Wikipedia

Fediwersum

sieć połączonych serwisów społecznościowych korzystających z ustandaryzowanych protokołów

Fediwersum[1][2][3] (ang. Fediverse, zbitka słów federacja i uniwersum[4], slang. „fediwers” lub „fedi”[5]) – wspólna nazwa wielu połączonych ze sobą serwisów społecznościowych korzystających ze wspólnych protokołów[6] (m.in. OStatus(inne języki), ActivityPub(inne języki) i Diaspora Network(inne języki))[7][8]. Po raz pierwszy obecnej nazwy całej sieci („Fediwersum”) użył w 2012 roku Mark Eckenwiler[9].

Proponowane logo Fediwersum

Pierwszy koncept sfederowanej sieci społecznościowej powstał w 2008 roku wraz z uruchomieniem projektu o nazwie Laconica (obecnie GNU Social)[10]. W 2024 roku najczęściej wykorzystywaną implementacją (pod względem liczby aktywnych instancji) w całej sieci był Mastodon[11].

Ponieważ sieć tę tworzą głównie osoby indywidualne i organizacje non-profit, Fediwersum cechuje się brakiem reklam oraz poszanowaniem prywatności użytkowników[12].

Działanie

edytuj

Powszechną formą działania sieci społecznościowych jest przechowywanie wszystkich zasobów w jednym miejscu, co nosi znamiona centralizacji wokół konkretnego dostawcy usługi[13].

Dla odmiany, serwery Fediwersum działają niezależnie od siebie, lecz pozwalają na interakcję pomiędzy użytkownikami innych instancji[7]. Oznacza to, że są one sfederowane[4][14]. Własną instancję może uruchomić każdy, tak samo jak w przypadku e-maila. Przykładowo, użytkownik może wysłać wiadomość np. z Gmaila do ProtonMaila i odwrotnie, ponieważ oba te serwisy funkcjonują w ramach jednego protokołu[15]. Tak samo działa Fediwersum – użytkownicy jednej instancji (np. serwisu /kbin) mogą komunikować się z użytkownikami innej instancji tego samego (lub innego) oprogramowania[16].

Model działania Fediwersum ma jednocześnie swoje zalety oraz wady. Zaletami są między innymi to, że przejęcie kontroli nad całą siecią np. przez większą firmę technologiczną jest (przynajmniej teoretycznie) niemożliwe[17], a do komunikacji z innymi w całej sieci serwisów potrzebne jest tylko jedno konto, w przeciwieństwie do wielu osobnych kont w scentralizowanych serwisach[5]. Z kolei wadą jest to, że administratorzy mają kontrolę wyłącznie nad utrzymywanymi przez nich instancjami i to od ich dobrej woli zależy, jak skuteczna w praktyce będzie rozproszona moderacja[18]. Inną znaczną przeszkodą uniemożliwiającą upowszechnienie się Fediwersum jest to, że mimo dostępnych poradników zwykli użytkownicy internetu nie wiedzą, jak do takiej sieci dołączyć, głównie ze względu na użycie zbyt technicznych wyrażeń[14]. Zdarzały się również przypadki, że na nowicjuszach, którzy do tej sieci już dołączą, wymuszane jest ścisłe stosowanie się do ustalonych w przeszłości norm[14].

W porównaniu do komercyjnych, zamkniętych serwisów społecznościowych, Fediwersum nie posiada algorytmu opartego na śledzeniu aktywności użytkowników[5]. Polubienia służą tutaj wyłącznie jako informacja zwrotna do autora wpisu (tzn. nie wpływają one na jego widoczność), a jedyną rzeczą umożliwiającą zdobycie nowych odbiorców są podbicia[5]. Publiczne wpisy można śledzić również bez posiadania zarejestrowanego konta[19].

Historia

edytuj
 
Schemat oprogramowań formujących Fediwersum z podziałem na protokoły, oznaczone odpowiednimi kolorami

Początki

edytuj

Pomysł Fediwersum istniał na długo przed rozpoczęciem prac nad obecnymi protokołami tworzącymi tę sieć. Za pierwszy wpis w całej sieci uznaje opublikowany 18 maja 2008 roku wpis Evana Prodromou[20] na Laconice, która była pierwszą szerzej znaną implementacją z 2008 roku[10]. Wykorzystywała ona standard OpenMicroBlogging. Po zmianie nazwy na StatusNet w 2009 roku[21], platforma otrzymała 875 tysięcy dolarów kanadyjskich od inwestorów takich jak Montreal Start Up, iNovia Capital czy Olega Tscheltzoffa[22].

