Franciszek Lessel

Franciszek Lessel (ur. ok. 1780 w Warszawie, zm. 26 grudnia 1838 w Piotrkowie Trybunalskim), polski kompozytor i pianista. Pochowany jest na cmentarzu w Ostrołęce niedaleko Pilicy.

Franciszek Lessel

Data i miejsce urodzenia	1780 Warszawa
Data i miejsce śmierci	26 grudnia 1838 Piotrków Trybunalski
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	Muzyk, kompozytor

Życiorys

Jego ojciec, Wincenty Ferdynand Lessel, był również kompozytorem i pochodził z Czech; u niego też młody Franciszek pobierał pierwsze lekcje muzyki. Pod koniec 1799 roku wyjechał do Wiednia, gdzie podjął studia kompozytorskie u Josepha Haydna. Haydn i Lessel, mimo różnicy wieku, pozostawali w bardzo bliskich i serdecznych stosunkach. Haydn podobno pożyczał Lesslowi pieniądze, a nawet osobiście kupował mu papier nutowy.

Po śmierci swego mistrza w 1809 Lessel wrócił do Polski. Koncertował (grał na fortepianie i harmonice szklanej, instrumencie w owych latach modnym), udzielał lekcji muzyki, komponował własne utwory. Jego koncerty odbywały się w Wiedniu, Krakowie, Warszawie, a także w Puławach, gdzie jego ojciec, Wincenty, zorganizował orkiestrę na dworze Czartoryskich.

Niepomyślnie ułożyło się życie osobiste Franciszka Lessla – zapałał odwzajemnioną miłością do panny Cecylii Beydale, nieślubnej córki księżnej Izabeli Czartoryskiej. Małżeństwo to jednak okazało się niemożliwe z powodu różnic w urodzeniu i złej sytuacji finansowej kompozytora. Według podania, Wariacje na temat polskiej pieśni ludowej a-moll Lessel napisał właśnie dla Cecylii. Utwór ten jest bardzo efektowny i silnie emocjonalny – szereg dramatycznych i burzliwych wariacji został poprzedzony sentymentalnym tematem głównym, który powraca na koniec jako swoisty epilog.

Po roku 1812 rozgoryczony Lessel zdecydował się zostać administratorem w majątku Gzików koło Kalisza. Sprawy muzyczne w jego życiu zeszły na plan dalszy, nie zaniechał jednak zupełnie komponowania. Od 1823 był pełnomocnikiem dóbr Marii Wirtenberskiej w Pilicy, nadzorował rozbudowę i urządzenie parku romantycznego. W roku 1836 został administratorem w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Marymoncie, a w 1837 – inspektorem gimnazjum gubernialnego w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie zmarł w następnym roku.

Twórczość

W wielu publikacjach podaje się, że Franciszek Lessel jest jedynym polskim kompozytorem, który miał szczęście być uczniem Josepha Haydna. Niektóre badania wskazują jednak, że z Haydnem spotykał się też inny polski muzyk - młody Feliks Janiewicz, nie jest jednak zupełnie pewne, czy Janiewicz rozpoczął u Haydna regularne zajęcia (choć jest to bardzo prawdopodobne).

W muzyce Franciszka Lessla słychać wpływy Haydna i Mozarta, jak też silny związek ze stylem brillant. Jego utwory, formalnie konwencjonalne i typowe dla swej epoki, przez długi czas były całkowicie zapomniane, wiele z nich bezpowrotnie zaginęło. Dziś niektóre kompozycje Lessla wydobywane są z niepamięci i wykonywane – do najciekawszych z nich należy Koncert fortepianowy C-dur op. 14 z motywami ludowymi (mazur, pieśń kozacka) w finałowym Rondzie. Na uwagę w jego kompozycjach zasługuje przede wszystkim piękna i ciekawa melodyka.

Lessel jest także autorem kilku sonat fortepianowych nawiązujących w pewnym stopniu do stylu J. Haydna. Są to jedne z najlepszych, a także jedne z niewielu zachowanych polskich sonat fortepianowych z epoki klasycyzmu. Ponadto prezentują one dużą wartość muzyczną i pedagogiczną.

Wybrane utwory

(źródło)

• Śpiewy historyczne do słów Juliana Ursyna Niemcewicza na głos i fortepian
• Adagio et Rondeau a la Polonaise op. 9 na fortepian i orkiestrę
• Koncert fortepianowy C-dur op. 14
• 6 symfonii (zachował się tylko finał jednej z nich)
• Kantata na dzień św. Cecylii
• utwory kameralne (m.in. Trio fortepianowe E-dur op. 5)
• sonaty fortepianowe, utwory na fortepian solo – m.in. popularne „Wariacje na temat polskiej pieśni ludowej” a-moll, polonezy

Dyskografia

• 1998 : String and Flute Quartets – Acte Préalable AP00006 [1]
• 1999 : Complete Piano Works vol. 1 – Acte Préalable AP0022 [2]
• 1999 : Complete Piano Works vol. 2 – Acte Préalable AP0023 [3]
• 2000 : Piano Concerto, St. Cecilia Cantata – Acte Préalable AP0055 [4]
• 2006 : Chamber Works – Acte Préalable AP0143 [5]
• 2008 : Grand Duetts For Two German Flute Op. 1 – Acte Préalable AP0178 [6]

Linki zewnętrzne

• Franciszek Lessel – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Utwory Franciszka Lessla w bibliotece Polona
• Biogram Franciszka Lessla na Portalu Muzyki Polskiej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina