Festiwal Namahage Sedo
Festiwal Namahage Sedo w Oga (jap. なまはげ柴灯まつり ; 生剥げ柴灯祭 Namahage Sedo Matsuri[1]) – jeden z „pięciu[2] zimowych festiwali wielkiego śniegu” regionu Michinoku[3]. Jest to pradawna nazwa północnej części japońskiej wyspy Honsiu. W jej części północno-zachodniej znajdowała się prowincja Dewa (Dewa no kuni), której obszar pokrywał się w przybliżeniu z obecnymi prefekturami: Yamagata i Akita. Półwysep Oga, leżący w prefekturze Akita, jest miejscem, gdzie odbywa się ten festiwal.
| Termin |
drugi piątek, sobota i niedziela lutego |
|---|---|
| Państwo | |
| Miejscowość |
Pas wybrzeża Japonii od strony Morza Japońskiego w znacznej części charakteryzuje się obfitymi opadami śniegu. Jest to wynikiem zderzenia mas suchego i zimnego powietrza napływającego znad kontynentu azjatyckiego z ciepłym i wilgotnym powietrzem nad Morzem Japońskim. Masy te są zatrzymywane przez góry biegnące wzdłuż wybrzeża, co powoduje potężne opady śniegu. W niektórych regionach jego głębokość może wynosić kilka metrów[4].
W celu zachęcenia turystów do zimowych odwiedzin, mieszkańcy miasta i półwyspu od 1964 r. organizują co roku zimowy festiwal w drugi piątek, sobotę i niedzielę lutego[5]. Powstał on z dwóch różnych obrzędów lokalnych, organizowanych także osobno:
- folklorystycznych obrzędów namahage (obchodzonych 31 grudnia);
- shintoistycznego rytuału ofiarowania bogom światła saitōsai (obchodzonego w dniu 3 stycznia).
Oga no Namahage
edytujNamahage to nazwa bóstw-demonów, które przybywają z gór wśród śnieżnej nocy. Ich rolę odgrywają młodzi ludzie noszący wielkie maski (czerwona symbolizuje męskiego, niebieska – żeńskiego demona[6]) oraz nakrycia wierzchnie i buty ze słomy (kiedyś ubiory takie chroniły przed deszczem). W rękach trzymają drewniane noże i wiadra, krążą wieczorem wokół domostw, uderzają w bębny, tańczą i wydają okrzyki: „Czy są tu niegrzeczne dzieci?” „Czy słuchają one swoich rodziców?” „Czy leniwe synowe nie zaniedbują swojej pracy?”[6].
Ten pradawny obrzęd folklorystyczny odbywa się w kilkudziesięciu miejscowościach półwyspu Oga w ostatni dzień roku według kalendarza zachodniego, czyli 31 grudnia. W przeszłości obowiązywał kalendarz księżycowy. Jeszcze do lat 50. XX w. niektóre rodziny w regionie obchodziły Nowy Rok zgodnie z tym kalendarzem.
Według legend, obrzęd ten jest odtworzeniem najazdu „demonów” przysłanych dwa tysiące lat temu przez chińskiego cesarza Wu z dynastii Han, aby kradły plony i porywały młode kobiety. Biorąc pod uwagę ekspansywną politykę tego cesarza, można przypuszczać, że taka wyprawa zbrojnych oddziałów mogła mieć miejsce. Dzięki sprytowi miejscowej ludności udało się ich jednak przepędzić[7]. W innej wersji festiwal upamiętnia wizytę cudzoziemców, z którymi mieszkańcy nie mogli się porozumieć ze względu na odmienność języka i ich „diabelski” wygląd. Niektórzy uważają, że demony reprezentują górskich ascetów-szamanów (shugendō). Jeszcze inni, że to wysłannicy górskiego bóstwa, które chroni region Oga.
Lokalne demony namahage na półwyspie Oga należą do grupy bóstw/duchów/zjaw japońskich o ogólnej nazwie oni, tłumaczonej na języki zachodnie jako diabły, demony, trolle, czy ogry. Oni z kolei należą do trzech rodzajów kami: niegodziwych i złych, dobrych i przyjaznych oraz uosabiających cudzoziemców lub obcych[8]. Pod wpływem tej mieszaniny wierzeń, obrzędy w regionie Oga z biegiem setek lat zmieniały swój charakter. Obecnie mają znaczenie zapewnienia szczęścia i pomyślności. Mieszkańcy regionu wierzą, iż bóstwa tego rodzaju zapewnią im dobre plony i połowy w nadchodzącym roku, że będą bronić domostw przed chorobami, klęskami, nieszczęściami i dbać o dobrobyt mieszkańców. Po zakończeniu obrzędu dyscyplinowania dzieci i dorosłych, diabły są podejmowane przez głowy rodzin, które oferują im sake i ryżowe ciastka mochi. Ułagodzone gościnnością, diabły opuszczają dom, życząc dobrego zdrowia i powodzenia w nowym roku.