Z czasem zaczęły ujawniać się wady związane z budową protokołu OpenMicroBlogging, który został stworzony tak, żeby przekazywać wiadomości tekstowe w jednym kierunku, „od autorów do subskrybentów”[23]. Rozwiązaniem problemów miał być nowy protokół – OStatus. Łączył on cechy standardów takich jak Salmon Protocol(inne języki), Atom, PubSubHubbub(inne języki) i ActivityStreams(inne języki). Pierwszą implementacją nowego protokołu był StatusNet w wersji 0.9.0 z 3 marca 2010 roku[23].

W lutym 2010 roku Mozilla udostępniła własną instancję StatusNetu[24]. Została ona jednak zamknięta po 20 listopada 2013 roku[25].

W lipcu 2010 roku Mike Macgirvin ogłosił uruchomienie projektu Mistpark (obecnie Friendica). Miesiąc później posłużono się protokołem DFRN (Distributed Friends and Relations Network) do wymiany danych z innymi platformami tworząc podwaliny federacji[26][27]. Platforma dawała możliwość komunikacji z użytkownikami protokołów e-mail, StatusNet, Diaspory, Facebooka i Twittera, z czego w lipcu 2012 roku te dwie ostatnie platformy uniemożliwiły dostawcom zewnętrznych usług wykorzystywanie zasobów opublikowanych na tych serwisach, po udostępnieniu zmian w ich regulaminach[27]. Macgirvin opuścił projekt dokładnie dwa lata po rozpoczęciu prac nad Friendicą[27], która od tej pory rozwijana była przez skupioną wokół niej przez społeczność[27].

23 listopada 2010 roku, gdy OStatus zdobywał popularność, uruchomiono Diasporę, która korzystała z własnego protokołu do łączenia serwerów w jedną sieć[28]. 27 sierpnia 2012 roku Diaspora przekształciła się w projekt zarządzany przez społeczność[29]. W 2013 roku twórcy platformy identi.ca zarzucili użycie protokołu OStatus na ich platformie na rzecz Pump.io[30][31], a StatusNet połączono z Free Social, co dało początek pracom nad GNU Social[32]. Implementacje StatusNetu zaczęto zastępować stopniowo oprogramowaniem korzystającym z GNU Social[33], które wyewoluowało z projektu GNU FM leżącego u podstaw społecznego serwisu muzycznego Libre.fm (z bazą 20 tysięcy użytkowników) jako zbiór rozszerzeń do StatusNet[33]. Planowano również obsługę protokołu OStatus w Diasporze[34]. W 2016 roku, w oparciu o kod GNU Social, powstał PostActiv[35].

W lipcu 2012 roku Mike Macgirvin opublikował protokół Zot, który posłużył mu do stworzenia projektu Redmatrix (znanego później jako Hubzilla). Najważniejszą nowinką w porównaniu do dotychczasowych projektów działających w ramach zdecentralizowanej sieci było udostępnienie użytkownikom mechanizmu pojedynczego logowania, który działał niezależnie od operatorów tej usługi[27].

Standaryzacja

edytuj
 
Schemat funkcjonowania protokołu ActivityPub

W 2014 roku powstała sekcja W3C, której zadaniem było wypracowanie standardu dla platform społecznościowych[36]. Efektem ich prac był ActivityPub, który powstał na bazie protokołów tworzących Pump.io (prac nad nim zaprzestano w 2022 roku)[37] i miał służyć jako potencjalny następca OStatus[38]. W 2016 roku uruchomiono Socialhome[39] wykorzystujący protokoły ActivityPub oraz Diaspora Network[40]. Mastodon, który powstał również w 2016 roku[41], początkowo korzystał z protokołu OStatus[39], jednak w 2019 roku zmieniono obowiązujący protokół na ActivityPub[42]. W 2024 roku Mastodon jest najczęściej wykorzystywaną implementacją serwisu społecznościowego w ramach całego Fediwersum[11].

W styczniu 2018 roku protokół ActivityPub uzyskał status zalecanego standardu W3C[43]. W założeniu miał on poprawić interoperacyjność całego Fediwersum oraz wyprzeć protokoły takie jak OStatus czy Pump.io[44]. W 2019 roku wiele serwisów wycofało się z obsługi protokołu OStatus[45][46]. Wyjątkiem były Friendica, wykorzystująca obok OStatus protokół Diaspora Network, oraz sama Diaspora, która korzystała z protokołu własnościowego[47].

W marcu 2018 roku uruchomiono testową wersję PeerTube, serwisu do udostępniania filmów w oparciu o protokół ActivityPub[48]. PeerTube został stworzony przez programistę o pseudonimie „Chocobozzz”[49]. Pierwsze oficjalne wydanie, wersję 1.0, opublikowano w październiku 2018 roku[48].

