Franciszek Bunsch

Franciszek Bunsch (ur. 9 sierpnia 1926 w Bielsku) – polski malarz i grafik, przedstawiciel krakowskiej szkoły grafiki warsztatowej, specjalizuje się w metaforycznej wizji rzeczywistości. Wieloletni wykładowca i profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Syn malarza Adama Bunscha, młodszy brat scenografa Alego Bunscha.

Franciszek Bunsch

Franciszek Bunsch
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1926 Bielsko
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika
Odznaczenia

Życiorys

W roku 1938 rozpoczął naukę w gimnazjum w Bielsku, przerwaną wkrótce przez wybuch II wojny światowej. Podczas okupacji niemieckiej uczył się w Kunstgewerbeschule w Krakowie (Szkole Rzemiosła Artystycznego, plastycznej szkole zawodowej opartej nieoficjalnie na ograniczonym programie ASP, zamkniętej na początku 1943 r.). Zaraz po wojnie studiował malarstwo u prof. Eugeniusza Eibischa i grafikę pod kierunkiem profesorów Andrzeja Jurkiewicza, Ludwika Gardowskiego i Konrada Srzednickiego w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1945-1949), następnie odbył dwuletni staż w Akademie Výtvarných Umění w Pradze (1950-1951). Dyplom uzyskał w roku 1955.

W 1952 r. został asystentem prof. Ludwika Gardowskiego w pracowni drzeworytu w ASP w Krakowie. Po odejściu profesora na emeryturę w roku 1965 objął samodzielnie prowadzenie pracowni (w 1990 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego), aż do czasu przejścia na emeryturę w roku 1996. Na uczelni pełnił różne funkcje programowe i organizacyjne, w tym dwukrotnie funkcję prorektora w latach 1972–1975 i 1984–1987.

Od roku 1951 bierze udział w wystawach ogólnopolskich, regionalnych oraz w wystawach grafiki polskiej za granicą m.in.: w Belgii, Holandii, ZSRR oraz Rosji, Danii, Norwegii, NRD, na Kubie i Węgrzech, w Austrii, Czechosłowacji, Wenezueli, Urugwaju, Meksyku, Jugosławii, Bułgarii, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Japonii, Finlandii, Algierii, Tunezji, Islandii, Hiszpanii, Francji, Niemczech, Kanadzie i USA. Pokazał także ponad 30 wystaw indywidualnych, stając się jednym z cenionych reprezentantów nurtu metaforycznego grafiki warsztatowej, wykonywanej w tradycyjnych technikach. Punktem wyjścia dla jego twórczości graficznej bywały często dzieła i motywy literackie, jednak swobodna inspiracja materią literacką (Wejście do piekieł, Otchłań) prowadziła do przedstawienia własnej, onirycznej wizji (Motyl II, cykl Wyspy, a także Brama raju, Wędrowiec czy Monument), w której można dostrzec również nawiązanie do surrealizmu (Ogrodnik, Opowieść, Uskrzydlony, Animal).

Zajmował się również ilustracją książkową oraz opracowaniem graficznym wydawnictw, przygotowując takie pozycje, jak: m.in. cykle drzeworytów do J. de la Madelène Pan na Piaskowym Zamku (II nagroda na II Ogólnopolskiej Wystawie Książki i Ilustracji, Warszawa 1955) oraz Ballad i romansów A. Mickiewicza (wyróżnienie na Ogólnopolskim Konkursie na ilustracje do dzieł Adama Mickiewicza, Warszawa 1956), T. Kudlińskiego, Maska i oblicze teatru (1963, wraz z żoną, malarką Krystyną Bunsch-Gruchalską), a także ilustrując trylogię antyczną Olimpias, Parmenion, Aleksander K. Bunscha. W latach 1960–1980 zaprojektował serie kart do gry, wydawane w wielkich nakładach przez Krakowskie Zakłady Wyrobów Papierowych (obecnie Fabryka Kart Trefl-Kraków), które następnie weszły do kanonu polskich wzorów kart.

Uprawia jednocześnie sztukę ekslibrisu uczestnicząc w licznych wystawach (m.in. I nagroda na VII Międzynarodowym Przeglądzie Ekslibrisu im. P. Stellera w Katowicach w roku 2010), a także realizuje unikatowe książki autorskie, m.in. Oko (2006), Fragmenty (2007), Cisza (2007), Motyle (2008).

