Federacja Wschodnioeuropejska
Federacja Wschodnioeuropejska (niem. Osteuropäischer Staatenbund[1]) – projekt polityczny sformułowany przez środowisko niemieckich Żydów syjonistów, przedstawiony przez Maxa Bodenheimera mający na celu utworzenie przez Niemcy organizmu politycznego na ziemiach zaboru rosyjskiego po spodziewanym zwycięstwie w I wojnie światowej, w ramach zamierzonego przez nich tworzenia Mitteleuropy.
W sierpniu 1914 r. Max Bodenheimer zgłosił władzom niemieckim koncepcję utworzenia państwa, obejmującego swym zasięgiem przeważające obszary Polski przedrozbiorowej. Leżąca między Bałtykiem a Morzem Czarnym Federacja miała stanowić państwo buforowe między Niemcami a Rosją. Choć teoretycznie wszystkie grupy etniczne Federacji miały mieć zapewnioną autonomię, Bodenheimer dodał, iż Polacy (8 milionów) mieli być „zrównoważeni” przez inne narody – Ukraińców (4 miliony), Białorusinów (4 miliony) oraz Litwinów, Łotyszów i Estończyków (3,5 miliona). Żydzi (6 milionów) oraz Niemcy (1,8 miliona) mieli mieć głos rozstrzygający („przechylać szale wagi”)[2].
Bodenheim zyskał początkowo poparcie grupy działaczy syjonistycznych w Berlinie i założył z nimi 17 sierpnia 1914 Komitet Wyzwolenia Żydów Rosyjskich (Komitee zur Befreiung der russischen Juden)[3].
Inicjatywa spotkała się początkowo z dobrym przyjęciem ze strony władz w Berlinie, wkrótce jednak okazało się, że Niemcy nie podchodzą do propozycji poważnie. Od Ministerstwa Spraw Zagranicznych kontakty z Bodenheimerem przejął Sztab Generalny i referent polityczny do spraw wschodnich Bogdan Hutten-Czapski, który miał za zadanie wspomaganie ewentualnego powstania antyrosyjskiego. Bez porozumienia z Bodenheimerem Hutten-Czapski przygotował ulotki wzywające Żydów zaboru rosyjskiego do powstania przeciw Rosjanom[4]. Koncepcja ostatecznie nie uzyskała poparcia Niemiec, które były bardziej zainteresowane utworzeniem w regionie marionetkowych państw pod zarządem czysto niemieckim (zob. Mitteleuropa).
Kontakty Komitetu z władzami w Berlinie były przedmiotem ostrych sporów wewnątrz ruchu syjonistycznego. Wobec wzrastającej krytyki Max Bodenheimer został zmuszony do ustąpienia z funkcji pełnionej w Żydowskim Funduszu Narodowym.
W jedynym, jak dotąd, polskim opracowaniu książkowym[5] poświęconym temu projektowi politycznemu, jego autor dr Andrzej Leszek Szcześniak użył określenia „Judeopolonia”.
Przypisy
edytuj- ↑ Isaiah Friedman, Germany, Turkey and Zionism 1897-1918, s. 230–231.
- ↑ Isaiah Friedman, Germany, Turkey, and Zionism 1897-1918, Oxford University Press 1977, s. 230–231. [1].
- ↑ Przemianowany później na Komitet na rzecz Wschodu (Komitee für den Östen).
- ↑ I. Friedman, Germany..., s. 232. [2].
- ↑ Patrz: bibliografia poniżej.
Bibliografia
edytuj- Bogdan Graf von Huten-Czapski, Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft. 1-2, Berlin 1936.
- Isaiah Friedman, Germany, Turkey and Zionism 1897-1918, s. 199. ISBN 076-580-4077.
- New Encyclopedia of Zionism and Israel, 1-, London and Toronto 1994.
- Zosa Szajkowski, Demands for Complete Emancipation of German Jewry during World War I. [w:] The Jewish Quarterly Review, New Ser., Vol. 55, No. 4, April 1965, s. 350–363.
- Zosa Szajkowski, The German Appeal to the Jews of Poland, August 1914. [w:] The Jewish Quarterly Review, New Ser., Vol. 59, No. 4, April 1969, s. 311–320.
- Andrzej L. Szcześniak, Judeopolonia. Żydowskie państwo w państwie polskim. s. 99. Seria: Biblioteka „Białych Plam”, ISBN 83-88822-92-6.
- Andrzej L. Szcześniak, Judeopolonia II. Anatomia zniewolenia Polski. s. 201. Seria: Biblioteka „Białych Plam”, ISBN 83-89862-03-4.
- The Universal Jewish Encyclopedia, 1-10, New York 1948.
- P. Wróbel: Między nadzieją a zwątpieniem, „Der Jude” Martina Bubera wobec rewolucji i nowego ładu na świecie po I wojnie światowej, Więź 1986, nr 7-8, s. 74.