyczyniło się do wytworzenia charakterystycznej dla niego pewności w wykonywaniu muzyki wielu stylów i epok. By móc się utrzymać, nocami wykonywał muzykę taneczną i jazzową.

W operze debiutował 21 lipca 1954 w przedstawieniu szkolnym Czarodziejskiego fletu, jako Tamino (nie licząc przedstawień amatorskich przed studiami). Tamino to rola, z którą kojarzony był najsilniej, nie tylko pierwsza, ale też ostatnia, którą wykonywał. Łącznie wystąpił jako Tamino w ponad stu przedstawieniach. Wunderlicha dostrzegł w tym przedstawieniu agent opery w Stuttgarcie, który polecił go jej dyrektorowi Ferdinandowi Leitnerowi. Dzięki temu śpiewak uzyskał pięcioletni angaż w operze w Stuttgarcie, z pensją 400 marek.

W latach 1955−1958 zatrudniony był w operze w Stuttgarcie. Tam też debiutował profesjonalnie niewielką rolą Ulricha Eislingera w Śpiewakach norymbeskich. Jako początkujący śpiewak początkowo w ogóle wykonywał tylko niewielkie role, przełom w karierze przyszedł jednak szybko – już po pół roku, dzięki wsparciu Wolfganga Windgassena, wykonał w zastępstwie rolę Tamino. Odtąd powierzano mu większe role, jak Jenik w Sprzedanej nareczonej, Belmonte w Uprowadzeniu z seraju, Beppo w Pajacach, Fenton w Wesołych kumoszkach z Windsoru i Śpiewak w Kawalerze srebrnej róży. W 1959 wystąpił w Stuttgarcie jako Tiresias w premierze dramatu muzycznego Carla Orffa Oedipus der Tyrann. Pod koniec lat 50. można było też po raz pierwszy usłyszeć Wunderlicha w radio, np. Oratorium na Boże Narodzenie Bacha w Süddeutscher Rundfunk. W tym czasie wykonywał też po raz pierwszy Piękną młynarkę, znacznie poprawiły się też jego zarobki. Pracował nad swoimi umiejętnościami aktorskimi, gdyż nauka w konserwatorium nie przygotowała go w pełni do zadań aktorskich. Znaczenie ma tu przede wszystkim inscenizacja opery Lortzinga Kłusownik w reżyserii Günthera Rennerta (1958). Występując w roli barona Kronthala, wykazać musiał się zdolnościami komicznymi – współpraca z Rennertem okazała się sukcesem, co potwierdziły też przychylne recenzje.

W 1958 wystąpił na Festiwalu w Aix-en-Provence. W 1959 zadebiutował na Festiwalu w Salzburgu (z którym odtąd był stale związany) jako Henry Morosus w Milczącej kobiecie (dyr. Karl Böhm). Do wykonania tej roli zaprosił go sam Böhm. Występ w Salzburgu, do którego otworzyła mu drogę m.in. uprzednia współpraca z Rennertem, przyniósł mu międzynarodową sławę; stopniowo stawał się też powszechnie znany jako główny tenor mozartowski. Fakt, że sławę światową przyniosła Wunderlichowi właśnie rola Morosusa, bardzo różna aktorsko i wokalnie od ról mozartowskich, z których stał się najbardziej znany dopiero później, świadczy o rzadkiej uniwersalności śpiewaka.

W latach 1958–1960 pracował w Operze we Frankfurcie, od 1960 w Bayerische Staatsoper w Monachium, w 1962 przez jeden sezon także w Operze Wiedeńskiej. Pierwszą rolą Wunderlicha w Monachium był Hrabia Almaviva w Cyruliku sewilskim, z Eriką Köth w roli Rozyny. Jako Basilio wystąpił Hans Hotter, Figarem był Hermann Prey, z którym Wunderlich przyjaźnił się odtąd osobiście. W Monachium wykonywał najczęściej role mozartowskie, występował m.in. jako Alfredo (Traviata), Leński (Eugeniusz Oniegin) Christoph w Die Verlobung in San Domingo (prapremiera opery Wernera Egka, 1963); w Wiedniu w roli tytułowej w operze Palestrina.

W Covent Garden wystąpił tylko raz, w 1965 roku jako Don Ottavio (Don Giovanni). Dwa tygodnie przed śmiercią wystąpił na Festiwalu w Edynburgu – pochodzi z niego słynne nagranie cyklu pieśni Dichterliebe (Miłość poety) op. 48 Roberta Schumanna. W Edynburgu występował także w tym samym czasie, wraz z operą stuttgarcką, jako Tamino – miała to być jego ostatnia rola.

Jego karierę przerwał wypadek w domu wakacyjnym przyjaciela w Oberderdingen, gdzie spadł ze schodów. Umarł w klinice uniwersyteckiej w Heidelbergu przed 36. urodzinami. Zmarł trzy tygodnie przed planowanym debiutem w Metropolitan Opera, gdzie wystąpić miał jako Don Ottavio. Planował także rolę Rodolfo w Cyganerii, a nawet większe role wagnerowskie. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium.

Pozostawił setki nagrań oper, operetek, pieśni i oratoriów. Jako Tamino i Belmonte najbardziej znany jest z nagrania pod dyrekcją Karla Böhma (odpowiednio 1964, 1965). Partie solowe w Pieśni o ziemi Mahlera (nagranie pod dyr. Klemperera) wykonywał z młodzieńczą pasją i zmysłowością.

W 2008 roku znalazł się na liście „BBC Music Magazine” największych tenorów w historii, uzyskując czwartą lokatę tuż za Plácido Domingo, Enrico Caruso i Luciano Pavarottim.

Bibliografia

• Grove Music Online: Wunderlich, Fritz (The Oxford Dictionary of Music); Jon Tolansky, Wunderlich, Fritz (The Oxford Company of Music); Andrew Porter, Richard Wigmore, Wunderlich, Fritz (The New Grove Dictionary of Opera (Biography)) [dostęp 1 lipca 2017].

Linki zewnętrzne

• Fritz Wunderlich Gesellschaft (niem. • ang.)
• Fritz Wunderlich; Gramophone
• Fritz Wunderlich w bazie AllMusic (ang.)
• Fritz Wunderlich w bazie IMDb (ang.)