Jest ponadto autorem wielu publikacji o charakterze teoretycznym i podręcznikowym. W roku 2022 wydał książkę U kresu labiryntu, zawierającą wspomnienia, eseje oraz opowiadania, wyróżnioną nagrodą w III edycji Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO.

Za działalność pedagogiczną otrzymał Złoty Krzyż Zasługi (1973), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1975) oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983).

W 1988 roku przyznano mu Nagrodę Miasta Krakowa za całokształt twórczości plastycznej.

W roku 1993 za wybitne zasługi dla kultury polskiej został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Wyróżniono go także w 2017 r. odznaką „Honoris Gratia” w uznaniu zasług dla miasta Krakowa.

W roku 2021 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadał mu Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Najważniejsze wystawy indywidualne

• 1960 - Kraków, BWA - grafiki
• 1962 - Szczecin, BWA - grafiki
• 1966 - Kraków, TPSP Pałac Sztuki - grafiki
• 1968 - Bratysława, Budapeszt, Praga, Sofia, Ośrodki Informacji i Kultury Polskiej
• 1970 - Kraków, Klub Dziennikarza, Szkice z podróży - tempery i rysunki
• 1974 - Armadale (Australia) - Langsam Galleries - grafiki
• 1976 - Kraków, Desa, Galeria „B" - grafiki
• 1979 - Katowice, Galeria Wydziału Grafiki ASP - grafiki
• 1980 - Zamość, BWA - grafiki
• 1986 - Kraków, BWA, Galeria „Arkady" - grafiki, tempery, rysunki
• 1987 - Lipsk (Niemcy), Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej - grafiki, tempery, rysunki.
• 1987 - Bitterfeld (Niemcy), Ośrodek Kultury - grafiki
• 1987 - Kraków, Nowohuckie Centrum Kultury - grafiki, tempery, rysunki
• 1988 - Warszawa, Galeria TEST - grafiki, tempery
• 1989 - Lublin, Mała Galeria Grafiki - grafiki
• 1989 - Kraków, Galeria w Hotelu Forum - grafiki
• 1991 - Madryt (Hiszpania), Galeria Detursa - grafiki
• 1996 - Kraków, Wydział Grafiki ASP - grafiki
• 1997 - Lubin, Galeria Zamkowa - grafiki, tempery
• 1998 - Wrocław, Galeria Miejska - grafiki, rysunki
• 1999 - Kraków, Nowohuckie Centrum Kultury - grafiki, tempery
• 2001 - Kraków, Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych - grafiki, tempery
• 2008 - Kraków, Galeria Jednej Książki, ASP - ekslibrisy i książki autorskie
• 2013 - Kraków, Galeria „Oko dla Sztuki”, Międzynarodowe Triennale Grafiki - grafiki
• 2014 - Warszawa, Galeria Katarzyny Napiórkowskiej - grafiki
• 2014 - Wrocław, Galeria Domus - grafiki
• 2015 - Kraków, Galeria Centrum NCK, Franciszek Bunsch - rysunek a grafika, Wystawa towarzysząca Międzynarodowemu Triennale Grafiki Kraków-2015 - grafiki, rysunki, tempery
• 2016 - Szczecin, Zamek Książąt Pomorskich, Galeria Północna, Sygnowano: Bunsch - grafiki, rysunki, tempery
• 2016 - Szczecin, Książnica Pomorska, Od pomysłu do projektu - projektowanie kart do gry
• 2016 - Kraków, Galeria Ekslibrisu DK Podgórze, Prof. Franciszek Bunsch - ekslibrisy i małe grafiki
• 2017 - Szczecin, Książnica Pomorska, Grafika z książką w tle – grafiki, ilustracje, ekslibrisy
• 2018 - Zielona Góra, Galeria Biblioteki Norwida, Franciszek Bunsch. Malarstwo, rysunek, grafika
• 2018 - Kraków, Galeria ASP, Uniwersytet Ekonomiczny oraz Galeria Centrum NCK, Franciszek Bunsch. Przestrzeń dla sztuki - grafika, rysunek, malarstwo. Trzy wystawy monograficzne w ramach Open Eyes Festival, wydarzenie towarzyszące kongresowi Open Eyes Economy Summit 2018.
• 2020 - Bielsko-Biała, Muzeum Historyczne, Franciszek Bunsch - Powroty, prezentacja online