Właściciele komercyjnych platform takich jak Instagram[50], Tumblr[51], Flickr[52] czy Flipboard(inne języki)[53] ogłosili uruchomienie swoich integracji. W przypadku Instagrama ruch ten spotkał się jednak ze znacznym sprzeciwem społeczności[54].

15 listopada 2022 roku twórcy przeglądarki Vivaldi ogłosili uruchomienie Vivaldi Social opartego na Mastodonie[55]. W grudniu 2022 roku Mozilla ogłosiła ponowne wejście do Fediwersum[56], a w maju 2023 roku uruchomiono prywatną betę instancji mozilla.social, również opartej na Mastodonie[57], której zamknięcie zapowiedziano na grudzień 2024 roku ze względu na niskie zainteresowanie[58]. Przez cały czas istnienia była uznawana jako eksperymentalna[58].

W 2023 roku zaprezentowano projekt Kazarma, będący mostkiem między protokołem ActivityPub oraz otwartym protokołem komunikatorów internetowych Matrix[59]. Premiera wersji beta zaplanowana została na koniec 2024 roku[60].

Serwisy w ramach Fediwersum

edytuj

Większość z niżej wymienionych serwisów jest wolna i otwartoźródłowa oraz opiera się na ActivityPubie (choć np. Bluesky(inne języki)[61] i Nostr(inne języki)[62] są oparte na osobnych protokołach). Niektóre z nich to serwisy mikroblogowania wzorowane na Twitterze, a inne zbliżone są do Facebooka, Google+, Instagrama czy YouTube’a. Istnieją również serwisy służące do blogowania[63][64][65].

W ramach Fediwersum dostępne są aplikacje klienckie dające dostęp do platform opartych na protokole ActivityPub. Przykładami są Tusky, Fedilab, czy Pixeldroid[66].

Oprogramowanie Usługi Obsługa protokołu
ActivityPub(inne języki) OStatus(inne języki) Diaspora Network(inne języki)
diaspora* Mikroblogowanie Brak Brak Pełna
Friendica (dawniej: Mistpark[27]) Makroblogowanie, grupy Pełna Pełna Pełna
GNU Social(inne języki) (dawniej: StatusNet) Makroblogowanie Pełna Pełna Brak
Ghost(inne języki) Blogowanie Wprowadzana[63] Brak Brak
Hubzilla(inne języki) (dawniej: Redmatrix[27]) Makroblogowanie Pełna[67] Pełna[68] Pełna[67]
/kbin(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Pełna[69][70] Brak Brak
Lemmy(inne języki) Agregacja linków, dyskusje Pełna[70][71][72] Brak Brak
Mastodon Mikroblogowanie Pełna[73] Porzucona[42] Brak
Misskey(inne języki) Mikroblogowanie Pełna Brak Brak
PeerTube Udostępnianie filmów Pełna Brak Brak
Pixelfed Udostępnianie zdjęć Pełna[74] Brak Brak
Pleroma(inne języki) Mikroblogowanie Pełna[75] Porzucona[76] Brak
Snac Mikroblogowanie Pełna[77] Brak Brak
Tumblr Blogowanie, mikroblogowanie Wprowadzana[51] Brak Brak
Threads Mikroblogowanie Częściowa[78] Brak Brak
WordPress Blogowanie Pełna[79] Pełna[80] Pełna
WAFRN Blogowanie, mikroblogowanie Pełna[81] Brak Brak
Write.as / WriteFreely(inne języki) Blogowanie Pełna[64] Brak Brak

Rozpowszechnienie

edytuj

W Polsce

edytuj

W 2013 roku Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, jako pierwsza na świecie instytucja publiczna, prowadziła konto na StatusNecie[82][83][19]. Obecnie Urząd Ochrony Danych Osobowych jest jedynym polskim organem administracji publicznej utrzymującym aktywne konto na Mastodonie[84][85], z kolei administracja gminy Stary Sącz zaczęła wykorzystywać PeerTube'a[86], tłumacząc to potrzebą spełnienia regulacji prawnych[87][88] (stan na 5 sierpnia 2024 roku). Znane polskie organizacje non-profit posiadające oficjalne konto w Fediwersum to Fundacja Panoptykon[89] oraz Sieć Obywatelska Watchdog Polska[85].

Poza tym, istnieje kilka polskojęzycznych instancji Mastodona z otwartą rejestracją[90]. Nie jest to jedyne oprogramowanie do tworzenia własnych serwisów używane w Polsce. Jeden z dostępnych serwisów działających w ramach Fediwersum, /kbin, został stworzony przez Ernesta Wiśniewskiego[91][92], który w czasach blackoutu Reddita w lipcu 2023 roku(inne języki) cieszył się znaczną popularnością również za granicą[93][70][94].

