Tautonim
Tautonim (stgr. ταὐτός „ten sam”, ὄνυμα „imię”)[1] – wyrazy mające podobne lub identyczne brzmienie albo pisownię w różnych (zwykle w dwóch) językach, ale odmienne znaczenie[2][3]. Czasem zjawisko rozpatrywane na gruncie różnych odmian języka lub różnych systemów terminologii[4].
Tautonimy często określane są mianem „fałszywych przyjaciół” – takiego określenia w języku francuskim (faux amis) użyli w 1928 roku francuscy autorzy Maxime Koessler i Jules Derocquigny, przedstawiając pozorne ekwiwalenty w relacji francusko-angielskiej[5]. Tautonimy bywają określane także mianem homonimów międzyjęzykowych, mylących podobieństw międzyjęzykowych, złudnych odpowiedników, aproksymatów[6].
W węższym znaczeniu tautonimy są traktowane jako podklasa fałszywych przyjaciół tłumacza (w szerokim ujęciu), rozumianych jako wyrazy o zaskakujących różnicach fonetycznych, ortograficznych, o różnicach w budowie słowotwórczej, a także jako frazeologizmy o różnej formie i różnych znaczeniach w dwóch (lub więcej niż dwóch) językach[7][8].
Tautonimy mogą utrudniać naukę języków obcych, bywają kłopotliwe również dla lektorów i nauczycieli danego języka. Mogą też nastręczać trudności podczas wykonywania tłumaczeń. Bywają powodem błędów w przekładach, mogąc prowadzić do zabawnych sytuacji, ale też nieporozumień o daleko idących konsekwencjach[8][9].
Przykładami tautonimów są: rosyjski diwán (tapczan) i polski dywan, czeski burák (orzech) i polski burak, węgierski komornyik (kamerdyner) i polski komornik, angielski billion (miliard) i polski bilion[10][11], jutro – chorwackie jȕtro (ranek), lewak (osoba o skrajnie lewicowych poglądach) – chorw. ljèvāk (mańkut). Przykładem tautonimów o częściowo wspólnym znaczeniu jest polski kibic i niemiecki Kiebitz (osoba kibicująca, ale tylko grającym w szachy lub w karty). Szczególnie problematyczne mogą być wyrazy o przeciwnym znaczeniu, np.: czerstwy – czeskie čerstvý (świeży), rosyjskie zapominat’ znaczy to, co w języku polskim zapamiętać, niemiecki Kriminalist to po polsku śledczy – ktoś, kto tropi przestępców, a nie kryminalista[3]. Pod pojęciem tautonimów można też rozumieć nazwy o zbieżnym brzmieniu, które są używane na określenie różnych pojęć w zależności od odmiany danego języka (dialektu, socjolektu, odmiany standardowej itp.) – lub systemu terminologicznego (np. „język” w sensie anatomicznym, „język” w sensie lingwistycznym); zjawisko to – tautonimia z perspektywy onomazjologii – zbliża się do homonimii i polisemii (z perspektywy semantycznej)[4].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Paweł Kornatowski, Tautonimy węgiersko-polskie. Próba systematyzacji, [w:] Ilona Koutny i inni red., Język. Komunikacja. Informacja, t. 11, Poznań: Wydawnictwo Rys, 2016, s. 122–159, ISBN 978-83-65483-35-5.
- ↑ Tautonim. [w:] sjp.pwn.pl [on-line]. [dostęp 2022-12-05].
- ↑ a b Ryszard Lipczuk, O tautonimach, czyli pułapkach leksykalnych [online], przegladdziennikarski.pl, 6 października 2019.
- ↑ a b Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 446, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- ↑ Koessler, Maxime/Derocquigny, Jule: Les faux amis ou les trahisons de vocabulaire anglais. Paris: Vuibert, 1928.
- ↑ Kornatowski, s. 124/.
- ↑ Lipczuk, Ryszard/ Bilut-Homplewicz, Zofia/ Kątny, Andrzej/ Schatte, Christoph (1995): Niemiecko-polski słownik tautonimów. Warszawa: PWN. ISBN 83-01-11806-7.
- ↑ a b Katarzyna Siewert. Fałszywi przyjaciele w przekładzie polskiej i niemieckiej terminologii prawnej i prawniczej. „Comparative Legilinguistics”. 9, 2012.
- ↑ Felicja Księżyk, Germanica Wratislaviensia 143 [online], 10 grudnia 2023.
- ↑ False Friends – lista słówek. [w:] gettinenglish.com [on-line]. 2014-09-29. [dostęp 2022-12-05].
- ↑ Zrinka Jelaska: Hrvatski kao drugi i strani jezik. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada, 2005, s. 287. ISBN 953-169-124-X.