Prace w zbiorach

• Muzeum Narodowe w Krakowie i Warszawie
• Muzea we Wrocławiu, Bydgoszczy, Lublinie
• Biblioteka Jagiellońska
• Biblioteka Narodowa w Warszawie
• Muzeum w Skopje i w Pradze
• Muzeum Miedzi w Legnicy
• Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Ważniejsze opracowania i publikacje autorskie

• Dzieje nauczania grafiki w ASP w Krakowie w latach 1939-1968, „Zeszyty Naukowe ASP w Krakowie", 1972.
• Drzeworyt - podręcznik techniki (część podręcznika ogólnego), „Zeszyty Naukowe ASP w Krakowie", 1972.
• Fotografia i obraz (Widzenie fotograficzne i widzenie malarskie), „Fotografia" 1984, nr 3 i Wyd. Wydziału Grafiki ASP, Kraków 1986.
• Kształcenie grafików w krakowskiej ASP (wstęp do katalogu wystawy Grafika w krakowskiej ASP), Kraków 1986.
• Krakowska szkoła grafiki (artykuł polemiczny), Wyd. Wydziału Grafiki ASP, Kraków 1986.
• Związki polskiego drzeworytu współczesnego z tradycją drzeworytu japońskiego, wykład inauguracyjny w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie 1995 oraz Wyd. Wydz. Grafiki ASP, Kraków 1995.
• W obronie wyobraźni, [w:] Problemy współczesnej edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży, materiały posesyjne, WSSP, Kraków 1990.
• Pogmatwane początki, artykuł do katalogu I Wystawa Sztuki Nowoczesnej - pięćdziesiąt lat później, Galeria Starmach, Kraków 1998 oraz „Wiadomości ASP" 2003, nr 25, s. 7-11.
• O pożytku nauki liternictwa, „Wiadomości ASP" 2002, nr 21.
• Rozważania o strukturze ASP w Krakowie, s. 9-10 oraz Przyszłość a tradycja, s. 11, „Wiadomości ASP" 2004, nr 29.
• Prof. Ludwik Gardowski - wspomnienie w 40 rocznicę śmierci, „Wiadomości ASP" 2005, nr 33, s. 18.
• Czterdziestolecie oraz Grafika i pamięć, Stowarzyszenie Międzynarodowe Triennale Grafiki, Kraków 2006, s. 74-76 oraz „Wiadomości ASP" 2006, nr 36, s. 5-6.
• Zbiory grafiki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, „Wiadomości ASP" 2006, nr 36, s. 22-23.
• Rozdziały: Papier, s. 12-13, Rycina, s. 14-15, Drzeworyt, s. 19-27, [w:] Grafika artystyczna - podręcznik warsztatowy, Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu 2007.
• Kilka uwag o ekslibrisie oraz O książeczkach autorskich, wstęp do katalogu wystawy Franciszek Bunsch - ekslibrisy, książeczki autorskie, Biblioteka Główna ASP w Krakowie 2008 oraz „Wiadomości ASP" 2008, nr 14, s. 11.
• Na marginesie wystawy drzeworytu polskiego, [w:] Wielość w jedności - Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały z sesji naukowej, Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy 2009, s. 15-19.
• Na marginesie wystawy, wstęp do katalogu Franciszek Bunsch - wystawa grafiki, Galeria „Oko dla Sztuki”, Kraków 2013.
• Powrót Odysa - po latach, „Wiadomości ASP" 2014, nr 66, s. 71-73.
• Od pomysłu do projektu - projektowanie kart do gry, [w:] Od pomysłu do projektu - projektowanie kart do gry. Krystyna Bunsch-Gruchalska & Franciszek Bunsch, Szczecin 2016, s. 3-9.

Grafiki

• 
  Brama raju
• 
  Katedra
• 
  Monument
• 
  Motyl II
• 
  Navigare...
• 
  Owoc
• 
  Powódź
• 
  Wejście do Piekieł (Dante)
• 
  Wyspa nadziei
• 
  Wyspa nieoznaczona
• 
  Wyspa szczęścia
• 
  Zwierciadło