Za granicą

edytuj

Fediwersum przyjęło się w formie oficjalnej instancji Mastodona dla rządów Niemiec[95], Holandii[96], Szwajcarii[97] i Francji[98]. W Unii Europejskiej uruchomiono instancje Mastodona (EU Voice) i PeerTube’a (EU Video) najpierw w ramach dwuletniego pilotażu przeprowadzanego przez Europejskiego Inspektora Ochrony Danych od 28 kwietnia 2022 roku[99], po którego okresie zapowiedziano dalsze utrzymanie oficjalnych instancji[100].

Sieci społecznościowe

edytuj

Najwcześniejszym znanym przypadkiem było wprowadzenie w 2019 roku przez Gaba wsparcia dla protokołu ActivityPub[101], co spotkało się z kontrowersjami[102][103]. Po przejęciu Twittera przez Elona Muska dnia 28 października 2022 roku[104][105], wiele komercyjnych platform takich jak Instagram (poprzez Threads)[50], Tumblr[51] czy Flipboard(inne języki)[53] zadeklarowało wsparcie dla protokołu ActivityPub.

Gab

edytuj

W 2019 roku Gab zdecydował się na wsparcie ActivityPuba[101][106] poprzez stworzenie forka Mastodona[107][102], próbując ominąć blokadę aplikacji klienckich na Google Play i Apple App Store[103]. Eugen Rochko, założyciel Mastodona, w oświadczeniu przekazał, że „Mastodon jest stanowczo przeciwny pozostawianiu i monetyzowaniu zawartości rasistowskiej, jednocześnie ukrywając się za płaszczem wolności słowa”, i że „wiele instancji w Fediwersum podjęło decyzję o zablokowaniu wszelkich interakcji z Gabem”. Gab bez większego rozgłosu wycofał wsparcie dla protokołu w 2020 roku[108].

Threads

edytuj

Szerokim echem odbiła się zapowiedź dołączenia Instagrama do Fediwersum. Wywołała ona protest na szeroką skalę ze strony administratorów serwerów o nazwie Fedipact[109][110][111][54] w obawie przed brakiem moderacji treści homo- oraz transfobicznych[112][113] oraz zdominowaniem protokołu ActivityPub metodą embrace, extend, extinguish (przyjąć, rozszerzyć, przejąć)[114].

W grudniu 2023 roku niektóre konta pochodzące od zarządzających platformą Threads zaczęły się komunikować z resztą Fediwersum w ramach testu protokołu ActivityPub – byli to między innymi Mark Zuckerberg oraz Adam Mosseri(inne języki)[115]. W styczniu 2024 roku opublikowano plan stopniowego uruchamiania kolejnych powiązanych funkcji[116], a w marcu uruchomiono wersję testową federacji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Japonii[117][78]. Jako pierwszy prezydent USA, 2 kwietnia 2024 roku Joe Biden aktywował federację na swoim profilu na Threads, stając się dostępnym w Fediwersum[118]. 25 czerwca 2024 roku dodano możliwość podglądania odpowiedzi na posty z innych instancji i zapowiedziano rozszerzenie funkcji federacji na ponad 100 krajów[119].

Inne komercyjne platformy

edytuj

Tumblr podjął decyzję o wsparciu ActivityPuba dnia 21 listopada 2022 roku[51]. Przez pewien czas spekulowano o porzuceniu przez Tumblr planów wsparcia niniejszego protokołu, ale po sesji AMA, która miała miejsce tuż po wycieku informacji o reorganizacji zespołu pracującego nad serwisem, okazało się, że „prace dalej trwają”[120]. Termin oficjalnego wdrożenia nie jest znany.

Flickr zapowiedział decyzję wsparcia Fediwersum[52], choć od tego czasu prawdopodobnie wycofał się z niej lub wstrzymał prace nad wsparciem odpowiedniego protokołu[121].

Portal Minds(inne języki) dodał wsparcie dla protokołu ActivityPub w sierpniu 2023 roku[122].

Systemy zarządzania treścią (CMS)

edytuj
 
Integracja z protokołem ActivityPub na WordPressie

Jedną z pierwszych implementacji ActivityPuba skupionych wokół zarządzania treścią jest WriteFreely, powstała w 2018 roku[64][123]. 23 lutego 2019 roku opublikowano podobną integrację dla Drupala[124].