W 1978 roku festiwal ten – jako „Oga no Namahage” – uznany został oficjalnie za dobro niematerialnej kultury ludowej.
Etymologia słowa „namahage”
edytujW zimie, spędzanie długiego czasu przy otwartym palenisku domowym w wiejskiej chacie, powoduje oparzenia, bąble na rękach i nogach. W dialekcie regionu Akita są one nazywane namomi. Takie bezczynne siedzenie przy ogniu jest kojarzone z lenistwem, a usuwanie tych bąbli (drewnianymi nożami namahage), czyli namomihagi oznacza walkę z nieróbstwem. Z biegiem lat słowo to przybrało formę namahage[9]. „Usuwanie bąbli” przez demony ma obecnie również znaczenie uroczystego powitania noworocznego nowych przybyszów do regionu i nowo poślubionych kobiet, z sugestią, aby „nowicjusze” pozbyli się swoich „pęcherzy” i ciężko pracowali. Jest także kojarzone ze słowem namakemono, czyli leń[10].
Saitōsai (święto ofiarowania światła bogom)
edytujObrzędy saitōsai odbywają się na terenie i wokół shintoistycznego chramu Shinzan w miejscowości Kitaura, należącej administracyjnie, jak cały półwysep, do miasta Oga. Jednym z głównych elementów ceremonii jest święty taniec oczyszczający harai-kagura (unikalny dla Oga) przy ogniu sedo, który jest darem światła dla bogów. Kapłani wręczają maski demonów młodym ludziom, którzy stają się tym samym namahage i wracają w góry[11].
Na terenie chramu znajduje się specjalna scena, gdzie odtwarzane są „dyscyplinujące” wizyty domowe namahage i odbywają się koncerty na bębnach.
Namahage Sedo Matsuri
edytujPraktyczny stosunek do życia mieszkańców półwyspu Oga podsunął im pomysł wyjścia naprzeciw wierzeniom o pomyślności. Połączyli więc oba obrzędy w festiwal demonów, ognia i światła wśród śnieżnej nocy, co przyciąga turystów, przysparza dochodów i dostarcza rozrywki w zimowe wieczory.
Słowa sedo i saitō występujące w powyższych nazwach, pisane w różny sposób: 柴灯・斎灯・柴燈・斎燈[12], oznaczają światło oferowane bogom.
Natomiast słowo matsuri 祭 (czytane jako drugie sai[13] w słowie saitōsai) oznacza: święto, festiwal, uroczystości, ale także odprawianie obrzędów religijnych, czczenie bóstw. Wywodzi się ono bowiem z prastarych rytuałów shintō, związanych pierwotnie z cyklem uprawy ryżu i dbałością o pomyślność lokalnych społeczności. Łączą się one również ze zjednywaniem sobie bogów (kami) i duchów zmarłych. Niektóre z tych obrzędów połączono z ceremoniami buddyjskimi i konfucjańskimi, które napłynęły z Chin i umieszczono w kalendarzu jako stałe święta. W ostatnich dekadach niektóre z nich, podobnie jak w innych krajach, nabrały charakteru komercyjnego[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik japońsko-polski. Warszawa: Wiedza Powszechna, The Japan Foundation, 2000, s. 456. ISBN 83-214-1140-1.
- ↑ Michinoku Godai Snow Festival. Michinoku Godai Snow Festival Promotion Council. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ 秋田県男鹿半島 みちのく五大雪まつり (fotoreportaż). なまはげ柴灯まつり実行委員会 (komitet organizacyjny festiwalu). [dostęp 2014-11-09]. (jap.).
- ↑ Where to find snow in Japan. japan-guide.com, 2014. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ Oga no Namahage. Agency for Cultural Affairs on Tourism Promotion and Local Revitalization by Utilizing Cultural Heritage, 2012. [dostęp 2014-10-29]. (ang.).
- ↑ a b Oga Namahage Festival. Japan National Tourism Organization. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ Namahage: The Legend of Oga’s Namahage. Namahage Museum. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ Oni. Kokugakuin University, Encyclopedia of Shinto, 2006. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ The etymological origin of namahage. Oga City. [dostęp 2014-11-09]. (ang.).
- ↑ Kazuo Yamada: The New Crown Japanese-English Dictionary. Tokyo: Sanseido Co., Ltd., s. 663.
- ↑ Sedo Festival. Oga City, 2012. [dostęp 2014-11-09].
- ↑ Hasło: Saitō. Sanseido Co.,Ltd. 大辞林 第三版. [dostęp 2014-11-09]. (jap.).
- ↑ The Compact Nelson Japanese-English Character Dictionary. Tokyo: Charles E. Tuttle Publishing Co., Inc., 1999, s. 407. ISBN 4-8053-0574-6.
- ↑ Japan: Profile of a Nation. Tokyo, New York, London: Kodansha International Ltd.. ISBN 4-7700-1892-4.