Bibliografia

• 175 lat nauczania malarstwa, rzeźby i grafiki w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, wyd. Oficyna Artystów „Sztuka”, Kraków 1994, s. 130, 147, 150, 155-157, 308, 351, 368, 397. Na książce ISBN 8990135000 ISBN 83-901350-0-0.
• Kunstgewerbeschule 1939-1943 i Podziemny Teatr Niezależny Tadeusza Kantora w latach 1942-1944, wyd. Cricoteca, Kraków 2007, s. 5-16, 65, 83. ISBN 978-83-61213-00-0
• A. Toborowicz, Grafika ASP Kraków, wyd. ASP, Kraków 2013, s. 44-45. ISBN 978-83-64448-19-5
• 83 lata pracowni liternictwa i typografii w ASP w Krakowie, wyd. ASP, Kraków 2012, s. 11, 15. ISBN 978-83-62321-26-1
• F. Bunsch, A. Pasicki, Z. Jeżo, Pracownia Drzeworytu ASP w Krakowie: notatki z przeszłości, wyd. ASP, Kraków 1988.
• J. Madeyski, Malarstwo Franciszka Bunscha, [w:] Franciszek Bunsch. Grafiki - tempery, TPSP, Kraków 2001, s. 11-14. ISBN 83-88121-40-5
• Wielość w jedności - Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały z sesji naukowej, red. naukowa: B. Chojnacka, M. F. Woźniak, wyd. Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2009, s. 12, 5-19, 146, 155, 157. ISBN 83-86580-69-0
• S. Cyfert: Krótka historia polskich kart do gry. [dostęp 2016-03-17].
• VII Międzynarodowy Przegląd Ekslibrisu Drzeworytniczego i Linorytniczego im. P. Stellera (katalog), Katowice 2010, s.10, 14-15. ISBN 978-83-60209-66-0
• Książki autorskie Franciszka Bunscha, (AN), „Dziennik Polski", 22.01.2008.
• P. Taranczewski, F. Bunsch, Życie na niby, malowanie na serio, „Wiadomości ASP” nr 50, 06.2010, s. 10-22.
• J. Bończa-Szabłowski, Finezja mistrza miedziorytu, „Rzeczpospolita", 29.04.2014.
• W. Krupiński, Profesor Franciszek Bunsch: Znaleźć własną postawę i siłę, „Dziennik Polski”, 19-20.09.2015. [dostęp 2018-04-22]
• M. Sołtysik, Franciszek Bunsch mistrz świadomego rytu, „Kraków” 2015, nr 9, s. 72-73.
• Franciszek Bunsch - rysunek a grafika, Międzynarodowe Triennale Grafiki Kraków-2015. [dostęp 2015-10-08]
• Sygnowano: Bunsch - malarstwo, grafika, rzeźba, teatr, literatura, (katalog), Szczecin 2016.
• KrystynaK. Bunsch-Gruchalska KrystynaK., Od pomysłu do projektu - projektowanie kart do gry. Krystyna Bunsch-Gruchalska & Franciszek Bunsch, FranciszekF. Bunsch, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2016, ISBN 978-83-64070-06-8 . Brak numerów stron w książce
• J. Bończa-Szabłowski, Wielka planeta Bunsch, „Rzeczpospolita”, 22.04.2016. [dostęp 2018-04-22]
• P. Taranczewski, Wspominając Akademię: napisane, wysłuchane, zapisane, wyd. ASP, Kraków, 2017, s. 9, 362-379, 380-401. ISBN 978-83-65570-47-5
• Prezentacje. Franciszek Bunsch, „Pro Libris” nr 1-2 (62-63), 2018. [dostęp 2018-04-22]
• Franciszek Bunsch: grafika, rysunek, malarstwo, red. F. Bunsch, J. Gościej-Lewińska, NCK, Kraków 2018. ISBN 978-83-950933-0-2
• S. Tabisz, W nastroju poezji… O twórczości malarskiej, rysunkowej i graficznej Franciszka Bunscha, „Wiadomości ASP” nr 85, 2019, s. 80-83.
• Bielskie Muzeum Historyczne prezentuje twórczość Franciszka Bunscha, Silesia24, 01.11.2020. [dostęp 2021-05-02]
• Medal „Gloria Artis” dla Profesora Franciszka Bunscha, Serwis Prasowy, Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, 20.10.2021. [dostęp 2021-10-28]
• F. Bunsch, U kresu labiryntu, Wyd. Austeria, Kraków 2022. ISBN 978-83-7866-473-4 [dostęp 2022-05-27]

Linki zewnętrzne

• biografia, Galeria Art Decorum - Franciszek Bunsch
• Franciszek Bunsch - Wystawy, strona internetowa
• Franciszek Bunsch - karty do gry