Fort III w Poznaniu
Fort III (Graf-Kirchbach[1], Gröber[3], Józefa Niemojewskiego) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Malcie przy ul. Krańcowej[1].
 nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
| |
 Koszary szyjowe Fortu III | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Krańcowa |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1877 |
| Ukończenie budowy |
1881 |
| Ważniejsze przebudowy |
1889 |
| Właściciel |
Miasto Poznań[2] |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie Poznania  | |
 52°24′00″N 16°59′49″E/52,400000 16,996944
| |
Historia
edytujZostał zbudowany w latach 1877-1881[4]. Otrzymał nazwę Graf-Kirchbach[1][5]. W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort III otrzymał imię generała Józefa Niemojewskiego.
6 lutego 1945, podczas bitwy o Poznań, oddziały 117 dywizji piechoty wywalczyły wyłom pomiędzy Fortem IIa i Fortem III (współcześnie tereny os. Zodiak)[6].
W 2011 roku fort został udostępniony zwiedzającym przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji[5].
Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[7].
Lokalizacja i konstrukcja
edytuj
Obiekt znajduje się na terenie Nowego Zoo (wybudowane w latach 1970-1974)[8], w kierunku południowym znajduje się Cybina, na zachodzie – jezioro Maltańskie (od 1952 w wyniku spiętrzenia Cybiny). Dojazd drogą forteczną (ul. Krańcowa) i drogą rokadową (ul. Wileńska)[9].
Fort otoczony jest suchą fosą (długość 850 m, szerokość 9 m, wysokość 5,5 m), o murowanych skarpach i 5 kaponierach (czołowa, dwie barkowe, dwie izby bojowe w koszarach)[5]. Kąt między odcinkami czoła – 140°[10]. Pod barkami fortu znajdowały się 2 prochownie, zaprojektowane na zgromadzenie 35 ton prochu[5].
Przebudowy
edytujW 1889 dobudowano na barkach dodatkowe baterie[5]. W następnych latach zainstalowano pancerne stanowiska obserwacyjne piechoty W.T.90[11] oraz artylerii W.T.Neu[9][5].
Podczas II wojny światowej fosy zostały zadaszone, a na przeciwskarpie wybudowany został metalowy zbiornik o nieokreślonym przeznaczeniu[12].
W części koszarowej zostały rozebrane sklepione międzystropy[8][13][12]. Rozbiórka była przygotowaniem do budowy w forcie zooramy (dużego kompleksu wiwaryjnego – egzotarium), której jednak nie zrealizowano[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
- ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
- ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 356.
- ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
- ↑ a b c d e f Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji: Fort 3: O forcie. [dostęp 2013-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-21)]. (pol.).
- ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 355-356.
- ↑ Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu”. [dostęp 2013-06-25]. (pol.).
- ↑ a b c Taborski ↓, s. 186.
- ↑ a b Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 187.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 132.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 156, 187.
- ↑ a b Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 188.
- ↑ Polak 1988 ↓, s. 283.
Bibliografia
edytuj- Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 354-356., ryc.
- Adam Taborski. Stulecie ogrodu zoologicznego w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 3/1975, s. 178-190. Wydawnictwo Miejskie. (pol.)., fot., rys.
- Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
- Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.
