Emil Żychiewicz
Emil Maria Żychiewicz pseud. „Teczek” (ur. 5 listopada 1914 we Lwowie, zm. 16 grudnia 2002 w Rybniku) – polski żeglarz, jachtowy kpt. ż.w., dowódca s/y Witeź II w czasie rejsów na Wyspy Owcze (1958) i na Islandię (1959), członek honorowy Jacht Klubu AZS w Szczecinie.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Pracodawca |
|
Życiorys
edytujEmil Żychiewicz urodził się w 1914 roku we Lwowie. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytecie im. Jana Kazimierza, a następnie – do wybuchu II wojny światowej – studiował ekonomię w Szwajcarii. W czasie wojny był żołnierzem lwowskiego Kedywu. Po zakończeniu wojny został repatriowany do Wrocławia (zob. wysiedlenie Polaków ze Lwowa). Brał udział w reaktywacji Wydawnictwa Kartograficznego „Książnica-Atlas”. W tym wydawnictwie pracował do jego nacjonalizacji w roku 1950[1]. Od roku 1953 mieszkał w Warszawie. Pracował w PAX, Instytucie Wydawniczym PAX i w Veritas[1][2]. Brat Antoniego Żychiewicza.
Działalność i osiągnięcia żeglarskie
edytujNależał do AZM Lwów[3] (do roku 1939), a po wojnie do AZM Wrocław. Żeglował też w JK AZS Szczecin i był instruktorem żeglarstwa w COŻ Trzebież[4] oraz członkiem komisji egzaminacyjnych na stopnie żeglarskie[1]. Był jednym z egzaminatorów Ludomira Mączki, zdobywającego stopień żeglarza, który po latach wspominał[5]:
… na egzaminie na żeglarza trafiłem na Teczka Żychiewicza i zadał mi trzy pytania, i na te trzy pytania odpowiedziałem „nie wiem”. Teczek się popatrzył i powiedział: „no to kolego pojutrze na pływanie”. Później Go pytałem czemuś mnie nie wyrzucił na zbitą mordę – „a bo ja mam duszę personalnika i wiedziałem, że z Ciebie będzie żeglarz”.
W roku 1956 E. Żychiewicz brał udział w regatach dokoła Rugii jako kapitan s/y Swantewit[6], zdobywając I miejsce[1].
- Polinezja Północy
W tym samym czasie należał do grona szczecińskich żeglarzy, którzy rozpoczynali odkrywanie „Polinezji Północy” (pojęcie wymyślone prawdopodobnie przez Ludomira Mączkę w roku 1956). Do „Polinezji Północy” były zaliczane: Zatoka Botnicka, Szetlandy, Wyspy Owcze, Orkady, Islandia, Grenlandia, Jan Mayen, Spitsbergen, Północna Norwegia. Kpt. Emil „Teczek” Żychiewicz był kapitanem w czasie dwóch historycznych pierwszych rejsów w ten rejon na „Witeziu II”, jachcie bez silnika, echosondy, radia (poza „Szarotką”) i radaru[7][8]. W pierwszy rejs na Islandię wypłynięto w sierpniu 1958 roku (załoga: kpt. L. Mączka – drugi kapitan jachtowy na jednostce, A. Rześniowiecki, M. Jaworska, M. Domagała). W pobliżu Wysp Owczych zabrakło wody, a pogoda bardzo się popsuła. L. Mączka wspominał[8][9]:
Odchodzimy od wysp, pogoda się poprawia. Zbliżamy się do wejścia – znowu mgła. Tu, przez trzy dni widziałem piękną kolorową zorzę polarną […] Stałem jak wryty na pokładzie, zdrętwiały z zimna i z wrażenia…
Obaj kapitanowie byli jednomyślni – należy wracać.
W następnym rejsie załogę stanowili: Ludomir Mączka, Maria Gerlach i Stanisław Tomaszewski. Wyprawę rozpoczęto wcześniej (12 maja 1959) i zdecydowano się płynąć bez zawijania do portów. Silny sztorm w pobliżu Wysp Westmannaeyjar, gdy widoczny już był Vatnajökull, utrudnił osiągnięcie celu. Po sztormie udało się ustalić położenie jachtu (na podstawie pomiarów wysokości ledwo widocznego słońca, wykonanych przez Mączkę z użyciem sekstantu) i w gęstej mgle dotrzeć do celu[10][8].
Do portu w Reykjaviku weszli 5 czerwca, po raz pierwszy donosząc polską banderę sportową do stolicy Islandii. Załoga była podziwiana przez znających żeglarstwo tubylców i serdecznie goszczona przez kilka dni[8].
W drodze powrotnej jacht ponownie walczył z silnym sztormem (wiatr do 10 B; z relacji Mączki: „fale były jak kamienice”, „jak wtedy to przetrwaliśmy, nie wiem do dziś”)[8]. Rejs zakończono 12 lipca po dwóch miesiącach (1230 godzinach) żeglugi i po pokonaniu 3767 mil morskich kapitan Emil Żychiewicz wskazał dodatkowy sukces[8][10][9]:
…nagle uświadamiam sobie, że przez dwa miesiące nikt z nikim się nie pokłócił. Nie przeżyliśmy ani jednej tzw. personalnej awantury!