W marcu 2023 roku wtyczka do oprogramowania WordPress służąca do przekazywania komentarzy między blogiem a resztą Fediwersum została wykupiona przez Automattic[125], a aktualizacja do niej udostępniona w październiku tego samego roku[65]. W kwietniu 2024 roku Ghost zapowiedział wsparcie dla protokołu ActivityPub[63][126], tym samym realizując wieloletni postulat społeczności[127].

The Verge oraz 404 Media(inne języki) mają w planach dodać wsparcie dla protokołu ActivityPub, ze względu na coraz mniejszą ilość ruchu pochodzącego z platform Facebooka czy Twittera[128]. Strona 404 Media(inne języki), ze względu na to, że jest oparta na Ghoście, planuje uruchomienie federacji tak szybko, jak tylko pojawi się odpowiednia opcja[128].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Marta Andronik, Co to jest Fediwersum? [online], www.benchmark.pl, 16 maja 2020 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-09] (pol.).
  2. ↑ Sylwia Błach, Wszystkie media społecznościowe w jednej aplikacji? Meta wprowadza Threads do Fediwersum! [online], Homo Digital, 22 marca 2024 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  3. ↑ Jak działa Fediwersum – [online], 23 lipca 2021 [dostęp 2024-04-30] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-30] (pol.).
  4. ↑ a b Definition of fediverse [online], PCMAG [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  5. ↑ a b c d Mastodon: pytania i odpowiedzi dla początkujących (jak my) | Fundacja Panoptykon [online], panoptykon.org, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2024-07-08] (pol.).
  6. ↑ David Pierce, The fediverse, explained [online], The Verge, 7 lutego 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-01] (ang.).
  7. ↑ a b Mastodon User Guide [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-09].
  8. ↑ microstatus [online], microstatus [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  9. ↑ Mark Eckenwiler might quit this hellsite on Twitter: "@IMGoph Fully accessible from my part of the fediverse" / Twitter [online], web.archive.org, 10 grudnia 2022 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-10].
  10. ↑ a b Commits · zh/statusnet [online], GitHub [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  11. ↑ a b Fediverse Observer | Fediverse [online], web.archive.org, 2 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-02].
  12. ↑ Why growing your own services is a good idea! – Grow Your Own Services [online] [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  13. ↑ What is the Fediverse? Opportunities and Challenges [online], Mondo Staffing Agency [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-28] (ang.).
  14. ↑ a b c Thomas Struett i inni, Can This Platform Survive? Governance Challenges for the Fediverse, „SSRN Electronic Journal”, 2023, DOI: 10.2139/ssrn.4598303, ISSN 1556-5068 [dostęp 2024-07-07] (ang.).
  15. ↑ Co łączy Mastodona z e-mailem? – Mastodon Poradnik [online], mastodon-poradnik.pl [dostęp 2024-04-24].
  16. ↑ Home | kbin.pub – Fediverse of content [online] [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-24] (pol. • ang.).
  17. ↑ Cindy Cohn and Rory Mir, The Fediverse Could Be Awesome (If We Don’t Screw It Up) [online], Electronic Frontier Foundation, 16 listopada 2022 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  18. ↑ Toxicity in the Decentralized Web and the Potential for Model Sharing, [w:] arXiv, s. 4, arXiv:2204.12709 (ang.).
  19. ↑ a b Zapraszamy rząd na niezależne media społecznościowe | Fundacja Panoptykon [online], panoptykon.org [dostęp 2024-07-15].
  20. ↑ evan's status on 2008-05-18 15:49:33 - Identi.ca [online], web.archive.org, 18 czerwca 2008 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2008-06-18].
  21. ↑ Laconica is now StatusNet « StatusNet – Open Source microblogging service [online], web.archive.org, 31 sierpnia 2009 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31].
  22. ↑ Micro-Blogging Platform StatusNet Gets Seeded | Venture Capital Journal [online], Venture Capital Journal, 28 października 2009 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-05] (ang.).
  23. ↑ a b Evan Prodromou, Understanding OStatus [online], 7 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-12-26] (ang.).
  24. ↑ Public timeline - mozilla [online], web.archive.org, 22 lutego 2010 [dostęp 2024-07-11].
  25. ↑ Public timeline - Social@Mozilla [online], web.archive.org, 20 listopada 2013 [dostęp 2024-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-20].
  26. ↑ prepare for federation · friendica/friendica@ce515ac [online], GitHub [dostęp 2024-07-08] (ang.).
  27. ↑ a b c d e f g The history of Hubzilla » talkplus [online] [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-11] (ang.).
