Franciszek Lilius
Franciszek Lilius, też Gigli (zm. w sierpniu lub wrześniu 1657 w Gromniku koło Tarnowa)[1][2] – polski kompozytor i kapelmistrz pochodzenia włoskiego.
| Imię i nazwisko |
Franciszek (Gigli) Lilius |
|---|---|
| Miejsce urodzenia | |
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Powiązania |
Życiorys
edytujBył synem Wincentego Liliusa. Możliwe, że urodził się w Polsce[3]. W 1625 był uczniem Girolama Frescobaldiego w Rzymie[2].
Przed 1630 należał do kapeli dworskiej króla Zygmunta III Wazy w Warszawie[1][2], skąd w styczniu 1630 roku przybył do Krakowa, zaangażowany na stanowisko kierownika muzycznego i kapelmistrza Kapeli Rorantystów działającej przy katedry wawelskiej. W Krakowie stał się bezspornym autorytetem muzycznym. Występował z kapelą na uroczystościach w Akademii Krakowskiej i u bogatszych mieszczan, sam prowadził w swym domu rodzaj muzycznej akademii – kształcił chłopców-sopranistów, o których zabiegały u niego kapele magnackie, a nawet kapela królewska[3][2].
Żył na wysokiej stopie, co skłaniało go do ciągłych zabiegów o nowe prebendy (kanonia w kolegiacie w Sandomierzu, probostwo w Żębocinie, kanonia w Tarnowie). Nie jest pewne, czy Lilius otrzymał święcenia kapłańskie, czy też tylko diakonatu. Utrzymywał intensywne kontakty z dworami magnackimi (Łukasza i Krzysztofa Opalińskich, Stanisława Lubomirskiego, Domoinika Zasławskiego i innych), którym dostarczał kompozycji, jak też uświetniał uroczystości występami kapeli[3].
Zmarł pod Tarnowem, gdzie schronił się podczas najazdu szwedzkiego[3].
Twórczość
edytujTwórczość Liliusa utrzymana w stylu prima pratica miała najprawdopodobniej przeznaczenie czysto lokalne, dominują tu bowiem układy na zespół głosów męskich, a więc służące kapeli rorantystów. Są to najczęściej kompozycje oparte na tradycyjnym równonutowym cantus firmus, albo bardzo proste, utrzymane w technice nota contra notam, albo wprowadzające kontrapunkt ozdobny; rzadziej pojawiają się ustępy imitacyjne. Lilius jest też autorem wydanych 4-głosowych pieśni religijnych z polskim tekstem, w których melodia umieszczona jest w głosie najwyższym jako „głos dla pospólstwa”[3].
Komponował msze, motety, psalmy, litanie, magnificaty, arie i pieśni. Z 75 znanych dziś jego kompozycji zachowała się jedynie niewielka część[1].
Zachowane dzieła
edytuj(na podstawie materiałów źródłowych[1][3][2])
- Missa brevissima
- Missa Tempore paschali
- Confitebor tibi Domine
- Domine Rex Deus
- Haec dies quam fecit Dominus
- Iubilate Deo omnis terra
oraz 4 pieśni wydane przez B. Dereya w książeczce Nabożne pieśni (Kraków. 1645)
Przypisy
edytujBibliografia
edytuj- Zygmunt Marian Szweykowski: Lilius Franciszek. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997. ISBN 83-224-3303-4. OCLC 164821167. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Zygmunt M. Szweykowski: Lilius [Gigli]. (3) Franciszek (Franciscus) Lilius. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. L. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Franciszek Lilius w bazie AllMusic (ang.)
- Franciszek Lilius – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Franciszek Lilius w bazie Discogs.com (ang.)
- Dyskografia Franciszka Liliusa w bazie MusicBrainz (ang.)