Franciszek Groër
Franciszek Józef Stefan Groër (ur. 19 kwietnia 1887 w Bielsku, zm. 16 lutego 1965 w Warszawie) – polski lekarz pediatra, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, dyrektor Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
19 kwietnia 1887 |
| Data i miejsce śmierci |
16 lutego 1965 |
| Profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: pediatria | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1912 |
| Habilitacja |
1916 |
| Profesura |
1923 |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
Członek korespondent |
| Status PAU |
Członek |
| Profesor zwyczajny | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1919–1939 |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1948–1951 |
| Szpital |
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie |
| Okres zatrudn. |
1951–1961 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Wincentego, adwokata, i Zofii Kurzejemskiej, aktorki[1], wnuk Franciszka Ksawerego. Uczęszczał do gimnazjów w Warszawie i Petersburgu. Po zdanym egzaminie dojrzałości, w 1905 podjął studia w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, których nie ukończył. W latach 1906–1911 studiował na Wydziale Medycznym Uniwersytetu we Wrocławiu, gdzie w 1912 obronił doktorat. W latach 1913–1914 był asystentem w Laboratorium Immunologicznym i Biochemicznym w Wiedniu, w latach 1914–1919 asystentem w Katedrze i Klinice Pediatrycznej Uniwersytetu Wiedeńskiego. W 1916 uzyskał habilitację. W latach 1919–1939 był profesorem (od 1923 – zwyczajnym) Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i kierownikiem Kliniki Pediatrycznej Wydziału Lekarskiego UJK. Od 1924 był członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego we Lwowie od 1931 – członkiem korespondentem, a od 1948 członkiem PAU, od 1933 członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, od 1938 Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego, od 1954 członkiem korespondentem PAN[2][3].
Był oprócz tego przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół Muzyki i Opery we Lwowie oraz dyrektorem administracyjnym Opery Lwowskiej (1931–1933), a także fotografikiem – od 1954 był członkiem rzeczywistym Związku Polskich Artystów Fotografików[4].
W czasie sowieckiej okupacji Lwowa (1939–1941) pozostał kierownikiem kliniki pediatrycznej. Funkcję tę pełnił także podczas niemieckiej okupacji Lwowa (1941–1944) i po ponownym zajęciu Lwowa przez ZSRR, w latach 1944–1946.
Po aresztowaniu kilkudziesięciu polskich profesorów uczelni wyższych Lwowa przez Niemców w nocy 3 lipca 1941 – został uwolniony jako jedyny z grupy profesorów zamordowanych tej nocy na Wzgórzach Wuleckich.
Po wysiedleniu ze Lwowa, w 1946 zamieszkał w Bytomiu, gdzie pracował jako kierownik Katedry i Kliniki Chorób Dziecięcych Akademii Lekarskiej, zaś w latach 1948–1951 był prorektorem tej uczelni (od 1950 – Akademia Medyczna w Zabrzu). Od 1951 był kierownikiem Oddziału Pediatrycznego Instytutu Gruźlicy w Otwocku, w latach 1951–1961 kierownikiem Oddziału Gruźlicy Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, dyrektorem tego instytutu, a także (od 1946) członkiem Nadzwyczajnej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich.
W 1939 zainicjował pionierskie na skalę światową transfuzje krwi u noworodków ze skazą krwotoczną. W 1945 odkrył czynnik przeciwkrwotoczny występujący jako zanieczyszczenie witaminy K i działający leczniczo w małopłytkowości pierwotnej – określił go mianem czynnika AHF[3].
Od 1915 był żonaty z Angielką Cecylią Cumming[1].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 16-2-25)[5].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1954)[6]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)[7]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa III stopnia za badania nad gruźlicą wieku dziecięcego (1955)[8]
Upamiętnienie
edytujW Warszawie w dzielnicy Targówek (Osiedle Bródno) znajduje się ulica Franciszka Groëra. Nazwa nadana została uchwałą nr LXV/534/98 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 2 marca 1998 roku.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ryszard Witold Gryglewski, Groër Franciszek Józef Stefan Giganci Nauki [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Janina Mierzecka, Całe życie z fotografią, str. 248. Wydawnictwo Literackie Kraków (1981). ISBN 83-08-00296-X
- ↑ a b Katedra Historii Medycyny UJ CM [online], khm.cm-uj.krakow.pl [dostęp 2019-09-05].
- ↑ Związek Polskich Artystów Fotografików [online], zpaf.pl [dostęp 2019-12-21].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: GROEROWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-03-03].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 103, poz. 1312 „za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 – Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-14].
Bibliografia
edytuj- Jan Draus, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1946. Portret kresowej uczelni, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, ISBN 978-83-7188-964-6, OCLC 169867829.
- Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0 wersja elektroniczna
Linki zewnętrzne
edytuj- Biogram prof. Groëra. dokument.slam.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-09)].
- Reprezentanci nauk medycznych, zmarli członkowie AU w Krakowie, PAU, TNW i PAN, Katedra Historii Medycyny UJ CM