  28. ↑ Diaspora* — Private Alpha Invites Going Out Today [online], web.archive.org, 23 listopada 2010 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-12] (ang.).
  29. ↑ Fla: "@youronlyone@c.im hey, if you want more info or k…" - Mastodon [online], web.archive.org, 13 grudnia 2022 [dostęp 2024-07-11] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-13].
  30. ↑ StatusNet, Identi.ca, and transitioning to pump.io [LWN.net] [online], lwn.net [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-01] (ang.).
  31. ↑ Bryan Behrenshausen, pump.io: the decentralized social network that’s really fun | Opensource.com [online], opensource.com [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  32. ↑ Matt Lee, GNU social [online], Free Software Foundation, 8 czerwca 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-22] (ang.).
  33. ↑ a b Disintermedia » A Brief History of the GNU Social Fediverse and ‘The Federation’ [online], CoActivate, 6 kwietnia 2017 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-06] (ang.).
  34. ↑ Mikael Nordfeldth: GNU social and the boost of the federated social web – Somero 2015 [online], web.archive.org, 4 maja 2017 [dostęp 2024-07-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-04].
  35. ↑ postActiv [online], web.archive.org, 6 kwietnia 2017 [dostęp 2024-07-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-06].
  36. ↑ Social networking built into the Web? W3C gives it a go [online], CNET [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-02] (ang.).
  37. ↑ Commits · pump-io/pump.io [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] (ang.).
  38. ↑ Sandstorm And The Social Web [online], web.archive.org, 30 października 2020 [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-30].
  39. ↑ a b Sean Tilley, A quick guide to The Free Network [online], We Distribute, 24 września 2017 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  40. ↑ Socialhome HQ, Federation Socialhome federates using the #Activi… [online], Socialhome [dostęp 2024-05-03] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-03] (ang.).
  41. ↑ Release v0.1.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-07-08] (ang.).
  42. ↑ a b Release v3.0.0 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  43. ↑ Victory for libre networks: ActivityPub is now a W3C recommended standard – Free Software Foundation – Working together for free software [online], www.fsf.org [dostęp 2024-04-29].
  44. ↑ Pleroma Encyclical: ActivityPub [online], blog.soykaf.com, 10 lutego 2018 [dostęp 2024-05-01] (ang.).
  45. ↑ Remove OStatus-related code · Issue #10740 · mastodon/mastodon [online], GitHub [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  46. ↑ Mastodon 3.0 [online], Mastodon Blog, 11 października 2019 [dostęp 2024-04-29].
  47. ↑ diaspora* federation protocol [online], diaspora.github.io [dostęp 2024-05-02].
  48. ↑ a b Association Framasoft, PeerTube 1.0: the free/libre and federated video platform [online], Framablog, 15 października 2018 [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  49. ↑ Chocobozzz, Chocobozzz/PeerTube [online], 11 lipca 2024 [dostęp 2024-07-11].
  50. ↑ a b Instagram Announces New Text App | Instagram Blog [online], about.instagram.com [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  51. ↑ a b c d Sarah Perez, Tumblr to add support for ActivityPub, the social protocol powering Mastodon and other apps [online], TechCrunch, 21 listopada 2022 [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  52. ↑ a b Corbin Davenport, Tumblr and Flickr Might Join Mastodon’s „Fediverse” Network [online], How-To Geek, 25 listopada 2022 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2023-07-18] (ang.).
  53. ↑ a b Mike McCue, Flipboard Begins to Federate [online], Flipboard, 18 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  54. ↑ a b Gregory Barber, Meta’s Threads Could Make – or Break – the Fediverse, „Wired”, ISSN 1059-1028 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-19] (ang.).
  55. ↑ Vivaldi Social, a new instance on Mastodon. [online], Vivaldi Browser, 15 listopada 2022 [dostęp 2024-07-11] (ang.).
  56. ↑ Mozilla to explore healthy social media alternative | The Mozilla Blog [online], blog.mozilla.org [dostęp 2024-07-11] (ang.).
  57. ↑ Mozilla Social Private Beta Launch | The Mozilla Blog [online], blog.mozilla.org [dostęp 2024-07-11] (ang.).
  58. ↑ a b Mozilla odkłada ideę sieci fediwersum na półkę [online], Computerworld.pl [dostęp 2024-10-08] (pol.).
  59. ↑ Bridging ActivityPub with Kazarma [online], archive.fosdem.org [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  60. ↑ Kazarma – Technostructures [online] [dostęp 2024-10-06] (ang.).
  61. ↑ Bluesky: An Open Social Web [online], Bluesky [dostęp 2024-04-24] (ang.).
  62. ↑ Mastodon vs Nostr [online], nostr.com [dostęp 2024-04-24].