Wyróżnienia i upamiętnienie
edytujEmil Żychiewicz otrzymał tytuł członka honorowego Jacht Klubu AZS w Szczecinie[11]. Jest wielokrotnie wspominany przez przedstawicieli szczecińskiego środowiska żeglarskiego[12][13], którzy troszczą się o zachowanie pamięci o tych czasach, „kiedy jachty były z drewna a ludzie ze stali” (tytuł piątej części cyklu Zbigniewa Klimczaka „80 lat historii polskiego żeglarstwa”[10][a].
W roku 2009 odbyła się – zorganizowana z inicjatywy Piotra Owczarskiego (dyrektora Technikum Morskiego w Szczecinie) – wyprawa „Islandia 2009”. Młodzież szczecińskiego jacht klubu AZS pokonała trasę rejsu „Witezia II” na jachcie s/y Stary (trasę podzielono na etapy; między etapami załogę wymiano). Kadrę rejsu stanowili: Maciej Krzeptowski (kapitan), Grzegorz Węgrzyn (I oficer), Cezary Pawłowski (II oficer), Kazimierz Sawczuk (II oficer), Piotr Owczarski (koordynator wyprawy) i Anna Kubik (współorganizatorka wyprawy)[14][9][15].
Załoga „Starego” zawiozła do Reykjaviku pamiątkową tablicę (projekt – Zdzisław Sobierajski, odlew – Zbigniew Olejnik), którą uroczyście zamontowano w tamtejszym muzeum morskim. Tekst, ułożony przez żeglarzy ze Szczecina, brzmi[16]:
Tylko wiatr, marzenia i jacht Witeź II przywiodły tu pierwszych polskich żeglarzy w roku 1959.
Na tablicy umieszczono też informację o rejsie „Witezia II” w języku islandzkim i angielskim.
Przebieg rejsu „Islandia 2009” zaprezentowano w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie na wystawie, której celem było m.in. uczczenie 65-lecia polskiego żeglarstwa w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim oraz 50 rocznicy rejsu „Witezia II”[17].
Uwagi
edytuj- ↑ Teksty Zbigniewa Klimczaka zostały oparte na książce Aleksandra Kaszowskiego i Zbigniewa Urbanyi pt. „Polskie jachty na oceanach”
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Uczestnicy historycznego rejsu. [w:] Wyprawa 2009 [on-line]. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
- ↑ Historia Grupy Inco-Veritas S.A.. [w:] Historia Grupy INCO-VERITAS S.A. [on-line]. www.inco.pl. [dostęp 2017-01-28]. (pol.).
- ↑ Akademicki Związek Morski. [w:] Encyklopedia Gdańska [on-line]. Fundacja Gdańska. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
- ↑ Historia COŻ. [w:] Centralny Ośrodek Żeglarstwa w Trzebieży [on-line]. www.coz.com.pl. [dostęp 2013-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-14)]. (pol.).
- ↑ Jan W. Zamorski: Z Marią przez życie i oceany. Opowieści kapitana Ludomira Mączki; rozdz. Islandia i Bałtyk 1958–1962. Toronto: White-Red Anchor Publishing, 2010, s. 9–22. ISBN 0-9731383-0-2.
- ↑ s/y Swantewit. [w:] Strona internetowa JK AZS w Szczecinie [on-line]. www.jkazs.szczecin.pl. [dostęp 2016-09-12]. (pol.).
- ↑ Zmarł weteran żeglarstwa morskiego Emil Maria Żychiewicz. [w:] Tawerna Skipperów >Artykuły > Kalendarium [on-line]. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
- ↑ a b c d e f op.cit. Z Marią przez życie i oceany. Opowieści kapitana Ludomira Mączki. s. 33–52.
- ↑ a b c Pożegnanie jachtu s/y „STARY”. [w:] Strona internetowa POZŻ w Szczecinie [on-line]. [dostęp 2013-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)]. (pol.).
- ↑ a b c Zbigniew Klimczak (na podstawie książki „Polskie jachty na oceanach” Aleksandra Kaszowskiego i Zbigniewa Urbanyi): Z cyklu: 80 lat historii polskiego żeglarstwa – odcinek V. Kiedy jachty były z drewna a ludzie ze stali. [w:] forum.zegluj.net [on-line]. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ Emil Maria Żychiewicz (1914–2002). [w:] Członkowie honorowi Jacht Klubu AZS w Szczecinie [on-line]. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
- ↑ Emil Maria Żychiewicz (1914–2002). [w:] Na wiecznej wachcie [on-line]. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ 4. numer (luty 2003) szczecińskich „Zeszytów Żeglarskich” Don Jorge W: Portal żeglarski S@il-Ho!, data dostępu = 2013-07-27
- ↑ s/y „Stary”na szlaku „Witezi II”. [w:] iswinoujscie.pl > Wydarzenia [on-line]. www.iswinoujscie.pl. [dostęp 2013-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- ↑ Piotr Owczarski: Rejs "Witezia II". [w:] Wyprawa Islandia 2009 [on-line]. www.wyprawa.zeglarski.szczecin.pl, 16 września 2009. [dostęp 2013-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-12)]. (pol.).
- ↑ Odsłonięcie tablicy pamiątkowej w Muzeum Morskim w Reykjaviku. [w:] Strona internetowa Zachodniopomorskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego w Szczecinie [on-line]. www.zozz.com.pl. [dostęp 2013-02-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)]. (pol.).
- ↑ Piotr Owczarski: „Stary” na Zamku. [w:] Wystawa 'Wyprawa 2009' [on-line]. www.wyprawa.zeglarski.szczecin.pl, 16 września 2009. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).