Frankizm
Frankizm – doktryna polityczna i społeczna wywodząca się od hiszpańskiego wojskowego i dyktatora Francisca Franco, czerpiąca z ideologii faszystowskiej i przez dużą część badaczy klasyfikowana jako hiszpańska gałąź tej ideologii[1][2][3][4][5], choć nie przez wszystkich[6][7]. Rządy frankistowskie zakończyły się w 1975 w momencie rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Hiszpanii.
.svg)
.jpg)
Cechy frankizmu
edytujIstotnymi składnikami frankizmu były:
- centralizm jako sposób utrzymywania władzy, mniejszości narodowe nie mogły posługiwać się językami narodowymi, a używanie flag narodowych było karane[8],
- korporacjonizm jako sposób organizacji społeczeństwa,
- nacjonalizm, objawiający się w polityce wewnętrznej jako podporządkowanie życia społecznego państwu i w polityce zagranicznej jako idea hispanidad,
- wynikający z tradycyjnej nauki katolickiej konsekwentny antykomunizm, a w rzeczywistości fizyczne zwalczanie wszystkich ruchów lewicowych[9],
- klerykalizm, zachowanie przywilejów jakimi cieszył się kler katolicki, kontrola życia religijnego poprzez cenzurę prasy, kodeks karny, „czystkę” w edukacji po przejęciu przez frankistów władzy[10][11][12],
- autorytaryzm – istotnym składnikiem była osobista, dyktatorska władza generała Franco jako Szefa Państwa Hiszpanii i Wodza Krucjaty Antykomunistycznej (tytulatura oficjalna), w ślad za czym szła oficjalna monopartyjność,
- monarchizm, odwołujący się do tradycji Królów Katolickich i imperialnych czasów Hiszpanii,
- pragmatyzm w rządzeniu – osobiste sprawowanie władzy umożliwiało generałowi Franco dostosowywanie praktyki swych rządów do aktualnej sytuacji, zwłaszcza międzynarodowej.
W polityce wewnętrznej reżim generała Franco przede wszystkim zwalczał wszelkie ruchy komunistyczne i socjalistyczne, nie cofając się przed najostrzejszymi środkami. Przeciwdziałał wszelkim ruchom autonomistycznym. Państwo Hiszpańskie stało się państwem ściśle unitarnym, a Katalonię i Kraj Basków na pewien czas objęto specjalnym statusem okupacyjnym. Generał Franco rządził osobiście – mimo iż był monarchistą, nie zdecydował się na przywrócenie monarchii. Miała być ona wprowadzona na nowo (instaurada, a nie restaurada) dopiero po jego śmierci. W życiu gospodarczym Hiszpanii frankistowskiej z początku dominował szeroki interwencjonizm państwowy. W obliczu coraz słabszych wyników gospodarczych w latach 60. XX wieku nastąpił zwrot ku gospodarce zdecydowanie wolnorynkowej (hiszpański cud gospodarczy).
Polityka zagraniczna frankistowskiej Hiszpanii była przede wszystkim pochodną frankistowskiego radykalnego antykomunizmu. W latach wojny domowej oddziały nacjonalistów korzystały z wojskowej pomocy Włoch i Niemiec. Podczas II wojny światowej Hiszpania zachowywała dogodną dla aliantów neutralność i mimo niemieckich nacisków nie przystąpiła do wojny po stronie Osi. W ramach „antybolszewickiej krucjaty” jednostki hiszpańskich ochotników („Błękitna Dywizja”, później „Błękitny Legion”) walczyły ramię w ramię z wojskami niemieckimi (i wielu innych państw Europy) przeciwko Związkowi Radzieckiemu. W latach zimnej wojny frankistowska Hiszpania współpracowała wojskowo i politycznie ze Stanami Zjednoczonymi, pozostając jednak poza NATO. Jednym z priorytetów, wynikającym z idei hispanidad, były również dobre stosunki z krajami kręgu kultury iberyjskiej.
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Norman Davies: Europa, Wydawnictwo Znak, Kraków 1998 str. 1045.
- ↑ Tim Ripley: Elitarne jednostki wojskowe Trzeciej Rzeszy: niemieckie siły specjalne w drugiej wojnie światowej s. 32.
- ↑ Paul Dowswell, Druga wojna światowa, Leonard Le Rolland (oprac.) i inni, Ożarów Maz.: Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, 2007, s. 14, ISBN 83-7423-593-4, ISBN 978-83-7423-593-8, OCLC 750020676.
- ↑ Katarzyna Fiołka: Wielkie Biografie: Hitler s. 68, ISBN 978-83-7670-073-1.
- ↑ Eugene L. Rasor: Winston S. Churchill, 1874-1965: A Comprehensive Historiography and Annotated Bibliography (Bibliographies of World Leaders) s. 89.
- ↑ Kazimierz Działocha, Leszek Garlicki: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: komentarz: Tom 5 s. 302.
- ↑ Prof. Adam Wielomski – KontrRewolucja w Hiszpanii gen. Franco. Polskie Sprawy 2017-04-07. [dostęp 2018-09-05].
- ↑ Susan Garzon, R. McKenna Brown, Julia Becker Richards, Wuqu' Ajpub': The Life of Our Language: Kaqchikel Maya Maintenance, Shift, and Revitalization str. 30.
- ↑ Cyprian Blamires: World Fascism: A Historical Encyclopedia, Tom 1 str. 240.
- ↑ Nicholas J. Karolides, Margaret Bald, Dawn B. Sova: 100 zakazanych książek: historia cenzury dzieł literatury światowej str. 282.
- ↑ Alejandro Herrero-Olaizola: The Censorship Files: Latin American Writers and Franco's Spain.
- ↑ Michael Sollars, Arbolina Llamas Jennings: The Facts on File Companion to the World Novel: 1900 to the Present str. 306.
Bibliografia
edytuj- Lidia Mularska-Andziak, Franco, Londyn: Wydawnictwo Puls, 1994, ISBN 1-85917-022-6, OCLC 837231015.
- N. Dzielny: Franco i przyjaciele, Warszawa 1963.
- J.R Nowak: Hiszpania po wojnie domowej 1939-1971, Warszawa 1972.
- M. Żmigrodzki: Encyklopedia Politologii TOM 4.
- Francisco Franco: Encyklopedia Politologii.