  63. ↑ a b c Building ActivityPub [online], Building ActivityPub [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  64. ↑ a b c About Write Freely [online], writefreely.org [dostęp 2022-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-21] (ang.).
  65. ↑ a b Engage a Wider Audience With ActivityPub on WordPress.com [online], WordPress.com News, 11 października 2023 [dostęp 2024-04-28] (ang.).
  66. ↑ Co jeśli nie Facebook, Instagram i reszta? Fediverse! [online], Fundacja Internet. Czas działać!, 5 sierpnia 2022 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (pol.).
  67. ↑ a b Pomoc: Member_guide [online], hubzilla.org [dostęp 2022-12-14].
  68. ↑ Files · master · hubzilla / addons · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  69. ↑ Kbin, kbin-core [online], Codeberg.org [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  70. ↑ a b c Lemmy and Kbin: The Best Reddit Alternatives? [online], PCMAG [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  71. ↑ Commits · LemmyNet/lemmy [online], GitHub [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  72. ↑ NLnet; Lemmy [online], nlnet.nl [dostęp 2023-07-06].
  73. ↑ ActivityPub – Mastodon documentation [online], docs.joinmastodon.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  74. ↑ Pixelfed – Decentralized social media [online], Pixelfed [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  75. ↑ The Big Pleroma and Fediverse FAQ Part 1 – Beginner Questions [online], pleroma.social [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  76. ↑ ostatus removal (!1854) · Merge requests · Pleroma / pleroma · GitLab [online], GitLab [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  77. ↑ grunfink, snac2 [online], Codeberg.org [dostęp 2024-06-25] (pol.).
  78. ↑ a b Emma Roth, Threads’ fediverse beta opens to share your posts on Mastodon, too [online], The Verge, 21 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-18] (ang.).
  79. ↑ Matthias Pfefferle, ActivityPub [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  80. ↑ Matthias Pfefferle, OStatus [online], WordPress.org [dostęp 2022-12-14] (ang.).
  81. ↑ Gabriel Amador García, gabboman/wafrn [online], 21 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25].
  82. ↑ Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji - Identi.ca [online], identi.ca [dostęp 2024-07-15].
  83. ↑ Polska Przyszłości - Cyfryzacja jako fundament wzrostu [online], Microsoft, 2013, str. 117 [dostęp 2024-07-16] (pol.).
  84. ↑ Aktualności – UODO [online], uodo.gov.pl [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  85. ↑ a b Redakcja, Jesteśmy na Mastodonie i Was też zapraszamy! [online], Sieć Obywatelska Watchdog, 4 marca 2024 [dostęp 2024-04-29] (pol.).
  86. ↑ VideoPortal - Gmina Stary Sącz [online], video.starysacz.um.gov.pl [dostęp 2024-08-05] (pol.).
  87. ↑ VideoPortal - Gmina Stary Sącz [online], video.starysacz.um.gov.pl [dostęp 2024-08-05] (pol.).
  88. ↑ Komunikat systemowy - Sesje Rady Miejskiej - YouTube [online], web.archive.org, 5 sierpnia 2024 [dostęp 2024-08-05] [zarchiwizowane z adresu 2024-08-05].
  89. ↑ Zapraszamy do Fediwersu! | Fundacja Panoptykon [online], panoptykon.org, 23 marca 2023 [dostęp 2024-06-25] (pol.).
  90. ↑ Servers [online], joinmastodon.org [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-25] (ang.), należy wybrać w filtrze języka „Polski”.
  91. ↑ ernestwisniewski (Ernest) · GitHub [online], web.archive.org, 29 lutego 2024 [dostęp 2024-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-29].
  92. ↑ Decentralized Microblogging Platforms [online], TrendHunter.com [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  93. ↑ /kbin server update – or how the server didn’t blow up – /kbin meta – kbin.social [online], web.archive.org, 22 maja 2024 [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-22].
  94. ↑ The Reddit blackout is already forcing unexpected changes [online], Engadget, 16 czerwca 2023 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  95. ↑ social.bund.de [online], Mastodon prowadzony na social.bund.de [dostęp 2024-06-29] (pol.).
  96. ↑ Mastodon [online], Mastodon op social.overheid.nl [dostęp 2024-06-29] (niderl.).
  97. ↑ Bundesrat – Conseil fédéral – Consiglio federale – Cussegl federal [online], Mastodon prowadzony na social.admin.ch [dostęp 2024-06-29] (pol.).
  98. ↑ social.numerique.gouv.fr [online], Serveur Mastodon hébergé sur social.numerique.gouv.fr [dostęp 2024-06-29] (fr.).
  99. ↑ EDPS decentralised social media pilot: the end of a successful story | European Data Protection Supervisor [online], www.edps.europa.eu, 3 września 2024 [dostęp 2024-06-29] (ang.).
  100. ↑ European Commission (@EUCommission@ec.social-network.europa.eu) [online], European Commission on Mastodon, 17 maja 2024 [dostęp 2024-06-29] (ang.).
  101. ↑ a b Gab is decentralizing, raising $10 million in Series A powered by bitcoin [online], Yahoo Finance, 11 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  102. ↑ a b Gab switches to Mastodon’s code [online], Mastodon Blog, 4 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29].
  103. ↑ a b Adi Robertson, How the biggest decentralized social network is dealing with its Nazi problem [online], The Verge, 12 lipca 2019 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  104. ↑ Faiz Siddiqui, Elizabeth Dwoskin, Elon Musk acquires Twitter and fires top executives, „The Washington Post”, 28 października 2022, ISSN 0190-8286 [dostęp 2024-04-21] (ang.).
  105. ↑ Polsat News, Elon Musk przejął Twittera. Zaczął od zwolnień – Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 października 2022 [dostęp 2024-05-02] (pol.).
  106. ↑ Decentralized Social Networks vs. The Trolls [online], SocialHub, 30 września 2020 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  107. ↑ Michael J. Tsai, Michael Tsai – Blog – Gab Will Become a Mastodon Fork [online] [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  108. ↑ Gab quietly dumps experiment with decentralisation: just another Web 2.0 site now [online], PeakD [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-29] (ang.).
  109. ↑ Anti-Meta Fedi Pact [online], fedipact.online [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-22] (ang.).
  110. ↑ #Fedipact – The instances blocking Zuckerberg’s Threads.net [online], fedipact.veganism.social [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-22] (ang.).
  111. ↑ Sean Tilley, FediPact is an Organized Effort to Block Meta’s ActivityPub Platform [online], We Distribute, 20 czerwca 2023 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-19] (ang.).
  112. ↑ Report – Unsafe: Meta Fails to Moderate Extreme Anti-trans Hate Across Facebook, Instagram, and Threads | GLAAD [online], glaad.org, 25 marca 2024 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-28] (ang.).
  113. ↑ Ethan Collier, Meta is still allowing misinformation and hate speech to proliferate on Threads [online], Media Matters for America, 21 lipca 2023 [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-24] (ang.).
  114. ↑ Lukas Rosenstock’s Blog [online], lukasrosenstock.net [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-24] (ang.).
  115. ↑ Wes Davis, Threads is officially starting to test ActivityPub integration [online], The Verge, 13 grudnia 2023 [dostęp 2024-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-05] (ang.).
  116. ↑ How Threads will integrate with the Fediverse – plasticbag.org [online], 12 stycznia 2024 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  117. ↑ @zuck • We’re making progress integrating Threads into the fediverse and launching a beta in a few countr... • Threads [online], web.archive.org, 4 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-04].
  118. ↑ Wes Davis, President Biden is now posting into the fediverse [online], The Verge, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-13] (ang.).
  119. ↑ Jay Peters, Meta is connecting Threads more deeply with the fediverse [online], The Verge, 25 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-25] (ang.).
  120. ↑ Sarah Perez, Tumblr’s ‘fediverse’ integration is still being worked on, says owner and Automattic CEO Matt Mullenweg [online], TechCrunch, 11 grudnia 2023 [dostęp 2024-04-29] (ang.).
  121. ↑ Flickr: The Help Forum: ActivityPub/Mastodon support status [online], www.flickr.com [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-03] (ang.).
  122. ↑ ActivityPub | Minds Docs [online], developers.minds.com, 29 sierpnia 2023 [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-29] (ang.).
  123. ↑ Release v0.1 · writefreely/writefreely [online], GitHub [dostęp 2024-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-03] (ang.).
  124. ↑ ActivityPub [online], Drupal.org, 23 lutego 2019 [dostęp 2024-05-03] (ang.).
  125. ↑ Making the Social Web a Better Place: ActivityPub for WordPress Joins the Automattic Family [online], WordPress.com News, 17 marca 2023 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-31] (ang.).
  126. ↑ Nilay Patel, Newsletter platform Ghost adopts ActivityPub to ‘bring back the open web’ [online], The Verge, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-14] (ang.).
  127. ↑ Federate over ActivityPub [online], Ghost Forum, 13 lipca 2018 [dostęp 2024-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-21] (ang.).
  128. ↑ a b Sara Guaglione, Why publishers are preparing to federate their sites [online], Digiday, 24 maja 2024 [dostęp 2024-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-25] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Fediwersum&oldid=74960296”